Mövzu Regional sosial-iqtisadi inkişafın nəzəri metodoloji əsasları

6.3. Xüsusi və kollektiv biznesin təşkilinin forma və metodları 
 
 
Ölkəmizdə  mövcud  olan  qaydalara  görə  sahibkarlıq  fəaliyyəti  aşağıdakı 
formalara  malik  ola bilər:  muzdlu  əməyin  cəlb  edilməsini nəzərdə  tutmayan  fərdi 
və ailəvi əmək fəaliyyəti kooperativ, səhmdar və icarə müəssisələri və ya firmaları, 
muzdlu  əməyin  cəlb  edilməsini  nəzərdə  tutan  yoldaşhhq  və  məhdud  cəmiyyət. 
Müəssisənin və firmanın statusu kapitalın formalaşması üsulundan (şəxsi, səhmdar, 
payçı), idarəetmə qərarlarının qəbul edi
lm
əsi prinsiplərindən (mülkiyyətçi, təsisçi, 
payçıların  yığmcaqı  və  ya  təsisatçılarm  yığıncağı)  və  mənfəətin  bölüşdürülməsi 
formasından (şəxsi gəlir, dividend, pay üzrə ödəmə) asılıdır. 
Fərdi 
və 
ya 
ailəvi 
müəssisə
  özünüödəmə,  özünümaliyyələşdirmə  və 
özünükreditləşdirmə prinsiplərində fəaliyyət göstərirlər. Müəsisə- nin sahibi onun 
maliyyə-təsərrüfat  fəaliyyətinə  öz  əmlakı  ilə  cavab  verir.  Fərdi  və  ya  ailəvi 
müəssisələr  onun  dövlət  qeydiyyatının  keçdiyi  gündən  hüquqi  şəxsi  hüququna 
malik  olur  və  yaradılmış  hecab  edilir.  Dövlət  qeydiyyatı  üçün  rayonun  icra 

---

  
hakimiyyətinə  (bələdiyyə  idarəsinə)  vətəndaşın  ərazisini, müəssisənin  yaradılması 
haqqında ailə qərarının protokolunu, 
n
i
z
am
n
amə və dövlət qeydiyyatı üçün nəzərdə 
tutulan siyahı üzrə digər sənədləri təqdim etmək zəruridir. 
Yoldaşlıq  və  ya  məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyət
  vətəndaşların  və  ya  vətəndaş  və 
hüquqi  şəxslərin  birgə  istehsal-təsərrüat  fəaliyyəti  üçün  birləşməsi  deməkdir.  Bu 
qapalı tiph müəssisədir. Yəni, o, sə
hml
ərə  malik deyildir. Cəmiyyətin iştirakçıları 
ancaq  öz  qoyuluşları  çərçivəsində  öhdəhklər  üzrə  məsuliyyət  daşıyırlar.  Bu  - 
işçilərin deyil, mülkiyyətçilərin ittifaqıdır, fərdi və ya ailəvi müəssisələrdə olduğu 
kimi işçilərin ittifaqı deyildir. Buna görə də cəmiyyətin daxilində də münasibət hər 
şeydən əvvəl onun iştirakçıları tərəfindən öz mül- kiyyətçihk səlahiyyətlərinin icra 
edilməsi ilə müəyyən olunur. 
Məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyət  bütün  mülkiyyətçilərin  ümumi  yığıncağında  qəbul 
edilmiş  nizamnamə  və  onların  qarşılıqlı  münasibətlərini  reqlamentləşdirən, 
təsisedici 
müqavilə 
əsasında 
işləyir. 
Qar- 
şıhqh 
münasibətlərin 
reqlamentləşdirilməsinə  hər  bir  mülkiyyətçinin  gəhrdə  iştirak  payının  müəyyən 
edilməsi üsulları, firmanın  inkişafına  praktik  kömək  və s. aiddir. İdarəetmənin  ali 
orqanı  iştirakçıların  yığıncağıdır.  Yığıncaq  cəmiyyətin  sədrini  seçir  və  onun 
səlahiyyət  müddətini  müəyyən  edir.  Eləcə  də  cəmiyyətin  fəaliyyətinin  cari 
rəhbərliyini həyata keçirən işçi icraedici orqan (direksiya) yaradılır. 
Bu  tipdə  sahibkarlıq  firmaları  Qərb  ölkələrində  çox  yayılıbdır.  Məsələn, 
İngiltərədə bu cür firmaların məhdud məsuhyyətli şirkətlərin adları