O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov


-rasm. Yuk ko’tarish mexanizmining printsipial sxemasi



Yüklə 8,76 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə114/126
tarix15.09.2023
ölçüsü8,76 Mb.
#143732
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   126
Кщнвейр лента узб 2

15.1-rasm. Yuk ko’tarish mexanizmining printsipial sxemasi. 
15.2. Harakatlantirish mexanizmlari 
Harakatlantirish mexanizmlari yukni gorizontal tekislikda siljitish 
uchun xizmat qiladi. Bu mexanizmlar ikki turga bo’linadi: 
1. Yuritma g’ildirakli harakatlantirish mexanizmlari (siljituvchi 
qurilmaga, ya’ni aravachaga, kran ko’prigiga o’rnatiladi). 
2. Egiluvchan tortuvchi organ orqali (arqon yoki zanjirli) 
harakatlantirish mexanizmlari (siljituvchi aravacha yoki kranga alohida 
joylashgan bo’ladi, harakatlantirish egiluvchan organ orqali bajariladi). 
Yuritma g’ildirakli mexanizmlar.
 
G’ildirak bilan yuradigan harakat 
mexanizmlari kranlar va ularning aravachalarini siljitish uchun 
ishlatiladi. Bu mexanizmlarda kran ko’prigi yuruvchi g’ildiraklarga 
tayanadi, ularning soni esa kran yuk ko’taruvchanligiga bog’liq bo’ladi 
(odatda, g’ildiraklar soni 4 dan 16 gacha bo’lishi mumkin). Yuk 
ko’taruvchanligi uncha katta bo’lmagan kranlarda (50,0 T gacha) odatda 
4 ta yuruvchi g’ildiraklar ishlatiladi.
 


199 
15.2
-
rasm. Harakatlantirish mexanizmlari. 
Yuruvchi g’ildiraklar mexanizm yuritmasi bilan birikkan bo’lsa –
etakchi (yuritmali), qolganlari - yetaklanuvchi (yuritmasiz) deyiladi. 
Ayrim kran konstruktsiyalarida (velosipedli, konsol-buriluvchi kranlar 
va h.) barcha yuruvchi g’ildiraklar yetaklanuvchi bo’lishi mumkin. 
Ko’prikli kranlarning harakatlantirish mexanizmlari markaziy yoki 
alohida yuritmali bo’lishi mumkin. 15.2-rasmda harakatlantirish 
mexanizmlarining sxemasi ko’rsatilgan: 
a, b - markaziy yuritmali sekin va tez aylanuvchi transmission 
valli, markaziy yuritmali to’rt g’ildirakli kranning harakatlantirish 
mexanizm- lari, v - xuddi shunday alohida yuritmali, g - o’n oltita 
g’ildirakli kranning alohida yuritmali va o’rta aylanuvchi ochiq tishli 
uzatmali mexanizmi, ye - sakkiz g’ildirakli kranning alohida yuritmali 
va o’rta aylanuvchi ochiq uzatmali mexanizmi. 
Markaziy yuritmali harakatlantirish mexanizmlarida yuritma 
ko’prik o’rtasiga o’rnatilib, harakat yetaklovchi g’ildiraklarga uzun 
transmission val orqali uzatiladi. 
Transmission valning aylanishiga ko’ra markaziy yuritmali 
harakatlantirish mexanizmlari 3 turga bo’linadi: 
1.
 
Sekin aylanuvchi transmission valli markaziy yuritmali 
harakatlantirish mexanizmlari (15.2-rasm, 
a).
Bu sxemada ko’prik 
o’rtasiga o’rnatilgan harakatlantirish mexanizmidan burovchi moment 
transmission val orqali yuruvchi g’ildiraklarga uzatiladi. Bu 
mexanizmlar elektr dvigatel 
6, 
tormoz 5, biriktiruvchi mufta 
4
, reduktor 
3
va g’ildiraklar 1 dan tashkil topadi. Reduktorning chiqish vali 
transmission val 
2
bilan biriktiruvchi muftalar orqali biriktiriladi. 
Muftalar orqali biriktirilgan vallar kran ko’prigining platformasiga 
mahkamlangan podshipniklarga o’rnatiladi. Transmission val yuritma 
g’ildiraklari bilan bevosita biriktiruvchi mufta orqali biriktiriladi. Ushbu 
sxemada transmission val chastotasi xuddi yurish g’ildiraklar-inikidek 
bo’ladi va yuqori burovchi momentni uzatadi. Bu mexanizmlar hozirgi 
vaktda eng ko’p tarqalgan. Afzalligi: ishonchli ishlaydi, tuzilishi sodda, 
montaj qilish oddiy (yuqori aniqlikda o’rnatishni talab qilmaydi). 
Kamchiligi: og’irligi katta. Bu kamchilikni yuqotish uchun trubali 
transmission vallar ishlatiladi. 
2. Tez aylanuvchi transmission valli harakatlantirish mexanizmlari.
 
