Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа'lim vаzirligi fаrgʼonа dаvlаt universiteti tаbiiy fаnlаr fаkulteti biologiyа yoʼnаlishi


-rasm. Mitoxondriya transport tizimlarining sxematik ko'rinishi



Yüklə 1,5 Mb.
səhifə6/18
tarix02.06.2022
ölçüsü1,5 Mb.
#60434
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
kurs ishi MINGBOYEV FARHODJON 19.58-guruh

2.2-rasm. Mitoxondriya transport tizimlarining sxematik ko'rinishi.
Mitoxondriyalarga Ca2+ ning kirishi elektroforetik yo'l bilan hamda jigarda Ca2+/2H+ yurakda Na+/H+ almashlnuvi orqali amalga oshiriladi. Bu ikkala almashinuv tizimi orqali mitoxondrial kalsiyning tashqariga va ichkariga intensiv transport ta'minlanadi. Bu transport tizimida bir qancha gormonlar, metabolitlar va boshqa faktorlar bevosita Ishtlrok etadi. Ushbu faktorlarning ayrimlari Induktor vazifasini bajarsa, boshqalari inglbitor slfatida ta'sir ko'rsatadi. Bunday induktorlar safiga fosfofenolpiruvat, shavelsirka kislotasi, glyukokortikoidlar, qator pestisidlar va boshqa birikmalar kiradi. Mitoxondriyalardagi Ca2+ ning tashilishida bu agentlaming ta'sir mexanizmi klassik umumlashtirgichlar-prtoforlar, ionoforlar va nafas yadlardan farq qiiadi, qaysiki membrana potensiali pasaysa, mitoxondriyadan Ca2+ ning chiqishini oshiradi.
Ca2+ ning mitoxondriyadan chiqishi uning yuqari konsentrasiyalarida sodir bo'ladi, Ca2+ ni o'tkazuvchi bunday kanallarni ruteniy qizili yoki uning hosillari bloklab qo'yadi. Ca2+ ning mitoxondriyadan chiqishi nafas olishni tezlashtiradigan va mitoxondriyaning yuqori amplitudada N+ ga to'yinishi bilan amalga oshadi. 1 mg oqsilga 100 nM Ca2+ ning qo'shllishi “umumiy” nafas olishga chaqiradi, bunda mitoxondriyadan Ca2+ chiqib, ichki membrananing siklosporinga sezgir Ca2+ bilan
boshqariluvchi poralar (SsA-sezgir poralar yoki Ca2+ -ga bog'liq megakanal) ning yuqori o'tkazuvchanlik holatida membrananing o'tkazuvchanligini oshiradi.
Shunday qilib, noorganik fosfat ishtirokida mitoxondriyalarda Sa2+ ning to'planishi ichki membranada molekulyar og'irligi 1500 D gacha ionlar va gidrofil molekulalarni o'tkazib yuboruvchi selektiv bo'lmagan poralar (kanallar) hosil bo'ladi.
SsA-sezgir рога megakanal bo'lib, u asosan ichki membranada joylashgan, ammo oxirgi ma'lumotlarga ta'yanadigan bo'lsak, ular har ikkala membranani bir- biri bilan bog'lab turadi hamda murakkab tuzilishga ega. Undan 1200 pS gacha bo'lgan ion va molekulalar bemalol o'ta o'ladi. Lining diametri 2 nm ga teng. Ushbu megakanal haqidagi dastlabki mukammalroq ma'lumotlar 1979 yilda Xavort va Xunterlar tomonidan aytiladi. Ular mitoxondriyalarning kalsiy ishtirokida Ca2+ -indusirlangan bo'kishini aniqladilar. Ushbu ferment asosida ko'pgina ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmoqda va bu jarayonga ta'sir ko'rsatuvchi aktivator va blokatorlar sifatida ta'sir ko'rsatuvchi biologik faol birikmalarning ta'sir mexanizmlari o'rganildi va o'rganilmoqda.
Shuningdek, adabiyot manbalarida ko'rsatilishicha, mitoxondriyalarning apoptoz va nekrozda ishtiroki juda katta. Aniqrog'i, bu jarayonlarning amalga oshishida asosiy organoid bu mitoxondriyalardir. Mitoxondriya ichki membranasidagi ion kanallari patologik ta'sir ko'rsatuvchi turli xildagi faktorlar uchun mishen hisoblanadi. Kuchli ta'sir natijasida mitoxondriyalar ichki membranasida joylashgan SsA-sezgir poralar tezda zararlanib, ochiq konformasion holatga o'tadi. Natijada normal transport jarayoni izdan chiqib, mitoxondriyaning bo'kishi yuzaga keladi. Keyin ular yorilib ichidagi apoptotik va nekrotik qoldiqlar sitoplazma bo'shlig'iga chiqariladi, bu zaharli qoldiqlar yadroga ta'sir ko'rsatadi va hujayra apoptotik yoki nekrotik o'limi yuzaga keladi.
Membranalarning depolyarizatsiyasi mitoxondriyaning funksional holatining buzilishiga sabab bo'ladi. Shunisi ahamiyatliki, depolyarizatsiya biror-bir jarayonga nisbatan spetsifik hisoblanmaydi. Kalsiy yoki kaliy ionlarining oqimi membranalar depolyarizatsiyasiga olib keladi, ya'ni kanali ochadi. SsA-sezgir porani yuqori o'tkazuvchanlikka olib keladi yoki protonoforlardek ta'sir qilib, membaranalar orqali protonlarni tashiydi, ΔΨm ni pasaytiradi. Intakt nafas olish zanjiri depolyarizatsiya bo'lishi bilan maksimal ravishda kislorod ola boshlaydi. Bunday sharoitlarda sintezning harakatlantiruvchi kuchi ATF hisoblanadi va ATF teskari yo'nalishda ishlovchi F0F1-ATF sintetaza tomonidan sarflanadi. ATF- sintetazaning muvozanati ΔΨm vа АTF/АDF+P1 nisbat bilan belgilanadi. Depolyarizatsiyaga javoban, fermentning aktivligi ATF-azalik aktivlikka o'zgaradi, ya'ni ferment ATF ni gidrolizlaydi va protonlarni tashqariga olib chiqadi. Fosforlanish substrati kislorod yoki uglevodorod shakarining yo'qotilishi yoki ingibitorlar ta'sirida nafas zanjiri nafas olishni to'xtatadi. Shunday qilib, hujayralarning energiya stansiyasining o'zlari ATF zanjirlarini tamomlaydi va hujayra falokatini tezlashtiradi.



Yüklə 1,5 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin