Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

45 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Cədvəl 2.L-val-L-val-D-val molekulunun optimal konformasiyalarında  ikiüzlü firlanma bucaqlarının  qiymətləri 

1.B

3

R

2

L

3

 (E

rel

=0)  2.B

2

B

2

L

2

(E

rel

=1.49)   3.R

2

B

2

L

2

(E

rel

=1.49) 

Konformasiya Amin 

turşu qalığı 

 

Əsas zəncir 

 

Yan zəncir 

φ 

ψ 

ω 

 

χ

1 

χ

2 

 

χ

3 

 

B

3

R

2

L

3 

B

2

L

2

L

2 

R

2

B

2

L

2 

 

L-Val

1

 

-135 

-117 

-111 

166 

136 

-63 

181 

177 

182 

-58 

178 

180 

179 

180 

181 

182 

178 

180 

B

3

R

2

L

3 

B

2

L

2

L

2 

R

2

B

2

L

2 

 

L-Val

2 

-91 

-106 

-99 

-59 

130 

130 

180 

183 

182 

177 

180 

182 

181 

181 

183 

178 

178 

179 

B

3

R

2

L

3 

B

2

B

2

L

2 

R

2

B

2

L

2 

 

D-Val

3 

88 

59 

59 

34 

39 

39 

180 

180 

180 

-72 

166 

165 

173 

174 

173 

177 

180 

180 

ƏDƏBİYYAT 

1. Shankman S., Higa S., Makineni S., Noll W. J. Med. Chem., 1963, v.6, 748-751. 

2.Попов Е.М., Дашевский В.Г., Липкинд Г.М. Архипова С.Ф. Молек. Биол,. 1968,  N. 2, стр. 612-620.  

3.Годжаев Н.М., Максумов И.С. Уч.ЗапискиАГУ,серия физ-мат. Наук,1979, №5,стр.157- 162.      

4. AgaevaG.A., KerimliN.N., GodjayevN.M. Biofizika, v.50, N 2, p.203-14, 2005. 

5. AgaevaG.A., KerimliN.N., GodjayevN.MBiofizika, v.50, N 3, p.404-12, 2005. 

 

 

AEROLOJİ MƏLUMATLAR ƏSASINDA İLDIRIM AKTİVLİYİNİN 

QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 

Aygün AĞAYEVA 

Milli Aviasiya Akademiyası 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

Meteoroloji bölmələrdə müxtəlif hava xəritələri ilə bərabər, aeroloji müşahidələrin nəticələrinə görə də xüsusi qrafiklər, 

blanklar tərtib olunur ki, bunlara da aeroloji diaqramlar deyilir. Bu diaqramlar atmosferin, əsasən də onun aşağı qatı olan 

troposferin vəziyyətini analiz etmək üçün ən mühüm vasitələrdəndir. Bəzən aeroloji diaqramlara adiabat diaqramlar da 

deyirlər. Aeroloji diaqramların köməkliyi ilə aviasiyanın meteoroloji təminatına aid bir çox məsələlər həll edilir. Bunlara 

leysan yağıntıların, ildırımların, konvektiv buludların diaqnozu və proqnozları aid edilir. Burada isə  əsas fikir güclü topa 

(Cu cong) və topa-yağış (Cb) buludlarına verilir. Bu buludların aşağı  sərhəddi kondensasiya səviyyəsinin yaxınlığında, 

yuxarı sərhəddi isə hal əyrisinin stratifikasiya əyrisini kəsdiyi səviyyədə olur ki, bu səviyyə də konveksiya səviyyəsi adlanır. 

Operativ praktikada topa-yağış buludlarının müşahidəsi, ildırım ocaqlarının koordinat, kinetik və kəmiyyət parametr-

lərinin müəyyənləşdirilməsi, ümumiyyətlə atmosferdə konvektiv proseslərin qiymətləndirilməsi üçün müasir telemetrik 

sistemlər tətbiq olunur. Bunlara misal olaraq meteoroloji peyk sistemləri, dopler radiolokatorları, aeroloji radiozondları mi-

sal göstərmək olar. Təhlükəli atmosfer proseslərinin obyektiv qiymətləndirilməsinin mühümlüyünü nəzərə alaraq, operativ 

praktikada uzun illər ərzində ildırımların proqnozlaşdırılması üçün müxtəlif üsullarla hesablanmış diaqnostik parametrlər və 

indekslər tətbiq olunmaqdadır. Bunlara misal olaraq Showalter İndeksi (SI), Lifted İndeksi (LI), CAPE, Total Totals (TT), 

Cross Totals (CT), SWEAT, S və Thompson, Vaytinq kəmiyyətini misal göstərmək olar. Yuxarıda qeyd edilən proqnostik 

parametrlər müxtəlif  ərazilərin regional, oroqrafik xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla dağlıq, düzənlik və s. ərazilər üçün 

hesablanmışdır.  

Fiziki prinsiplər əsasında hazırlanmış indekslərin istifadə olunmasının daha bir üstünlüyü də onların hesablanmasının 

sadəliyi və proqnozların operativliyinin artırılması ilə bağlıdır.  

Proqnozların hesablanmasında bir neçə proqnostik parametrin tətbiq olunması onların özünü doğrultmasını artırır. 

Məsələn,  əgər eyni zamanda tətbiq olunan bir neçə dayanıqsızlıq indeksinə görə ildırım proqnozlaşdırılırsa bu həmin 

proqnozun ödənişliyinə müsbət təsir göstərir.  

Qeyd edək ki, yuxarıda sadalanan indekslərdən bir çoxu hazırda, Heydər  Əliyev Beynəlxalq Aeroportunda ildırımın 

proqnozunda tətbiq edilməkdədir. Bu indekslərdən  Showalter və Lifted üçün proqram təminatı hazırlanmışdır. Hazırlanmış  

proqramın köməyi ilə bu iki indeksi aeroloji diaqramda işləməyə ehtiyac qalmayacaq. Proqramın qurulması  həm vaxta 

qənaət həm də proqnozların operativliyinin artırılması ilə sinoptikə  əlavə köməkçi vasitə olacaq. Verilmiş proqramda 

hesablamaların nəticələrinə görə T

p500

-nin əldə olunmuş qiymətləri arasında orta fərq kiçik (təxminən 0.8

0

C) alınmışdır. 

---