MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

452 

452 

işlədilir  [140,  458]  və  azərbaycançılığın  ideya  ilahmçısı, 

yaradıcısı Heydər Əliyevdir [141, 447], şübhəsiz bu onun yeni 

bir  ideya  olması  anlamına  gəlməməlidir.  Çünki  R.Mehdiyev 

H.Əliyevi  müasir  azərbaycançılığın  yaradıcısı  kimi  qəbul 

etməklə yanaşı, onun tarixi-nəzəri köklərinin XIX əsrin sonu, 

XX  əsrin  əvvəlləri  ilə  bağlı  olmasını  inkar  etmir.  Akademik 

hesab  edir  ki,  Azərbaycanda  inqilabaqədərki  (1905-1907) 

milli  təfəkkür  əvvəlcə  türkçülük  və  etnik  millətçilik 

ideologiyası kimi inkişaf etsə də, son nəticədə azərbaycançılıq 

yaranmışdır:  «Sonrakı  dövrdə  bizim  mütəfəkkirlər  milli 

identiklik ideyasını irəli sürməyə başladılar. Bu ideya azərbaycan-

çılıq ideologiyasının formalaşmasına keçidi nəzərdə tuturdu, onun 

növbəti hədəfi isə milli ideya idi. Azərbaycanda genişlənən kəskin 

siyasi mübarizə milli ideyanı öz məntiqi sonluğuna – Azərbaycan 

Xalq  Cümhuriyyətinin  yaranmasına  gətirib  çıxardı»  [142,  17]. 

Ümumiyyətlə, onun fikrincə, o vaxt bütün türk xalqlarında olduğu 

kimi,  Azərbaycanda  da  əsas  ideya  xətlərindən  olan  ənənəvi 

panturançılıq,  «türkçülük»  (vahid  türk  dövləti,  türk  birliyi  və  s.) 

Ə.Hüseynzadə,  Ə.Ağaoğlu,  M.Ə.Rəsulzadə  və  başqa  milli 

mütəfəkkirlərin  səyi  ilə  Azərbaycan  milli  ideyasının  əsas 

istiqamətinə  çevrilmişdi:  «1905-1918-ci  illərdə Azərbaycan milli 

hərəkatının  nəzəriyyəçiləri  və  xadimləri  Azərbaycan  milli 

dövlətinin  ideologiyasını  –  «azərbaycançılıq»  (türkçülük  məna-

sında)  ideyasını  işləyib  hazırladılar.  Bu    ideya  ölkədə  yaşayan 

bütün  xalqların  hüquq  bərabərliyinin  tanınmasına  əsaslanırdı. 

Onun  fəlsəfi  əsasını  «türkçülük,  islamçılıq  və  müasirlik»  şüarı 

təşkil  edirdi.  Bu  şüar  «Müsavat»  partiyasının  və  Azərbaycan 

Demokratik  Respublikasının  rəsmi  doktrinası  oldu»  [143,  196]. 

Akademikin  fikrincə,  XX  əsrin  əvvəllərində  yaranmış 

azərbaycançılıq SSRİ dövründə isə boğulmuş,  yalnız müstəqillik 

---