(15.2-rasm, 
b).
Bu sxemada elektr dvigatel validagi chastota xuddi 
transmission validagidek bo’ladi, ammo yurish g’ildiraklariga 
uzatilayotgan 
burovchi 
moment 
kamayadi. 
Natijada 
muftalar, 


200 
podshipniklar, transmission val diametrlari ancha kichrayadi. Kerakli 
uzatish sonlari chetki balkada joylashgan ikkita bir xil reduktorlardan 
olinadi. Reduktorlarning chiqish vallari yurish g’ildiraklari bilan mufta 
orqali biriktiriladi. Bu mexanizmda ikkita reduktor bo’lishiga qaramay, 
ancha uzun bo’lgan oraliqli kranlarning og’irligi ancha yengil bo’ladi. 
Ammo transmission vallarning yuqori chastotada aylanishi sababli, ular 
yuqori 
aniqlikda 
tayyorlanadi 
va 
montaj 
qilinadi 
hamda 
muvozanatlanadi. Ko’prik konstruktsiyasi bu holda yuqori qattiqlikka 
ega bo’lishi kerak. Transmission vallarni o’zaro shunday konstruktsiyali 
muftalar bilan biriktirish kerakki, kran yuk ostida ishlaganda, ya’ni 
maydonchada hosil bo’ladigan deformatsiya kompensatsiyalanadigan 
bo’lsin. Bu turdan harakatlantirish mexanizmlari hozirgi vaqtda nisbatan 
kam ishlatilmokda. 
Yuqorida 
ko’rilgan 
markaziy 
yuritmali 
harakatlantirish
mexanizmlaridan tashqari, yana o’rtacha aylanuvchi transmission valli 
harakatlantirish mexanizmlari ham bor, ammo ularda ochiq sekin 
aylanadigan ochiq tishli juftlari borligi sababli, chidamligi kam bo’lgani 
uchun bunday mexanizmlar juda kamdan-kam ishlatiladi. 
Alohida yuritmali harakatlantirish mexanizmlaridagi (15.2-rasm, 
v) yetakchi yurish g’ildiraklari mustaqil yuritmali bo’ladi. Har bir 
yuritma elektr dvigatel, reduktor va tormozdan tashkil topadi. Agar 
ko’prikning bitta tayanch balkasiga (chetki) nagruzka ikkinchisiga 
qaraganda kam tushsa, unda bu tayanchli balka dvigatelining aylanish 
tezligi birmuncha oshadi va bu balka ko’p nagruzkali ikkinchi balkaga 
qaraganda “oldiga yuguradi”. Bunda birinchi tayanchli balkaning dvi-
gateli ko’prik metall konstruktsiyasi orqali nagruzkani o’ziga qabul 
qiladi va ikkinchi tayanch balka dvigateli yukdan bo’sha- tiladi, bu esa 
birinchi tayanch dvigatel tezligini kamaytiradi va ikkinchisinikini 
oshiradi. Ikkala balkaning harakat tezliklari avtomatik ravishda 
tenglashadi. SHunday qilib, ko’prik metall konstruktsiyasining bikirligi 
va yetakchi g’ildiraklarning rels bilan ilashish hisobiga, alohida 
yuritmali kranning harakat protsessida dvigatellar orasida nagruzkalar 
yangidan taqsimlanadi. 
Bu mexanizmda ikkita dvigatel, ikkita reduktor va ikkita tormoz 
bo’lishiga qaramay, uni tayyorlash oddiy va ancha yengil bo’ladi. 
Alohida yuritmali harakatlantirish mexanizmlari tekshirishga ko’ra, bu 
yuritmani normal ishlashini ta’minlash uchun oralig’i 
L
ning bazasi 
V
ga 
nisbati 6 dan katta bo’lmasligi kerak. Agar L/B>6 bulsa, kran ko’prigida 
yuqori elastik deformatsiya paydo bo’ladi va bir tayanch balka 


201 
ikkinchisiga (yukli aravacha ikkala balkadan birida joylashganda) 
nisbatan ancha “oldiga yugurib ketadi” L/B>6 bo’lganda, kranni normal 
ishlashi uchun ko’prik gorizontal tekisligi bikrligini oshirish kerak, bu 
esa uning og’irligini ortib ketishiga olib keladi. 
Texnik-iktisodiy hisobga ko’ra, alohida yuritmali harakatlantirish 
mexanizmlarining oralig’i 16 m dan yuqori kranlarda ishlatish maqsadga 
muvofiq. Oralig’i kichik kranlarda bu turli mexanizmlarni ishlatish 
iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas (chunki ularga sekin 
yuruvchi transmission valli mexanizmlar ishatiladi). 

Yüklə 8,76 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   126




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin