Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

Klassifikator
navi
Kod
i
Sherli analizatoriga ko„ra 
tolasiz aralashmalaming 
o„rtacha qiymati, %
Leaf 
- 
factor kodi
Good Middling
11
Ma‟lumotlar yo„q
1
Strict Middling
21
1,9
2
Middling
31
2,3
3
Strict Low Middling
41
3,0
4
Low Middling
51
4,3
5
Strict Good Ordinary
61
5,6
6
Good Ordinary
71
7,7
7
Below Grades
81
Maiumotlar yo„q
8
83 

---

White - oq paxtadagi navlar bo„yicha ifloslikning o„zgarishi 29- 
jadvalda ko„rsatilgan.
Sinalayotgan paxta tolasini klasser usulida baholashda ifloslik darajasi 
White - oq paxtaning (11-dan 71-gacha navlari) 1-dan 7-66 gacha 
qo„shimcha kod bilan raqamlangan yettita standard bilan solishtirib 
aniqlanadi. 7-kod standartidan iflosligi ko„p boigan paxta tolasi uchun 8-
kod soni ishlatiladi. Bu kod qiymatlari Lif-Faktor (Leaf) deb ataladi.
30-jadval.
Paxta tolasining tipi bo„yicha ko„rsatkichlari
 
Tipi
Shtapel massa uzunligi, 
mm da, kamida
Chiziqli 
zichlik, 
teks, 
ko„pi bilan
I va П navlar uchun 
solishtirma uzilish kuchi, 
gs-tek
la
40,2
125
29,0 va undan ortiq
lb
39,2
135
1
38,2
144
2
37,2
150
23,0 27,0
3
35,2
165
4
33,2
180
5
31,2
190
6
30,2
200
7
29,2
200 dan ortiq
31-jadval
Paxta tolasining navi bo„yicha ko„rsatkichlari
 
Tipi
Navlar bo„yicha pishib yetilganlik koeffitsiyenti, kamida
Birinchi
Ikkinchi
Uchinchi
To„r-
tinchi
Beshin-
chi
la, lb, 1,
2,3
2,0
1,7
1,4
1,2
1,2 dan 
kam
4, 5, 6, 7
1,8
1,6
1,4
1,2
1,2 dan 
kam
84 

---

Tola navi namunaning tashqi koiinishini bu sohadagi fizik standartlar 
bilan solishtirib aniqlanadi. Fizik standartlari tayyor- lanmaydigan paxta 
tolasi navlari fizik standartlarga asoslanib, tavsiflash yoii bilan aniqlanadi.
4.2.
 
Toylanmagan tola va toylardan namunalar tanlab olish va 
sinov o„tkazish
 
Namuna olish va sinash o„tkazishdan maqsad - toylangan tola va 
toyning maium joyidan bir paytda olingan paxtani va nuqtadan olingan 
namunalami birlashtirishni va sinash o„tkazishni bajarishdan iborat
Namunani olish tartibi va tanlab olish usullari 0„z DSt 614- standartida 
aniq ko„rsatib berilgan.
Ushbu standart namuna olish usullarini va sinash o„tkazish uchun 
tayyorgarlik ko„rish tartibini belgilaydi va standart talablari majburiy 
hisoblanadi.
Namunalar quyidagicha ta‟riflanadi:
Nuqtadan olingan namuna deganda toylanmagan tola yoki toyning 
ma‟lum joyidan bir paytda olingan paxta tolasi miqdori tushuniladi.
Birlashtirilgan namuna deb nuqtadan olingan namunalaming 
yig„indisiga aytiladi.
Sinash uchun namunaga esa birlashtirilgan namunadan olingan va 
belgilangan usulga oid sinash o„tkazish uchun tayyorlangan paxta 
tolasining miqdori kiradi.
Nuqtadan olingan va birlashtirilgan namunalami tanlab olish
Toylanmagan paxta tolasining nuqtasidan olinadigan namunalami 
paxta korxonalarida qoi yoki namuna olgich bilan kondensor lotogidan tola 
qatlamining har xil qalinlikdagi joylaridan toylanguncha yoki tolani 
toylashjarayonida olinadi.
Nuqtadan olingan namunaning massasi 100-150 g atrofida boiadi.
Olingan paxta tolasining namunalari namligi saqlanadigan qilib, 
qopqog„i zich berkitiladigan idishlarga solinadi.
Agar paxta tolasining namligini aniqlash moijallanmagan boisa, 
nuqtadan olinadigan namunalar boshqa qopqoqsiz idishlarga ham solinsa 
boiadi.
85 

---

Toylangan paxta tolasi uchun toyning markalangan qismini buz- 
magan holda qavariq tomonidagi ikki tasma oraligidan o„rama mato 
kamida 20-25 sm uzunlikda qirqiladi. Agar muayyan sharoitda mumkin 
boisa va ruxsat etilsa, namuna oson olinishi uchun bir yoki bir nechta 
tasma yechiladi. Paxta tolasining yuqori qatlamidan 1 -2 sm olib 
tashlanadi.
Qo„l yordamida yengil o„ralib, massasi 100 g boigan, kengligi 10-12 
sm li qatlam ko„rinishida nuqtadan olinadigan namuna olinadi. Nuqtadan 
olingan namuna orasiga korxona kodi (lozim boisa), to„da va toyning tartib 
raqami ko„rsatilgan yorliq qo„yiladi.
Har xil toylaming nuqtalaridan olingan namunalar qatorlatib, o„rov 
qog„oziga bir qavat qilib qo„yiladi va hammasi bir o„ramga o„ralib, ustiga 
korxona kodi va to„da tartib raqami yoziladi.
Namlikni aniqlash uchun nuqtadan olinadigan namunalar qopqogi 
zich berkitiladigan idishlarga solinadi.
Paxta korxonalarida nuqtadan olinadigan namunalami toyning qavariq 
tarafining chetidan (bo„rtgan joyidan) toylangandan so„ng olishga ruxsat 
etiladi. Bu holda toyning o„rami buzilmaydi.
Agar yetkazib berish shartining boshqa talablari aniqlanmagan boisa, 
nuqtadan olinadigan namunaning soni va toylar bo„yicha tanlab olish 
tartibi 0„z DSt 604-ga ko„ra bajariladi.
Birlashtirilgan namunaning massasi 1 kg dan kam boimasligi kerak. 
Namlikni aniqlash uchun 200 g dan kam boimasligi kerak.
Toylangan paxta tolalarining namligini aniqlashda kelishmov- chilik 
kelib chiqsa, toylar toiiq ochilib ikkita birlashtirilgan namuna olinadi.
Har bir moijallangan toylaming o„rtasidan: birinchidan - yuqori qavati 
olingandan so„ng, 3-5 sm chuqurlikda toy massasining 30 % dagi o„rtacha 
namlikni tavsiflaydigan, ikkinchisi - 20 sm chuqurlikda toy massasining 70 
% dagi o„rtacha namlikni tavsiflaydigan namunalar nuqtalardan olinadi.