Pul, kredit va banklar

MDHga a’zomamlakatlari tomonidan milliy 
valyutalarining joriy etilishi
20
 
 
Mamlakatlar 
Rubl hududidan chiqish sanasi 
(asosiy (oraliq) valyutaning 
joriy etilishi) 
Belarus 
1992 yil may  (belorus rubli) 
Estoniya 
1992 yil iyun (krona) 
Latviya 
1992 yil iyul (latviya rubli) 
Ozarbayjon 
1992 yil avgust (manat) 
Litva 
1992 yil oktyabr (litva taloni) 
Ukraina 
1992 yil noyabr (karbovanets) grivina 
Qirg‘iziston 
1993 yil may (som) 
Gruziya 
1993 yil avgust (kupon) 
O‘zbekiston 
1993 yil noyabr (so‘m – kupon) so‘m 
Armaniston 
1993 yil noyabr (dram) 
Qozog‘iston 
1993 yil noyabr (tenge) 
Moldova 
1993 yil noyabr (ley) 
Turkmaniston 
1993 yil noyabr (manat) 
Tojikiston 
1995 yil may (tojik rubli) somoni 
 
                                                           
20
TransitionReport 2000, EBRDvaboshqamanbalar 

---

Buning  natijasida,  o‘z  milliy  valyutasini  joriy  qilgan  davlatlarda  sobiq 
Ittifoqning  1961  –  1992  yillar  namunasidagi  rubllar  qadrini  yo‘qotgan  “oddiy 
qog‘oz”  sifatida  mamlakatimizga  kirib  kela  boshladi,  bujarayon  mamlakatimiz 
iste’mol bozoridan tovar va mahsulotlar juda katta hajmda chetga oqib ketishi ro‘y 
berdi. 
Albatta, bunday sharoitda iste’mol bozorini himoya qilishning yagona va eng 
to‘g‘ri  yo‘li  zudlik  bilan  muomalaga  milliy  valyutani  kiritish  edi.  Lekin,  jahon 
tarixidan ma’lumki milliy pul birligini kiritish uchun zarur  tashkiliy va iqtisodiy 
shart  –  sharoit  mavjud  bo‘lishini  taqozo  etardi,  to‘g‘rirog‘i  esa  ularni  yaratish 
lozim edi. Bu esa o‘z o‘rnida ma’lum vaqt talab qilardi. 
Ammo,    bu  vaqt  ichida  iste’mol  bozorini  qog‘ozga  aylanib  borayotgan 
rubllardan himoya qilib borish ham zurur edi. Aks holda, mamlakat iqtisodiyotini 
izdan  chiqib  ketish  xavfini  oldini  olib  bo‘lmasdi.  Shuning  uchun,  dastlabki 
vaqtlarda  iste’mol  bozorini  himoya  qilish  maqsadida  qator  tadbirlar  amalga 
oshirildi.  
Xususan,  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  1993  yil  15  mayda 
“Pul  muomalasini  tartibga  solish  va  respublika  iste’mol  bozorini  himoyalashni 
kuchaytirish to‘g‘risida”  qaror  qabul qildi.  Mazkur  qarorga ko‘ra  aholining  tovar 
sotib olishi va depozit operatsiyalarining bajarilishida pasport va kupon tizimi joriy 
etildi.  
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari 1993 yil 10 maydan boshlab, banklarga 
qo‘yiladigan omonatlar pasport asosida qabul qilinishi joriy etildi, qiymati 25 ming 
rubldan  yuqori  bo‘lgan  tovarlarni  kuponlar  asosida  sotilishi  belgilab  qo‘yildi,  25 
ming  rubldan  yuqori  qiymatdagi  tovarlar  bank  omonatchilarning  topshirig‘iga 
ko‘ra, pul o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshirilishi joriy etildi.