MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
86 86 illərdə milli formaya salınaraq siyasi-ideoloji mənada Azərbaycan türkçülüyü ideyası – azərbaycançılıq kimi meydana çıxmışdır. Bu baxımdan, 1900-1910-cu illərdə Ə.Hüseynzadənin «Osmanlı türkçülüyü»nü bütün Türk-İslam dünyasının oyanışı və birliyi kimi görməsinə başlıca amil, başqa türk millətlərindən (Azərbaycan türkləri, Krım türkləri, Türküstan türkləri, İran türkləri və b.) fərqli olaraq onların siyasi müstəqilliyə və gücə sahib olmaları ilə bağlı olmuşdur. O hesab etmişdir ki, məhz Türkiyə türkçülüyü bütün türk millətləri üçün bir güc və ideoloji mərkəzə çevirildiyi təqdirdə başqa türk elləri, o cümlədən Azərbaycan türkləri də uğur qazana bilərlər. Bu mənada bəzi müəlliflərin (A.Balayev və b.) o fikiri ilə razılaşmırıq ki, Hüseynzadə türk birliyinə əsaslanan «osmanlı türkçülüyü» ideyası ilə digər türk millətlərini osmanlı millətinin içərisində əritməyə çalışmışdır [51, 27]. Bizcə, Ə.Hüseynzadənin «Osmanlı türkçülüyü»nü bütün türklüyün nüvəsi kimi götürməsi Azərbaycan türkçülüyünün ziddiyyəti kimi deyil, əksinə təkan- verici amili kimi baxmaq lazımdır. M.Ə.Rəsulzadə doğru qeyd edirdi ki, həmin dövrdə Ə.Hüseynzadə, Ə.Ağaoğlu və onların həmfikirlərinin irəli sürdükləri ümumi türkçülük ideyası ayrı-ayrı türk etnoslarında (azərbaycanlıları, krımlıları, tatarları, türkmənləri və b.) müstəqillik eşqi yaradaraq onları inqilabiləş- dirmişdi: «Ancaq onlar ayrı-ayrılıqda qarşılarındakı yağıların çox böyük güclərinin qorxusundan özgürlükdən, müstəqillikdən söz belə açamazdılar. Bununla belə, onların kiçik ellər yox, ünlü tarixi, eləcə də gələcəyi olan çoxmilyonlu ulusun üzvləri olmalarını anlamaları, doğal olaraq ümidlərini artırıb, yüzilin yağısı ilə dönmədən çatışmaya çağırırdı» [179, 52]. |