Sifat so`zlar o`zlarining ma`no xususiyatlari jihatdan ularning quyidagi
semantik guruhlari mavjud:
1.
Xususiyat bildiruvchi: yaxshi, yomon, aqlli, sergak, so‘zamol;
2.
Holat bildiruvchi: go‘zal, erkin, suluv, cho‘loq, maymoq, cho‘tir, soqov, kar,
ko‘r;
3.
Rang-tus bildiruvchi: oq, qora, sariq, kul rang;
4.
Shakl-ko‘rinish bildiruvchi: yapaloq, tekis, yassi, dumaloq;
5.
Hajm-o‘lchov-masofa bildiruvchi: keng, tor, chuqur, katta, kichik;
6.
Maza-ta’m bildiruvchi: shirin, achchiq, nordon, sho‘r, achimsiq;
7.
Hid bildiruvchi: xushbuy, sassiq, badbuy, muatttar, qo‘lansa;
8.
Vazn-og‘irlik bildiruvchi: og‘ir, yengil, zildek, vazmin;
9.
O‘rin va paytga munosabat bildiruvchi: yozgi, qishki, avvalgi, dastlabki, uydagi,
ko‘chadagi.
Quyida ularning ayrimlarini tahlil qilamiz va sifatlarning ma’no
turlarining badiiy va so’zlashuvdagi ahamyati haqida ma’lumotga ega
bo’lamiz.
Holat bildiruvchi sifat so`zlar
Holat bildiruvchi sifat so`zlar. Bunday so`zlar ba`zan 10 guruhga bo`lib
o`rganilsa, bazan 6 guruhga ajratib o`rganiladi. Biz ayrimlarini keltiramiz.
Bu so`zlar
predmet, hodisa, inson va hayvonga xos holat yoki vaziyatning belgisini
ifodalaydi:
a) tabiiy holatning belgisini bildiruvchi sifatlar.
Ijobiy holat: suluv, barno
chiroyli, yaxshi kabi. Har qayerdagi yaxshi, suluv, barno qizlarning oti bor
Salbiy holat:
kal, soqov
kabi.
o`lmay chiqsam senday kalning baxtiga . ...tilini
alahaqa cho`qib, soqovtob bo`lib qolgan edi.”Alpomish” dostoni
Ba`zi sifatlar faqat hayvon va predmetlarning belgisi uchun ham qo`llanadi.
Masalan:
Јozning bir oyog`i singan, bir qanoti mayib bo`lgan, o`q tegib, holati ketib,
shu yerga yiqilgan (“Alpomish”dostoni)
b) jismoniy va fizik holatlarni ifodalovchi sifatlar:
Dostları ilə paylaş: |
