Mövzu Məntiq elminin predmeti

                   Hökmlər arasında əlaqə, "Məntiqi kvadrat" 

Anlayışlar arasında olduğu kimi, hökmlər arasında da məntiqi əlaqə mövcuddur. Hökmlər 

arasında əlaqə subyekt, predikat və məntiqi bağlayıcıların xarakteriylə müəyyən olunur. 

Məzmununa 

görə 

hökmlər 

müqaisəolunan 

və 

müqaisəolunmayan 

növlərə 

bölünür.Müqaisəolunmayan  hökmlərdə  subyekt  və  predikat  fərqli  sahələr  üzrə 

beynimizdə  əks  olunur.  Məsələn:  Hərəkət  əbədi  və  sonsuzdur.  Müqaisəolunan 

hökmlərdə isə eyni subyekt və eyni predikatlı hökmlərdir. Sadəcə kəmiyyət və keyfiyyətə 

---

görə  fərqli  olurlar.  Belə  olduqda  onları  həqiqi  və  yalan  olmalarını  yoxlamaq  mümkün 

olur.  Belə  hökmlər  uyuşan  və  uyuşmayan  hökmlərə  bölünürlər.  Uyuşan  hökmlərdə  

onların məzmunu  qismən  və  ya  tamamilə  üstüstə  düşür.  Uyuşmayanda isə  bu  hal  baş 

vermir.  Uyuşan  hökmlər  -  ekvivalent,  tabeli  və  qismən  uyuşan  hökmlərə,  uyuşmayan 

hökmlərsə - əks və zidd hökmlərə bölünür. 

Hökmlər arasındakı əlaqəni yadda saxlamaq üçün "məntiqi kvadrat" adlandırılan qrafik 

təsvirdən istifadə olunur.                                        

Əks 

                                                                  A                                                E 

                                                            

tabe-

                                             

tabe-

 

                                                                   

 li

                                             

li

 

                                                        

                                                                   İ                

uyuşan

                     O 

Əgər A hökmü doğrudursa o zaman E hökmü yalan olacaq. E doğrudursa, A yalan olacaq. 

İ və O-nun yalanlığından A və E nin doğruluğu çıxa bilər lakin əksi ola bilməz. Yəni əgər 

A  doğrudursa  İ  doğru  olacaq,  lakin  İ  doğrudursa  A-nın  doğru  olduğu  hökmən  bilinə 

bilməz. Bu əlaqə həmçinin E ilə O nun da arasında mövcuddur.