O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

Fayllarni arxivlash va arxivlash programmalari

Kompuyuterlardan foydalanish jaranyonida turli sabablarga ko’ra magnit disklardagi ma’lumotni uchirish yoki zararlantirish mumkin. Bu magnit diskini ishdan chiqishi, fayllarning noto’g’ri taxriri yoki faylarni extiyotsizlik oqibatida uchirilishi yoki kompyuter virusining zarari natijasida yuz beradi. Shuning uchun foydalanayotgan fayllarning arxiv nusxasini yangilab turish zarur.

Fayllarning arxivli nusxasini yaratish uchun maxsus arxivlovchi programmalardan foydalaniladi. Bu programmalar kompyuter xotirasida joyni tejaydi va arxiv fayllardan foydalanishda qulayliklar yaratadi.
Eng ko’p tarqalgan arxivlovchilar: ARJ, RAR, PKPAK, PAK, PKZIP, LHARC, PKZIP va ARJ lar qulayroq va tezroq ishlaydi.
Arxiv fayl bir necha fayllarni siqilgan holda bir faylga joylashgan majmuidir. Arxiv fayl mundarijaga ega. Unda fayllar nomi, oxirgi o’zgartirish vaqti va sanasi, faylning diskdagi va arxivdagi hajmi va tekshirish kodi haqidagi ma’lumotlar beriladi.
Quyida biz arxivlash programmalaridan ayrimlarini ko’rib o’tamiz.
ARJ programmasining formati quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
{ARJ} {Komanda} {rejim} {arxiv nomi} {fayl}(Katalog\fayllar nomi)
Bunda Komanda–Programma bajarishi lozim bo’lgan vazifa turini aniqlaydi va harf bilan belgilanadi.
Masalan, A -fayllarni arxivga qo’shadi.
E-fayllarni arxivdan tiklaydi.
Katalog-Arxivga kirtiladigan fayllar joylashgan boshlang’ich katalog nomi. Agar katalog nomi ko’rsatilmasa, joriy katalog tushuniladi.
Arxiv fayl nomi, fayl nomi, rejimlari tavsifi PKZIP pragrammasida keltirilgan.
Misollar:
Arj a test.Arj - fayl joriy katalogdagi barcha fayllarni ko’rsatilgan arxivli faylga qo’shadi.
Arj a doc.arj *.doc-Doc.Arj fayliga joriy katalogdagi .doc kengaytmali fayllarni joylaydi.
ARJ programmasi formati arxivlash va arxivdan tiklash uchun umumiydir. Bunda har doim bajariladigan ishga mos keladigan komanda ko’rsatiladi. Arxivdan tiklash uchun «e» komandasi ko’rsatiladi.
Agar tiklanyotgan fayl diskda bo’lsa, ekranda:
«Fayl nomi exists. Overwrite (YNAG)? (Fayl nomi mavjud. Qayta yozish zarurmi?)
savoli hosil bo’ladi. Quydagi javoblardan birini klavishlar orqali harflarni tanlash talab qilinadi.
Y-Fayl tiklanadi.
N- faylning yangi nomi so’raladi.
Bunga javoban yangi nom kiritiladi. Yoki (Enter) bosiladi. Natijada fayl tiklanmaydi.
A-Fayllar so’roqsiz tiklanadi.
G-ARJ ishini to’xtatadi.
ARJ komandasida-JYO rejimi kshrsatilsa, arxivdagi barcha fayllar surousiz tiklanadi.
Misollar:
Arj e test.Arj -test.Arj arxiv fayl barcha fayllarini joriy katalogga tiklaydi .
Arj e -n test.Arj c: \ TEST.-test. Arj fayli yangi fayllarini S diskning TEST katalogiga tiklaydi.
Fayllarni arxivga joylash. PKZIP programmasi.
Bu programmaning formati quyidagicha:
{PKZIP} {rejim} {Arxiv fayl nomi}{Fayl nomi}
Bunda:
Arxiv fayl nomi–Qaralyotgan arxiv faylni bildiradi. Agarda bunday fayl bo’lmasa, u shu yangi nom bilan tashkil etiladi.
Fayllar nomi–Arxivga kiritilayotgan fayllar nomi beriladi. Agarda ular berilmasa, joriy katalogdagi fayllar tushuniladi.
Rejim–Rejim «-» yoki «ь» belgisi bilan boshlanadi va programma bajarishi lozim bo’lgan vazifani aniqlaydi.
PKZIP programmasining rejimlari quyidagicha:
-A-Arxivga barcha fayllarni kiritadi;
-U-Arxivga yangi fayllarni kiritadi;
-F-Arxivdagi fayllarni yangi versiyasiga almashtiradi;
-M-Fayllarni arxivga kuchiradi;
-D- Arxivdagi fayllarni o’chiradi;
-EX-Arxivlashni tezlashtiradi.
