Mundarija: I. Kirish II. Asosiy qism



Yüklə 329,5 Kb.
səhifə3/13
tarix02.06.2022
ölçüsü329,5 Kb.
#60393
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
Kalorimetrik o’lchashlar (2)12122000

Issiqlik effekti turlari
Kimyoviy reaksiyalarda uch xil issiqlik effekti ifodasi mavjud:
a) reaktsiya issiqlik effekti;
b) molekulaning hosil bo’lish issiqligi;
v) yonish issiqligi.
Reaksiya issiqlik effekti
Reaksiya issiqlik effekti ΔHp ishorasi bilan belgilanib ma‘lum reaksiyada ajralgan (yo yutilgan) issiqlik miqdori bilan ifodalanadi, masalan,
SO3(g) + H2O(s) = H2SO4(s) – ΔHp
Bu yerda, g – gaz, s – suyuq holatdir.
Molekulaning hosil bo’lish issiqlik effekti
Hosil bo’lish issiqligi ΔHh.b. ishorasi bilan belgilanib, quyidagicha ta‘rifga ega, ya‘ni 1 mol molekula oddiy moddalardan hosil bo’lganda ajralgan (yoki yutilgan) issiqlik miqdoridir.
Masalan, H2 + S + 2O2 = H2SO4 – ΔH1.
S + 1,5O = SO3 – ΔH2.
H2 + 1/2O2 = H2O – ΔH3.
Bu yerda ΔH1, ΔH2, ΔH3 – sulfat kislota, oltingugurt (VI) – oksid va H2O ning hosil bo’lish issiqlik effektidir.
Oddiy modda molekula (H2, O2, N2 va hokazo) larining hosil bo’lish effekti nolga teng deb qabul qilingan. Oddiy modda standart sharoitda (Т = 2930К, Р = 1 atm) barqaror agregat holatda olinadi.
Yonish issiqligi
Yonish issiqligi ΔHyo ishorasi bilan belgilanib, 1 mol modda to’la yonganda (yuqori oksidlar hosil qilish bilan) ajralgan issiqlikdir. Masalan,
C2H5OH + 3O2 = 2CO2 + 3H2O – ΔHё
Reaksiyaning issiqlik effektini (ΔHр ni) – kimyoviy reaksiyalarda ajralgan (yoki yutilgan) issiqlikni va umuman, turli jarayonlar – erish, bug’lanish, kristallanish va xokazolarning issiqlik effektini muayyan ma‘lumotlar asosida Gess qonuniga muvofiq hisoblab topish mumkin. Yuqorida bayon etilgan issiqlik effektlari orasida reaksiyaning issiqlik effekti amaliy ahamiyatga egadir. Yonish issiqligi esa yoqilg’i moddalar (neft mahsulotlari, ko’mir va hokazo) uchun ahamiyatlirdir. Hamma reaksiyalarning issiqlik effektini ma‘lumotnomalarda keltirish juda katta hajmni oladi, ba‘zi reaksiyalarning issiqlik effektini tajribada aniq o’lchash juda qiyin yoki o’lchash mumkin bo’lmaydi. Shunga ko’ra, reaksiyaning issiqlik effektini molekulaning hosil bo’lish issiqlik effekti yoki yonish issiqlik effektlaridan foydalanib Gess qonuni asosida hisoblash mumkin. Ko’p moddalar uchun molekulaning hosil bo’lish va yonish issiqlik effekti qiymatlari standart sharoitda ma‘lumotnoma jadvallarida berilgan.
SO­3 + H2O = H2SO4 reaksiyaning issiqlik effektini hosil bo’lish issiqligidan foydalanib hisoblash mumkin u quyidagicha amalga oshiriladi:
SO3 + H2O = H2SO4 = ΔHp (а)
S + 1,5O2 = SO3 – ΔH1 (b)
H2 + 0,5O2 = H2O = ΔH2 (v)
H2 + S + 2O2 = H2SO4 – ΔH3 (g)
Bu yerda ΔH1, ΔH2, ΔH3 – hosil bo’lish issiqligi.
Agar g tenglamadan (b + v) tenglamalarni ayirilsa, a tenglama kelib chiqadi, demak:
ΔHр = ΔH3 – (ΔH1 + ΔH2),
Ya‘ni ΔH = ΔHh.b.
Bu yerda Hh.b. – hosil bo’lish issiqliklari.
Demak, kimyoviy reaksiyalarning issiqlik effekti, mahsulotlar hosil bo’lish issiqliklari yig’indisidan dastlabki moddalarning hosil bo’lish issiqliklarining yig’indisini ayirib tashlanganiga teng:
ΔHр =  (n ΔHh.b.)маh. –  (n ΔHh.b.)dаst.
bu yerdа nΔHh.b. mahsulot va dastlabki moddalarning stexiometrik koeffitsienti va hosil bo’lish issiqliklaridir.
Reaksiyaning issiqlik effektini yonish issiqlik effektidan ham hisoblab chiqarish mumkin.

Yüklə 329,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin