Mehman ağayev

Kəskin qlomerulonefritin patogenizi
 
   
Streptokok infeksiyası 
 
 
 
İmmun komplekslərin formalaşmasında iştirak edən strep-
tokoka qarşı anticisimlərin əmələ gəlməsi. (Streptokok anti-
geni-anticisim-kompliment kompleksi) 
 
153
 
 
İmmun komplekslərin əsas zarda fiksasiyası 
 
 
 
 
Yumaqcıqlarda sürətli tipli hiperhissiyyat immun 
iltihabın inkişafı 
 
 
       
 
Xəstəliyin klinik təzahürləri 
 
 

---

 
154
Bədənə düşmüş streptokok antigenlərinə qarşı anticisimlər əmələ 
gəlir, o, streptokok antigenləri və komplimentlə (3-cü fraksiya ilə) 
birləşərək immun komplekslər əmələ gətirir. Bu immun komplekslər 
qanda dövran edərək böyrək yumaqcıqlarının kapillyarlarının  əsas 
zarına və bir hissəsi yumaqcığın mezangiyasına çökür. İmmun 
cisimciklərlə yanaşı zara immunoqlobulinlər, kompliment də çökür 
və dənəli depozitlər (çöküntülər) əmələ gətirirlər. 
Bakterial mənşəli antigenlərdən başqa immun komplekslərin 
əmələ gəlməsində digər ekzogen antigenlər (dərman preparatları, yad 
zülallar və s.) də  iştirak edə bilər.  İmmun komplekslərin təsirindən 
immun iltihab prosesi baş verir, çünki onlar allergik reaksiyaların 
biokimyəvi mərhələsini stimulə edir, nəticədə iltihab proseslərinin 
mediatorları olan bioloji aktiv maddələrin ifrazına səbəb olur. 
Yumaqcıqların zədələnməsində komplimentin parçalanma məhsul-
larının rolunu xüsusi qeyd etmək lazımdır, çünki onların parçalanma 
məhsulları kapillyar divarında məhəlli dəyişikliklər əmələ gətirərək, 
onların keçiriciliyini artırır. Eyni zamanda depozitlər olan yerə 
neytrofillər axışır, onların lizosimal fermentləri endotelini, əsas zarı 
və episitləri (padositləri) zədələyir, onları bir-birindən ayırır. Qanın 
koaqulyasiya sistemində pozğunluqlar: trombositlərin  aqreqasiya-
sının artması, kinin-prostoqlandin sistemi aktivliyinin artması baş 
verir. Nəticədə kapillyar divarına fibrinin çökməsi müşahidə olunur, 
çünki trombositlərdən azad olmuş histamin hemokoaqulyasiyaya və 
əsas zara fibrinin çökməsinə  səbəb olur. Mezangiya və endotelinin 
makrofaqal reaksiyası hesabına hüceyrələrin proliferasiyası baş verir 
ki, bu da bədəndən immun cisimciklərin eliminasiyasına səbəb olur. 
Bu proses səmərəli gedərsə  xəstəlikdən sağalma baş verir. Başqa 
hallarda, yəni immun komplekslər miqdarı çox və  əsas zarın 
zədələnməsi dərin olduqda prosesin xronik hala keçməsi müşahidə 
olunur.  
Ümumiyyətlə, nefritin baş verməsində immunoloji iki mümkün 
variant qeyd edilir: 1) qanda dövran edən immun komplekslər - 
antigen-anticisim yumaqcıqlara fiksə olunub böyrəyi zədəliyir; 2) 

---

 
155
ekzogen anticisim komplekslərinin böyrəyi zədələməsi nəticəsində 
böyrəyə qarşı autoanticisimlərin meydana gəlməsi müşahidə olunur. 
Birinci variantda immun komplekslər podositlərin altına yığılır, 
ikinci variantda isə kompliment və qlobulinlər əsas zarın hər yerinə 
çökür. 
Streptokokların qlomerulonefritin baş verməsində roluna gəldikdə 
qeyd olunmalıdır ki, əsas zar və streptokok qılafı arasında antigen 
oxşarlığının olması immun proseslərin başlanma səbəblərindən biri 
hesab olunur. 
Qlomerulonefrit zamanı proteinuriyanın baş verməsi böyrək 
yumaqcıqlarının əsas zarının keçiriciliyinin artması və onun elektrik 
yükünün dəyişməsi (adətən, normada mənfi olur) ilə izah olunur. 
Ödemlərin baş verməsi bir neçə faktorların təsirindən yumaqcıq 
filtrasiyasının azalması, aldosteron və antidiuretik hormonun ifrazı-
nın artması nəticəsində böyrəklərin distal kanalcıqlarında natriumun 
və suyun reabsorbsiyasının artması, damar divarı keçiriciliyinin yük-
səlməsi və qanın onkotik təzyiqinin azalması  nəticəsində baş verir. 
Qan təzyiqinin artmasını böyrəklərin işemiyası, renin-angiotenzin-
aldosteron sisteminin aktivliyinin artması, hipervolemiya və böyrək 
depressor faktorları sisteminin zəifləməsi ilə əlaqələndirmək olar.