Agar rejim ko’satilmasa, avtomatik ravishda «A» rejim tushuniladi.
Misollar:
PKZIP-a test - test.zip fayliga joriy katalogdagi barcha fayllarni joylaydi;
PKZIP-a doc *.doc a:\ *.doc - doc.zip fayliga joriy katalogdagi va A diskdagi .doc kengaytmali barcha fayllarni joylaydi.
Arxivdan fayllarni qayta tiklash.
Programmaning formati:
PKUNZIP (Rejim) Arxiv nomi (Yo’l) (Fayl nomlari) dan iborat.
Parametrlari:
Arxiv nomi –Fayllari qayta tiklanayotgan arxiv nomi ko’rsatiladi;
Yo’l -Tiklanayotgan fayllar joylashish katalogi ko’rsatiladi;
Fayllar nomi –Tiklanishi zarur bo’lgan faylarning nomi ko’rsatiladi.
PKUNZIP programmasi ishlari rejimlari.
-X-(extract)- Fayllarni olish;
-O-(overwrite)- Diskdagi faylarning o’rniga yozish;
-Y-(verbose)- Arxivdagi fayllar tarkibini ko’rish;
-T-(Test)- Arxivdagi fayllar butunligini tekshirish;
-N-(New)- Diskda bo’lmagan va eski versiyali fayllarni arxivdan ko’chiradi;
Arxiv fayllar mundarijasini olish.
Arxiv fayllari haqidagi to’la ma’lumotni arxiv mundarijasi beradi. Arxiv fayl mundarijasini olish uchun quyidagi komandalardan foydalaniladi:
PKUNZIP-V Arxiv fayl nomi (Fayllar nomi)
ARJ L Arxiv fayl nomi (Fayllar nomi)
Arxiv nomida kengaytma bo’lmasa, PKUNZIP komandasi ZIP kengaytmali faylni, ARJ esa ARJ li faylni tushunadi. Fayl nomida «*», «?» belgilaridan foydalansa ham bo’ladi. Agar fayl nomlari ko’rsatilmasa, arxivda barcha fayllar tushuniladi.
Mundarijani varaqlab ko’rish uchun ARJ da–JP-JYY rejimi kiritilmasa, natijada ekranning pastki qismida «More» degan yozuv paydo bo’ladi. Bunga javoban quyidagilardan birini tanlashingiz mumkin:
(Y) yoki (Enter)- Keyingi ekranni chiqaradi;
(N)–Fayl ruyxati chiqarilishini bekor qiladi;
(A)-Fayllarni uzluksiz chiqarilishini ta’minlaydi;
(Q)-Fayllarni ekranga chiqariilishni bekor qiladi;
PKUNZIP uchun esa quyidagi komanda kiritladi:
PKUNZIP–V Arxiv fayl nomi (Fayllar nomi ) MORE
Natijada mundarija ekranda varaqlab chiqariladi.
(Ctrl) +(C ) programma ishini to’xtatadi.
Masalan:
arj l test – jp –jyy – test arj fayl mundarijasi varaqlab chiqariladi;
pkunzip – v test:more – test .zip fayli mundarijasi varaqlab chiqariladi;
Fayllar alifbo tartibida chiqarilishi uchun – vn rejimi o’rnatiladi;
Arxiv fayllari haqidagi ma’lumotni fayl yoki printerga chiqarish mumkin.
Buning uchun kamanda oxirida:
Fayl ko’chirish uchun –fayl nomi klaviatura orqali kiritiladi;
Printerga chiqarish uchun – prn kiritiladi;
Fayllarni disketlarga arxivlash.
Fayllarni arxivlash uchun diskda ma’lum joy talab qilinadi. Disketlar hajmi chegaralangan. Shuning uchun odatda faylni diskda (doimiy xotira) arxivlab, keyin disketaga kuchirish maqsadga muvofiq. Lekin bu ko’proq vaqt talab qiladi. Avvalo diskda fayllarni vaqtinchalik saqlaydigan katalog ochiladi.
Bu kamanda farmati quyidagicha:
Pkzip –rejim – B katalog nomi
Arj-rejim- W – katalog nomi
Bu rejimlar arxivlashning barcha amallari uchun o’rinli.
Masalan:
Pkzip-f – bd a: doc *.doc - A diskdagi doc.zip arxivli faylda joriy katalogdan .doc kengaytmali fayllarni yangilaydi. Fayllar vaqtinchalik D diskda joylashadi.
