QəDİm miSİrda dərmanşÜnasliq

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ

FAKÜLTƏ:TİBB
İXTİSAS: ƏCZACILIQ
KURS : I/B
FƏNN : ƏCZAÇILIQ TARİXİ VƏ DEANTOLOGİYASI
MÖVZU: QƏDİM MİSİRDA DƏRMANŞÜNASLIQ
MÜƏLLİM : ŞƏFA KƏRİMOVA
TƏLƏBƏ : MAZLUM GÖZEN

GİRİŞ

Qədim Misir sivilizasiyası bir çox aspektlərdə öz sirrini hələ də qoruyub saxlayan bir xüsusiyyətə malikdir. Həqiqətən də, bu sivilizasiya bir çox sahədə orijinal qalmağı bacarmış, üç min ilə yaxın yaşamış və müasirlərindən, xüsusən də tibb sahəsində daha inkişaf etmiş bir yol keçmişdir.

Qədim Misir təbabətinə dair yazılı və arxeoloji məlumatlar məhdud olsa da, onun müasirləri ilə müqayisədə tibb sahəsində nə qədər irəli getdiyini göstərmək üçün kifayətdir. Bu inkişafı ifadə edən ən mühüm dəlil qonşu sivilizasiyaların Misirdən həkim tələb etməsidir. Eyni zamanda Qədim Misirdə tətbiq edilən bəzi müalicə üsullarından bu gün də istifadə olunur. Buna baxmayaraq, görünən odur ki, Qədim Misir təbabəti də sehr və cadugərliklə iç-içə olub.

Qədim Misir Sivilizasiyası dedikdə, şübhəsiz ki, ağlımıza böyük bir qədim sivilizasiya gəlir. Misir sivilizasiyası ağlımıza həmişə iki şəkildə gəlir; Birincisi, Hollivud kinosu və müxtəlif kino qrupları sayəsində mumiyaları, tanrı və ilahələri, qorxulu canavarları və sirli şəhərləri mifoloji ardıcıllıqla xatırlayırıq; İkincisi, dünya universitetlərində akademiklərin apardıqları araşdırmalar sayəsində ikinci əl mənbələr və dövri nəşrlər vasitəsilə qarşılaşdığımız Qədim Misirdir.

İndiyə qədər aparılmış araşdırmalar sayəsində öyrəndiyimiz Qədim Misir haqqında xatırladığımız şey onun monumental memarlığı, astrologiyası, mifologiyası, mədəni quruluşu, gündəlik həyatı, sirli fironları və mumiyalarıdır. Bu səbəbdən də tədqiqatın məqsədi, bunlardan fərqli olaraq, Qədim Misir dünyasının mühüm bir istiqaməti olan və bu baxımdan müasirləri ilə müqayisədə daim öndə olan və müasirlərini ilhamlandıran Qədim Misir təbabətini müzakirə etməkdir. Bu məqsədlə qədim Misir təbabəti müxtəlif kitablar, jurnallar, məqalələr və vizual görüntülərlə izah edilməyə çalışılıb.

Nil çayı sayəsində Misir dünyanın ən məhsuldar ölkələrindən birinə çevrilib. Nil çayının sahillərində bir çox su bitkiləri böyüdü, onlardan ən məşhurları lotus və papirus idi. Misirlilər papirus liflərindən bir növ kağız hazırladılar. Misirlilər yazdıqları papirus sayəsində mədəni və sivilizasiya həyatlarında böyük irəliləyişlər əldə etdilər. Bu gün müxtəlif muzey və arxivlərdə çoxlu papiruslar var. Bunlar papirusun nə qədər davamlı və faydalı olduğunu göstərir. Bu papiruslarda məktublar, daha çox dini, müxtəlif hesablar, məhkəmə prosesləri, həkim sənədləri, coğrafi yazılar və xüsusilə ədəbiyyat bölmələri var. Bu tarixi sənədlər bizim Qədim Misiri öyrənmək üçün çox mühüm mənbələrdir.

Şəkil 1. Nil çayı və Misir Şəkil 2. Papirus

Tibb elminin də inkişaf etdiyi Qədim Misirdə tibb haqqında məlumatları bu papiruslar sayəsində öyrənirik. Bu məlumat daha çox Ebers, Kahun, Berlin və Smith papiruslarına əsaslanır və onların əksəriyyətində tibb və sehr bir-birinə qarışıb. Mənbələrdə kahinlər kimi də adlandırılan həkimlər və balzamçılar arasında bir əlaqə olduğu görünür. Bənzər üsulların həm xəstəliklərin müalicəsində, həm də ölənlərin cəsədlərinin qorunmasında tətbiq edildiyi anlaşılır. Mumiyalama ənənəsi olduqca geniş yayılmışdır və buna görə də Qədim Misirdə həkimlər balyalamadan tutmuş sehrli müalicəyə, həmçinin cərrahiyyə və yarılmalara qədər müxtəlif sahələrdə fəallıq göstərmişlər. Tibb elmi daha çox kahinlərin əlində inkişaf etdi, Sais və Heliopolisdə tibb məktəbləri açıldı. Göz, diş və baş xəstəlikləri ilə bağlı ekspertlər hazırlanıb, həkimlər insan orqanizmini müayinə ediblər. Tibb elminin inkişafı ilə sağlamlığa xüsusi diqqət yetirmiş, müxtəlif bitkilərdən dərman hazırlamış, şəhərlərdə kanalizasiya çəkmiş, tez-tez yuyulmuşlar. Xəstəliklərdən qorunma üsulu kimi orqanizmin təmizlənməsinə böyük əhəmiyyət verirdilər.

Şəkil 3. Ebers Papirusu Şəkil 4. Kahun Papirusu

Şəkil 5. Berlin Papirusu Şəkil 6. Smith Papirusu