Мцяллифдян



Yüklə 7,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/405
tarix30.12.2021
ölçüsü7,95 Mb.
#19803
növüDərs
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   405
SAHƏNİ

N QISA 

İ

NK

İŞAF TARİXİ

  

Aparılan  tədqiqatlar  (arxeoloji  qazıntılar,  yazılı  mənbələrin 

araĢdırılması,  əsrlərdən  qalmıĢ  daĢ  heykəllər,  tapılmıĢ  üzümçülük 

və  Ģərabçılıq  qalıqları  və  s.)  sübut  edir  ki,  üzümçülük  və  Ģərab-

çılığın  ilk  ocaqları  Xəzər,  Qara  və  Aralıq  dənizi  hövzələrindəki 

rayonlar  olmuĢdur.  Suriya,  Fələstin,  Kiçik  Asiya,  Yunanıstan  və 

Misirdə  üzüm,  bu  ərazilər  məskunlaĢandan  becərilirdi.  Yaxın 

ġərqdə üzümün 7-9 min il bundan əvvəl məlum olması göstərilir. 

AraĢdırmalar Azərbaycanda üzümçülük və Ģərabçılığın tarixinin 

5-7  min  il  bundan  əvvələ  gedib  çıxdığını  göstərir.  Antik  və  erkən 

orta əsrlərə aid  (Qaraçıbulaq, Meynətəpə, ġəkili və s.) abidələr bu 

dövrdə üzümçülük və Ģərabçılığın  inkiĢaf etdiyindən xəbər verir.  

Ağstafa  rayonunun  ġomutəpə  adlanan  ərazisində  1962-ci  ildə 

aparılan  arxeoloji  qazıntılar  zamanı  bizim  eradan  əvvəl  V-IV 

minilliyə  aid  edilən  üzüm  toxumu  aĢkar  olunmuĢdu.  Arxeoloq 

Lorenso  Konstantin  Xəzərətrafı  bölgələrdə,  o  cümlədən  Azərbay-

canda yabanı floranı tədqiq edərək bu faktı təsdiq etmiĢdir. 

Hər  bir  iri  yaĢayıĢ  məntəqəsində  ayrıca  aparılan  seleksiya 

nəticəsində  yerli  sortlar  meydana  gəlmiĢdir.  Azərbaycanın  yerli 

sortlarının  çoxu  yabanı  üzümdən  alınmıĢdır.  Təbii  və  süni  seçmə 

nəticəsində  yerli  sortların  müxtəlif  təsərrüfat  əhəmiyyətinə  malik 

zəngin sort ehtiyatları fondu yaradılmıĢdır.  

Akademik  V.L.Komarov  vaxtilə  yazırdı  ki,  mədəni  üzümün 

mənĢəyini  yabani  üzüm  yetiĢən  rayonların  ərazisində  axtarmaq 

lazımdır.  Professor  Rəhim  Allahverdiyevin  fikrincə  ―Tənəyin 

xiyabanlarda  yetiĢdirilməsi  sistemi  cır  üzümdən  istifadəyə  ilk 

addımdır‖.  Göründüyü  kimi,  cır  üzümün  və  xiyabanların  məxsus 

olduğu ölkəmiz ən qədim üzümçülük diyarlarındandır. 

XIX  əsrin  ikinci  yarısında  kəndli  islahatının  keçirilməsi 

məhsuldar  qüvvələrin  inkiĢafına  müəyyən  təkan  verdi.  Bu  dövrdə 

Naxçıvan, Zaqatala, həmçinin ġamaxı, Quba, Göyçay  qəzalarında 

bağçılıq  daha  çox  yayılmıĢdı.  Bağçılığa  və  üzümçülüyə  kömək 

etmək  məqsədilə  Mərdəkanda  Hacı  Zeynalabdin  Tağıyev  bağçılıq 

məktəbi açmıĢdı. Belə bir məktəb Qubada da açılmıĢdı. 




 

~ 8 ~ 


 

Üzümçülük  və  Ģərabçılıq  Gəncə  mahalında  xüsusilə  inkiĢaf 

etdirilirdi. Sonralar Qara-Arx sovxozuna çevrilmiĢ ərazilərdə 1863-

cü  ildə  ilk  bağlar  salınmıĢdı.  Burada  knyaz  Qolitsinin  malikanəsi 

yerləĢirdi.  1880-ci  ildə  buradakı  üzümlüklərin  sahəsi  41,9  hektara 

çatmıĢdı. 

Sonralar  Qara-Çanax  sovxozu  olan  ərazilərdə  1886-cı  ildə 

knyaz  Qorçakovun  malikanəsi  yerləĢirdi.  Burada  uzunluğu  350 

metrdən  çox  olan  tuneləbənzər  yeraltı  Ģərab  zirzəmiləri  olmuĢ  və 

indi də qalmaqdadır. 

Azərbaycan  Ģərabçılığının  inkiĢafında  respublikamıza  gəlmiĢ 

alman  koloniyalarının  böyük  rolu  olmuĢdur.  Üzümçülük  və 

Ģərabçılığın sənaye əsasına keçirilməsində onların fəaliyyəti xüsusi 

qeyd olunmalıdır.   

KeçmiĢ  SSRĠ  rəhbərliyi  22  fevral  1979-cu  ildə  «Azərbaycan 

SSR-də  kənd  təsərrüfatı  istehsalını  daha  da  ixtisaslaĢdırmaq, 

üzümçülüyü  və  Ģərabçılığı  inkiĢaf  etdirmək  tədbirləri  haqqında» 

qərar qəbul etdi. 1984-cü ildə Azərbaycanda artıq 300 min hektara 

yaxın üzüm plantasiyası var idi. Üzüm istehsalı və tədarükünə görə 

Azərbaycan  1984-cü  ildə  keçmiĢ  Ġttifaqda  birinci  yerə  çıxaraq,  2 

mln  tondan  çox  üzüm  istehsal  etmiĢdi.  Ġstehsal  olunan  üzümün 

təqribən  30-40%-ni  verən  Cəlilabad  və  ġamaxı  kimi  nəhəng 

üzümçülük,  Ģərabçılıq  rayonları  yaranmıĢdı.  Üzümçülük  və 

Ģərabçılıqdan  gələn  gəlir  respublika  büdcəsinin  formalaĢmasında 

əsaslı  rol  oynayırdı.  Respublikamızda  yüksək  keyfiyyətli  markalı 

süfrə  Ģərabları  –  Mədrəsə,  Qırmızı  Martuni,  Sadıllı;  portveyn  – 

Ağstafa,  AlabaĢlı;  desert  –  Kürdəmir,  Qara-Çanax,  Azərbaycan, 

Mil,  Qarabağ,  ġamaxı;  oynaq-Ģampan  (turĢ  və  kəmturĢ,  kəmĢirin, 

bryut,  qızıl  kəmturĢ),  Azərbaycan  mirvarisi  (Jemçujina  Azer-

baydjana);  konyak  – ġirvan,  Azərbaycan,  Moskva, Yubiley,  Bakı, 

Gəncə, Göy-göl və s. istehsal olunurdu. 

KeçmiĢ  SSRĠ  rəhbərliyinin  7  may  1985-ci  il  tarixli  «Alko-

qolizmə və sərxoĢluğa qarĢı mübarizə tədbirləri  haqqında» məlum 

qərarından  sonra  alkoqolizmlə  mübarizə  pərdəsi  altında  üzüm-

lüklərin  və  Ģərab  zavodlarının  dağıdılmasına  baĢlandı.  10  illərlə 

qazanılmıĢ  nailiyyətlər  cəmi  2-3  ildə  demək  olar  ki,  məhv  edildi. 




 

~ 9 ~ 


 

Yalnız texniki sortlardan ibarət üzümlüklər deyil, keyfiyyətli süfrə 

üzüm  sortlarından  ibarət  bağlar  da  kökləndi.  Nəticədə  Ģərabçılıq 

sənayesinə də böyük ziyan dəymiĢ oldu. Sahə ilə bağlı 76 müəssisə 

və  116  ilkin  emal  zavodu  dağıdılmaqla  avadanlıqları  dəyərsiz 

qiymətə satıldı.  

Üzüm istehsalının azalması təbii ki, Ģərab və konyak istehsalının 

da kəskin azalmasına səbəb oldu. 

2002-ci  ildə  ‖Üzümçülük  və  Ģərabçılığın  inkiĢafı  haqqında‖ 

qanun və 2004, 2008-ci illərdə ―Regionların sosial iqtisadi inkiĢafı 

haqqında‖ Dövlət proqramları qəbul edildi. Bunlar sahənin inkiĢafı 

üçün hüquqi baza rolu oynamaqla, burada emal sahəsinin inkiĢafı, 

Ģərab  məhsullarının  keyfiyyətinə  qoyulan  tələblər,  nəzarət 

tədbirləri  və  dövlət  standartı  normaları  müəyyənləĢdirildi.  Sahəyə 

diqqətin  artırılması  üçün  güzəĢtli  Ģərtlərlə  kreditlərin  ayrılması 

nəzərdə tutulmuĢdur. 

Qəbul  olunmuĢ  qanun  və  Dövlət  proqramları  ölkənin  emal 

sənayesində  baĢlanmıĢ  sabitləĢməyə  doğru  meylin  daha  da 

möhkəmləndirilməsi  və  sahənin  elmi  əsaslarla  qanuni  bazaya 

söykənərək inkiĢaf etdirilməsinə zəmin yaratmıĢ oldu.  

 



 

~ 10 ~ 


 


Yüklə 7,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   405




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin