MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

440 

440 

ziyalıdır,  bunun  nə  millisi,  nə  bəşərisi?  Ancaq  ümumi  ziyalılıq 

keyfiyyətlərinə  malik  olmaqla  yanaşı,  ziyalının  bir  sıra  önəmli 

məsələlərə münasibətdə tutduğu mövqedən çox şey asılıdır. Başqa 

sözlə,  bəşəri  dəyərlərdən  çıxış  edən  edən  ziyalı  da  milli  və  dini 

hisslərin  olması  nə  qədər  təbiidirsə,  onlardan  hansına  daha  çox 

meyil göstərməsi çıxış nöqtəsidir. Fikrimizcə, toplumun müxtəlif 

təbəqləri  arasında  ziyalılıq  bu  meyillənmələrə  görə  müəyyən-

ləşdirilə  bilər.  Yəni  ziyalının  əsil  simasının  müəyyənləşməsində 

ictimai  şüurunun  daha  çox  dini,  milli  və  yaxud  da  bəşəriliyin 

üzərində  köklənməsindən  asılıdır.  Belə  ki,  özündə  ziyalılığa  aid 

olan ümumi keyfiyyətləri əks etdirən aydının, cəmiyyətin taleyinə 

ciddi  şəkildə  təsir  göstərə  biləcək    hər  hansı  önəmli  məsələ  ilə 

bağlı  tutduğu  mövqeyi  onun  əsil  simasını  müəyyənləşdirir. 

Xüsusilə,  son  addım  atılarkən  ziyalının  millətin,  dinin,  yoxsa 

bəşəri  dəyərlərin çıxarlarından çıxış etməsi mühüm bir nöqtədir. 

Çünki  ziyalı  istər-istəməz  bəzən  bunlardan  birini  nisbi  də  olsa, 

irəli çəkmək məcburiyyətindədir. 

Bu mənada, «milli ziyalı» anlayışındakı «milli» sözü heç 

də ziyalının elmlikdən və obyektivlikdən kənara çıxması anlamına 

gəlməməlidir. Bu da, nisbi xarakter daşıyır. Fikrimizcə, milli ziyalı 

demək, elmliyi  və obyektivliyi də  gözləməklə milli  maraqlardan 

çıxış  etməkdir.  Başqa  sözlə,  milli  ziyalının  dünyagörüşündə 

millətinin çıxarları və gələcəyi, müəyyən qədər də olsun öz əksini 

tapmalıdır. Məsələn, Nizami Gəncəvinin Azərbaycan, yoxsa İran 

şairi  olması  məsələsində  onun  uyğun  olaraq  Azərbaycan  və  ya 

İran  şairi  olmasını  iddia  edənlər  bütün  mənalarda  milli  mövqe 

tuturlar.  çünki  hər  iki  tərəf  elmlik  və  obyektivlikdən  çıxış 

etdiklərini bəyan etsələr də, onu özünküləşdirmək istəyirlər. Təbii 

ki,  bizə  görə  biz,  onlara  görə  onlar  haqlıdırlar.  Əgər 

Azərbaycandan  biri  tapılıb  deyəndə  ki,  Nizami  İran-fars  şairidir, 

---