Kompyuter injinering

Amaliy mashg‘ulot №5. 
 
“Operatsiyalar-operandalar” hisoblashlar modeli. 
Savollar: 
1. Boshqarish operatsiyalari qanday? Ularni bajaruvchi buyruqlar 
haqida ma’lumot bering. 
 
Boshqarish operatsiyalari, markaziy protsessorni boshqarish uchun amalga 
oshiriladigan buyruqlardir. Bu buyruqlar markaziy protsessor tomonidan o'qiladi va 
qo'shimcha amallarni bajarish, ma'lumotlarni o'qish, yozish va jarayonlarni 
boshqarish uchun ishlatiladi. Quyidagi ko'plab boshqarish operatsiyalari mavjud: 
1.
Movqelash (Load): Bu buyruq markaziy protsessorga ma'lumotni yuklash 
uchun ishlatiladi. Xotiradagi ma'lumot qo'llaniladi va protsessorning registrlariga 
yoki boshqa ma'lumot saqlash joyiga yuklanadi. 
2.
Saqlash (Store): Bu buyruq markaziy protsessor tomonidan ma'lumotni 
saqlash uchun ishlatiladi. Ma'lumot saqlanuvchi joydan o'qiladi va xotiraga yoziladi 
yoki tashqi xotiraga yoziladi. 
3.
Hisoblash (Arithmetic): Bu buyruq markaziy protsessorda arifmetik amallarni 
bajarish uchun ishlatiladi. Misol uchun, qo'shish (addition), ayirish (subtraction), 
ko'paytirish (multiplication), bo'lish (division) amallari hisoblanishi mumkin. 
4.
Mantiqiy operatsiyalar (Logical Operations): Bu buyruq markaziy 
protsessorda mantiqiy amallarni bajarish uchun ishlatiladi. Mantiqiy operatsiyalar 
orasida solishtirish (comparison), yoki (OR), va (AND), negatsiya (NOT) va boshqa 
mantiqiy amallar kiritilishi mumkin. 
5.
Tashqi aloqa (External Communication): Bu buyruq markaziy protsessorda 
tashqi qurilmalar bilan aloqani boshqarish uchun ishlatiladi. Tashqi qurilmalar bilan 
ma'lumot almashish, ularga buyruqlar yuborish va shunga o'xshash tashqi aloqa 
amallari bu kategoriyaga kiradi. 
6.
Buyruq o'tkazish (Control Transfer): Bu buyruq markaziy protsessorda dastur 
boshqarishini o'zgartirish uchun ishlatiladi. Shu jumladan, shartlar (if), sikllar 
(loops), funksiyalar va boshqa jarayonlarni bajarish uchun buyruq o'tkazish 
buyruqlari kiritiladi. 
Boshqarish operatsiyalari markaziy protsessorda ma'lumotlarni boshqarish va 
amalga oshirish uchun muhimdir. Ular dastur yozishda, ma'lumotlarni hisoblashda, 
tashqi qurilmalar bilan aloqada va boshqarish jarayonlarida keng qo'llaniladi. 
Buyruqlar markaziy protsessorni ishga tushirish va o'zgarishlarni amalga oshirishda 
kritik ahamiyatga ega bo'ladi. 

---