Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

§ 1. Fəlsəfə insanın mahiyyəti haqqında 
İnsan yer üzərindəki canlıların ən alisi olmaqla bərabər, həm də ictimai və el-
mi-texniki tərəqqinin subyektidir. Odur ki, o, fəlsəfənin əbədi problemlərindən biri-
dir. Lakin hər bir dövr "insan" anlayışına öz təsirini göstərmişdir. İnsan cəmiyyətin 
inkişafının və bəşəriyyətin fikir tarixinin uzunsürən təkamülü nəticəsində formalaş-
mışdır. 
Fəlsəfi antropologiya 
insan haqqında təlim deməkdir. Qeyd etmək lazımdır 
ki, insan mövzusu həmişə fəlsəfənin diqqət mərkəzində olmuşdur. Müasir dövrdə 
isə insanın fəlsəfi mənalandırılmasına maraq xüsusilə böyükdür. Hazırda gözümüz 
qarşısında bütün biliklərin antropolojiləşməsi meylləri baş verməkdədir. Bu meyl 
onda ifadə olunur ki, fəlsəfi problemlərin ümumi mücərrəd izahının yerini, onların 
insan fenomeni baxımından konkret mənalandırılması tutur. Hətta ənənəvi fəlsəfi 
məsələlərin özü də getdikcə daha çox antropoloji əsaslar üzərində qurulmaqdadır. 
Antropologiyanın banisi M.Şeler göstərmişdir ki, fəlsəfənin bütün mərkəzi prob-
lemlərini mahiyyət etibarilə insan probleminə müncər etmək olar. 
Hazırda insan probleminə çoxalmaqda olan diqqət aşağıdakı səbəblərlə izah 
edilir.
 
Hər şeydən əvvəl
 
müasir ictimai inkişafda insanın rolu durmadan artır. O, 
sosial proseslərə və bütövlükdə dünyanın gedişatına güclü təsir göstərir. Digər tərəf-
dən, müasir elmi-texniki tərəqqinin törətdiyi nəticələr baxımından insan ilə texnika 
arasındakı münasibətlərə yeni tərzdə yanaşmaq tələb
 
olunur. Nəhayət, indi bəşəriy-
yətin rastlaşdığı qlobal problemlər insanın varlığını təhlükə altına alır. Deməli onla-
rın həlli də insan ilə sıx bağlıdır. 
Tarixin dönüş məqamlarında insan probleminə maraq daha da artır. Bu hal 
onunla izah edilir ki, həmin dövrlərdə təkcə bu və ya digər insanın deyil, bütövlük-
də cəmiyyətin mövcudluğu, onun məramı və məqsədi ilə bağlı məsələlər ön plana 
çəkilir. Müasir cəmiyyət məhz belə dövrü yaşayır. Keçmiş SSRİ-yə daxil olan
 
digər 
respublikalar kimi Azərbaycan da öz müstəqilliyini əldə etmişdir. Burada totalitar 
rejimdən açıq demokratik cəmiyyətə, bazar münasibətlərinə keçid baş verir. Təbii-
dir ki, belə şəraitdə sosial, iqtisadi və mədəni dünyagörüşü baxımından insanın rolu 
qeyri-adi dərəcədə artır. 
Fəlsəfə insanı öyrənən konkret elmlərdən (iqtisadiyyat, sosiologiya, psixologi-

---

262
ya, təbabət, biologiya və sair) fərqli olaraq ona bütöv bir tam kimi yanaşır. Müasir 
dövrdə insanı öyrənən bu xüsusi elmlər böyük nailiyyətlər əldə etsələr də, onlar öz 
predmetlərinə uyğun olaraq insanın bu və ya digər cəhətini qabardır.