MergedFile
Yüklə 1,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Giriş
9 Giriş Hər bir ali təhsil elmi biliklərin əldə olunmasına əsaslanır və tələbələrə ixtisas fənləri ilə bərabər elmi metodlar və işləmə üsulları haqqında məlumat verməyi qarşısına məqsəd qoyur. Ali məktəblər profillərindən asılı olaraq fərqlənsələr də, onların elmə əsaslanan ümumi məqsədləri eyni olaraq qalır. Təhsil zamanı tələbə dəfələrlə ixtisasla bağlı elmi və praktiki tapşırıqları elmi metodların köməyi ilə araşdırmaq və yeni bilikləri əldə etmək qabiliyyətini sübut etməlidir. Təhsili yekunlaşdıran buraxılış işlərində (bakalavr və magistr dissertasiya işləri) bu özünü daha aydın şə kildə biruzə verir. Doktoranturada elmi fəaliyyət ali təhsil pilləsində əldə olunan elmi metodlara əsaslanır və onun bu və ya digər sahə üzrə geniş- ləndirilməsindən ibarətdir. Tələbə, həmçinin gələcək tədqiqatçı öz fəaliyyəti zamanı elmi işlərin tərtibi, icrası və sənədləşdirilməsi ilə məşğul olur. Dissertasiya və digər yekun elmi işlərin hazırlanmasında əsas məqsəd tələbənin, eləcə də tədqiqatçının qoyulmuş problemi verilmiş vaxt çər- çivəsində elmi metodların köməyi ilə həll emək qabiliyyətini üzə çıxarmaqdan ibarətdir. Elmi işlərin tərtibi vərdişlərinin yalnız ali təhsil müddətində yararlı olması və bunun sırf yaxşı qiymətlərin əldə olunmasına yönəlməsini düşün- mək səhv olardı. Bu metodikaya yiyələnmiş hər bi şəxsin praktiki fəaliyyəti zamanı qarşısına çıxan istənilən suala yanaşma metodu da başqa olur. Onlar digərlərindən fərqli olaraq qoyulmuş problemlərin həllində elmi metodara ə saslanan analitik yanaşmaya üstünlük verirlər. Ali təhsilli işçilər əldə etdikləri elmi biliyin sadəcə tətbiqinə çalışmayıb, həmçinin şəxsi analizi ə sasında onun tətbiqindən irəli gələn yenilikləri araşdırır. Bu baxımdan ali təhsil müddətində tələbələrin elmi işlərin hazırlanma metodikalarına yiyələnməsinin hərtərəfli üstünlükləri vardır. Təqdim olunan kitabın strukturu tipik elmi işlərin hazırlanmasına yönəlir. O, elmi işlərin hazırlanmasında və tərtibində köməkçi ədəbiyyat kimi yararlı ola bilər. Kitabın əsas məqsədi oxucuya mükəmməl elmi işin tərtibinə və ona bu vərdişlərə yiyələnməkdə yardımçı olmaqdan ibarətdir. Kitabın tərkibini iki əsas hissəyə bölmək olar. Birinci hissədə elmi işlərin hazırlanmasının əsasında duran, elmi metodlar haqqında məlum olan ümumi fəlsəfi biliklər yer alır (Fəsil 1). Burada baza qnoseoloji problemlər – elm, idrak nəzəriyyəsinin ilkin prinsipləri, idrakın obyekt və subyekt Giriş 10 anlayışları nəzərdən keçirilir, elmi işin hazırlanmasında tətbiq tapan metodoloji üsullar haqqında məlumat verilir. Kitabda həmçinin elmi işin başlanması üçün zəruri olan elmi problemlərin qnoseoloji analizi, tədqiqat prosesinin məntiqi quruluşu, yaradıcılıq prosesinə tədqiqatçının şəxsi münasibəti, alınmış nəticələrin tətbiqində müəllif hüquqlarının qorun- masına dair məsələlər ətraflı izah edilir. Kitabın ikinci hissəsi isə elmi işlərin praktiki tərtibi üçün vacib olan addımları özündə cəmləyir (Fəsil 2–6). Mətni hazırlamağa başlamazdan öncə ilkin olaraq işin məqsədi və onun hipotezi qoyulmalıdır. Bunlar işin keyfiyyətli hazırlanmasına birbaşa təsir edən amillərdir. Ədəbiyyatlarla tanış olmadan işin məqsədinin qoyulması çətin olsa da, ədəbiyyat axtarışı və əldə olunan materialların emalı ondan sonra gələn bölmədə yer alır (Fəsil 3 və 4). Burada növbəti fəsil üçün vacib olan biliklərin qazanılmasına çalışılır. Seçilmiş elmi metodlara uyğun olaraq, onun nəzəri və empirik olmasından asılı olmayaraq, ədəbiyyatlardan toplanmış biliklər əsasında işin əsas hissəsi hazırlanır. Kitabda, görüləcək işin hazırlanması üçün yalnız ümumi göstərişlər verilsə də, tədqiqat strukturundan asılı olaraq hər bir məqsədin xüsusi arqumentasiyası əsaslandırılır. Buraya qədər olan işlər konseptual xarakter daşıyır. Bundan sonra yazılma texnikasına riayət etməklə elmi işin praktiki olaraq tərtibinə qədəm qoyulur (Fəsil 5). İlkin olaraq yazma stilistikası və elmi dili digərlərindən fərqləndirən səciyyələr göstərilir. Yazma zamanı əsas ağırlıq ideyaların strukturlaşdırılmasına və onların ifadəsinin kəsilməz olmasına düşür. Qoyulmuş məsələnin həllində tətbiq tapan, yad mənbələrdən olan biliklərin işdə düzgün istifadəsi və mənbələrin göstərilməsi dəqiq izah edilir. Hazırlanmış elmi işin prezentasiyasının təşkili və uğurlu müdafiəsi üçün tövsiyyələr 6-cı fəsildə təsvir edilir. Yazma prosesində etik qaydalara riayət olunması işin keyfiyyətinə təsir edən əsas amillərdəndir. 7-ci fəsildə elmi cəmiyyətin etik qaydaları və onun qorunması üçün göstərişlər yer alır. Kitabın əsas hissəsini, elmi işlərin hazırlanmasında tətbiq tapmış yerli və xarici ədəbiyyatların siyahısı tamamlayır. |