Kreativ fikrlash

1.Mavzu: “Kreativ fikrlash” faniga kirish
Reja:
1. Kreativ fikrlash kursining dolzarbligi
2. Kreativ fikrlash kursining mazmuni va maqsadi
3. Iqtisodchi uchun kreativ fikrlashning ahamiyati
4. Biznesda kreativ fikrlash
5. Tanqidiy va ijodiy fikrlash
6. Kreativ fikrlashda “Olti shlyapa” usuli
7. Kreativ fikrlash strategiyalari
Mavzuni o`zlashtirish jarayonida talaba:
• shaxsiy kreativlik hamda kreativ vositalar nima ekanligi va ulardan qanday foydalanish lozimligi haqida tasavvur va bilimga ega bo‘lishi;
• kreativ fikrlash vositalaridan foydalanish, qarashlar va yondashuvlarni shakllantirish, taqlid qilish va tana tafakkurini tavsiflash, kreativ fikrlashda o‘ynash, o‘zgartirish va sintez qilish jarayonlarining xususiyatlarini bilish va ulardan foydalanish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi;
• kreativ fikrlashda kuzatish, tasavvur qilish va mavhumlikni tasvirlay olish, hissiy munosabat, o‘lchovli fikrlash va modellashtirish, kreativlikni o‘lchash, turli vaziyatlar va muammolar bo‘yicha qarorlar qabul qilish malakasiga ega bo‘lishi kerak.
1.1 Kreativ fikrlash kursining dorzabligi
Zamonaviy jamiyatda ijodiy fikrlashning ahamiyati umumiy e'tirof etilgan. Mukammal g’oyalar, mahsulotlar, xizmatlar metodologiyalar yangi avlod metodlari va yangi konsepsiyalarni ishlab chiqishni talab etadi. Aksariyat jamiyatlarda an’anaviy ta’limga urg’u berilsada, bunday tizim mantiqiy izchillikdagi fikr va g’oyalarni o’rganishdan iborat bo’ladi. Ba’zi hollarda esa ta’lim tizimi o’quvchilardan innovatsiyaga bo’lgan moyillikni va qobiliyatni talab qilishadi. Bunda ular talabalarda ikkilamchi ko’nikmalarni rivojlantirishga e’tibor qaratib, birlamchi ko’nikmalar va bilimlarni ikkinchi darajaga qo’yishadi. Ma’lumotlarni tahlilsiz yodlash orqali o’rganish o’quvchilarda olingan bilimlarga tanqidiy-ijodiy yondoshishni inkor etadi.
Ilg'or g'oyalar, mahsulotlar, xizmatlar va metodologiyalar yangilikni talab qiladi. Jamiyatlar uchun an'anaviy ta'lim hozirgi vaqtda eng muhim deb hisoblanadi, lekin u asosan mavjud tushunchalarga, chiziqli fikrlash va g'oyalar mantig'iga e'tibor qaratadi. Ta'lim muassasalari kamdan-kam hollarda o'quvchilarda innovatsiyalar uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni rivojlantirishga intiladi.
Hozirgi globallashuv sharoiti, istaymizmi-yo'qmi, bizning ishlash va yashash tarzimizni o'zgartirmoqda. Birinchidan, biz globallashish, ifloslanish, moliyaviy inqirozlar yoki yangi epidemiyalar bo'ladimi, butun dunyoga ta'sir qiladigan murakkab muammolarga tobora ko'proq duch kelmoqdamiz. Ushbu muammolarni hal qilish bo'yicha harakatlarni muvofiqlashtirish uchun bizga ijobiy fikrlash va ijodiy g'oyalar kerak. Shaxsiy darajada globallashuv hayotning tobora tezlashib borayotgan sur'atini keltirib chiqaradi. Bizda juda ko'p ma'lumot mavjud, ammo bugun o'rgangan narsalarimiz ertaga osonlikcha eskirishi mumkin. Garchi tez o'zgarishlar ham yangi imkoniyatlar keltirsa-da, endi biz butun dunyo bo'ylab iste'dodli odamlar bilan raqobatlashishimiz kerak. Ushbu muhitda muvaffaqiyat qozonish uchun bizga ishonchli qarorlar qabul qilishga va tezda yangi bilimlarni olishga yordam beradigan ijobiy fikrlash qobiliyatlari kerak.
Har qanday mamlakatni modernizatsiya qilish jarayonida ilm-fanni takomillashtirish alohida chora-tadbirlar tizimini tashkil qilsa, boshqa tomonda yetuk ijodkor yoshlarni voyaga yetkazish va ijodkorligini yuzaga chiqarish muhim vazifa sanaladi. Bu vazifani amalga oshirishda sifatli ijodkor kadrlarni yetkazishda sifatli ta’limning beqiyos ahamiyatini inkor etib bo’lmaydi. Shuning sabali bugungi ta’lim sifat darajasi yuksalishi uchun uning negizini innovatsiya va yangi avlodni yangilikka ruhlantiruvchi ruh tashkil etishi kerak. Globallashuv sharoitida jadal sur’atlarda rivojlanayotgan fan va texnika iqtisodiyotda ham yangi bilim sohalarini ochilishiga olib kelmoqda, xalqaro maydondagi raqobat kundan-kunga jiddiylashmoqda. Shunga ko’ra, ijodkor yoshlarni tarboyalash va ulardagi jodkorlikni fan-texnika yutug’iga aylantira olish har bir jamiyat oldida turgan ustuvor vazifadir.
Ammo ijobiy fikrlash qobiliyatlari deganda nimani tushunamiz? Asosan, bu ikki narsaga bog'liq - tanqidiy fikrlash va ijodkorlik. Tanqidiy fikrlash aniq va oqilona fikrlashdir. Bu aniq va muntazam ravishda fikrlashni, boshqa narsalar qatorida mantiq va ilmiy fikrlash qoidalariga rioya qilishni o'z ichiga oladi. Ijodga kelsak, bu yangi va foydali g'oyalarni taklif qilish, muqobil imkoniyatlarni yaratishdir. Quyida fikrlash qobiliyatlarining ikki xil usuli haqida so’z boradi. Shu o'rinda, Qaysi biri muhimroq, tanqidiy fikrlash yoki ijodkorlikmi?, degan savol vujudga keladi. Qisqa javob shundaki, ular bir xil darajada muhimdir. Muammolarni hal qilish uchun g'oyalarni taklif qilish uchun bizga ijodkorlik kerak, ammo bu g'oyalarni baholash va takomillashtirish uchun tanqidiy fikrlash kerak. Ular bir-birini to'ldiradi va insonlarni fikrlash qobiliyatini mukkamallik sari yetaklaydi.
So’nggi yillarda yetakchi xorijiy mamlakatlarning ta'lim tizimida talaba va talabalarda kreativlik sifatlarini shakllantirish masalasiga alohida, jiddiy e’tibor qaratilmoqda. Boonie Bronson; Merriman (2010), Ken Robinson (2007), Fisher, Frey (2008) ; Beghetto, Kaufman (2013), Ali (2011), Treffinger (2008) va b. tomonidan olib borilgan ko’plab tadqiqotlar, ularning natijalarni ko’rish mumkin.
Shaxsiy darajada globallashuv hayotning tobora tezlashib borayotgan sur’atlarini keltirib chiqaradi. Bizda juda ko‘p ma’lumotlar mavjud, ammo bugun o‘rgangan narsalarimizga ertaga osonlikcha eskirishi mumkin. Garchi tez o‘zgarishlar ham yangi imkoniyatlar keltirsa-da, endi butun dunyo bo‘ylab iste’dodli kishilar bilan raqobatlashishimiz kerak. Ushbu muhitda muvaffaqiyat qozonish uchun bizga ishonchli qarorlar qabul qilishga va tezda yangi bilimlarni egallashga yordam beradiganuvchi ijodiy fikrlash qobiliyatlari kerak.
Ijodkorlikni ta’lim bilan uzviy bog’lash har bir jamiyat uchun muhim masala. Chunki, kreativlik muvaffaqiyat sari yo’lda bilimdan uch karra kuchliroq ahamiyatga ega. (Plucker 1999). Doktor Kekang (psixolog olim) kreativ fikr va fikrlash haqida batafsil ishlanishlar olib borgan. Jumladan, fikrlash tushunchasi asosi va ularning yangi g’oyalarga hamda ijodkorlik nazariyalariga aylanishini tahlil qilgan.