Arj a-wc a: doc * .doc –A diskdagi doc .arj fayliga joriy diskdagi .doc kengaytmali fayllarni joylaydi. Fayllar vaqtinchalik C diskda joylashadi.


XULOSA
Yo'qolgan fayllarni saqlab qolish uchun siz doim professionallarga murojaat qilishingiz va bu hodisani juda ko'p miqdorda boshqargan paytlar bo'ldi. Bugungi kunda bozordagi juda oddiy oddiy dasturiy ta'minot mavjud bo'lib, u sizning kompyuteringizda qulash, virus hujumi yoki boshqa kompyuterlar kataklysmining tasodifan yo'qolib ketgan yoki yo'qolgan fayllarni saqlab qolish imkonini beradi. Ba'zi echimlar uy foydalanuvchilari uchun o'rtacha narxda taklif etiladi yoki notijorat maqsadlarda foydalanish uchun bepul. Shuning uchun, oddiy vaziyatlarda, masalan, fayllarni tasodifiy o'chirish yoki yo'qotish haqida gap ketganda, masalan, tez formatlash natijasida, ma'lumotlarni o'zingiz qayta tiklashingiz kerak. Agar fayllar yo'qolishi sababi qattiq diskka mexanik yoki elektron darajadagi zarar yetkazsa, unda siz tajriba o'tkazmasligingiz kerak ma'lumotni qayta tiklash operatsiyasini mutaxassislarga topshirish yaxshiroqdir.
O'zingiz tuzalayotganda, bunday falokat sizni ajablantirmaydi, deb ehtiyotkorlik bilan harakat qilishingiz kerak. Boshqacha qilib aytganda, zarur bo'lgan bir nechta foydali vositalarni (ya'ni, belgilangan shaklda diskda) saqlab qolish va iloji boricha barcha majburiy qoidalarni hisobga olgan holda ma'lumotlarni qayta tiklashga murojaat qilish (ommaviy axborot vositalarida boshqa ma'lumotlarni yozish imkoniyatini istisno qilish, qayta tiklangan fayllarni boshqasiga saqlash) tashuvchisi va boshqalar). Bundan tashqari, bitta yordamchi bilan muvaffaqiyatsizlikka uchragan bo'lsangiz, yana bir imkoniyat berishga ishonch hosil qiling - media ko'rish algoritmlari boshqacha, shuning uchun ikkinchi yordam dasturi yanada muvaffaqiyatli bo'ladi. Va nihoyat, unutmangki, hech kim, hatto eng qimmat va kuchli echim mutlaq muvaffaqiyatni kafolatlaydi va shuning uchun hech kim qimmatli ma'lumotlarning zaxirasini bekor qilmaydi.
Ushbu dastur bepul, uning umumiy reytingi raqobatchilarga qaraganda yaxshiroq emas, lekin uni batafsilroq ko'rib chiqamiz.
Avvalo, ushbu dasturiy ta'minotning soddaligini qayd etishimiz mumkin hatto juda tajribali foydalanuvchilar menyuni tushunishmaydi. Va flesh drayverni formatlashdan keyin ma'lumotni qaytarish uchun maxsus sehrgarni ishlatishingiz mumkin asta-sekin ko'rsatmalar kerakli natijaga erishishga yordam beradi.
Keling, ko`rib chiqish va vaqtni tiklash haqida gapiraylik. Bu, albatta, fayl hajmi va diskdagi bo'sh joyga bog'liq, biroq uning muddati biroz charchagan. Ha, dastur doimo tiklanmaydi, ba'zida bajarilmaydi. Lekin baribir, bunga urinish kerak. Dasturda shuningdek, fayllarni o'chirib tashlash imkoniyati mavjud (funksiya keyingi reenkarnatsiya imkoniyatisiz).
Kompyuterning qattiq diskini tozalash va formatlash juda yaxshi narsa. Ayniqsa, agar siz saqlangan ma'lumotlarning barcha yoki ayrim bo'limlarini o'chirishni xohlasangiz.
Ammo, bunday holatlar odatda formatlash beixtiyor bo'lganda yuzaga keladi va natijada kompyuterdan barcha kerakli ma'lumotlar o'chiriladi. Tabiiyki, yo'qolgan fayllarni tiklash imkoniyati haqida savol tug'iladi.
Men buni faqatgina imkoni borligini aytmoqchiman, ammo tezkor tozalashni amalga oshirish sharti bilan, to'liq formatlash bilan hech narsa yordam berilmaydi. Fayllarni o'chirish uchun ushbu ikki variant o'rtasidagi farqni tushuntiraman.
Tez tozalash bilan, tizim diskda bo'sh ekanligini taxmin qiladi, ammo aslida barcha asl ma'lumot buzilmaydi.