Reja: Faoliyat xavfsizligini taminlashning ergonomika va psixologik asoslari

Ergonomikaning tarkibiy qismi Muhandislik psixologiyasi inson-muhitsiri qonuniyligini organadi. Psixologik, psixofiziologik jarayonlar va inson xususiyatlari asosida, bu texnik vositalar va tizimining tuzilishiga bolgan talablarni aniqlaydi. Operator va tizimi faoliyatining umumiy kollaydi. Ergonomikaning ilmiy asosini inson-muhitrsatkichlari sifatida muhandislik psixologiyasi samaradorligini, ishonchlilik va tez harakatlanuvchanlikni qo anatomiya, fiziologiya va psixologiya tashkil qiladi. Anatomiya antropometriya va biomexanikaning nazariy asosini tashkil qiladi. Antropometriya lchamlari, ish joyi oglumotlarni olishga imkon beradi. Ozgarish chegaralarini aniqlash muhim ahamiyat kasb etib, bunda zaruriy tanlash hajmi inobatga olinadi va u pertsentillarda ifodalanadi. Biomexanika rganadi. U qanday kuchni qanday samarali sarflashni tavsiya beradi: kuchlanish mushaklar yordamida emas, balki tana vazni bilan berilishi kerak.
Ergonomikadagi fiziologiya moli bilan baholanadi. Psixologiya ergonomikaga inson-operator modeli axborotiga asoslangan inson faoliyati nazariyasini, ishni loyihalashtirish bilan boglgan oinson-mashinani inson va mashina orasidagi vazifalarni taqsimlash; - Ish maydonini shunday loyihalash kerakki, ora loyihalash; - Ish vaziyatlarini loyihalash (ish vaqtining davomiyligi, dam olish vaqtlari va boshqalar). Muhandislik psixologiyasi yukorida talib, tizimini tashkil qilish masalalarini quyidagi yoinson-muhitrsatish qulayligini taz ichiga quyidagilarni oladi: - ish faoliyatining maqsadlari va vazifalarni belgilovchi, uning psixofiziologik tavsifini aniqlovchi kasbiy dasturni ishlab chiqish, - qoyiladigan tavsifnomasi, - inson va mashina tomonidan bajariladigan vazifasining sifatini baholash va tizimning umumiy samaradorligi asosida inson va texnika orasidagi vazifalarni taqsimlash, - inson bajaradigan jarayonlarning ketma-ketligini orib chiqilgan ishlar asosida quyidagilar aniqlanadi: mutaxassislar tarkii, ularning vazifalari va ishlarini tashkil etish; axborotni aks ettirish vositalari tarkibi, boshqarish organlarining ish joyi va boshqarish pulrab turgan atrof-muhit predmetlarini, aynan uni qulaylashtirish maqsadidagi organadi. Ergonomik biomexanika zamonaviy ishlab chiqarish sharoitidagi insoniyat omillarini o inson omilini zamonaviy ishlab chiqarish jarayonlariga qanday bog*liqligini organadi, marganadi. Inson omili keng malum bir tarsatuachi kompleks kolib, motivatsiya, qadriyatlar tizimi, inson turmushining moddiy va maladi. Insoniyat qadimdan' atrof-muhit bilan, mehnat quroli bilan olib, ozaro munosabatlar sharoitlarining oliq ekanligini kozgartirib qurilmalar, muhit bilan osirini yangilashga qaratiladi. Ergonomik biomexanika fanni insonning texnikani boshqarishdagi faoliyatini va xulqini orsatkich texnik obyekt kolchamlariga tori kelishini korsatkichlarining differensial komashganini, boshqarish vositalarining ishchi hududining yorish maydonidagi bilan joylashuvi tavsiflanadi, Inson omilining integral gigiyenik korsatadi. Bu ish osirlami kamaytirish - xavfsizlikni tap mehnat jarayonlarida qoliq. Shunga kolish bilan birga yuqori ish unumiga erishish kerak Buning uchun asbob konstruksiyasi odamning harakatdagi apparatining biomexanik xususiyatlariga mos kelishi kerak.

Biomexanik va ergonomik hisoblarda faqat erkak va ayol panjalarining asosiy ol panjalarining otiborga olinadi. Otirib yoki turib ishlash imkoniyati mavjud bolganda ushbu qoida doimo kotirib qilinishi mumkin botirib bajariladigan ishlarning ijobiy tomonlari quyidagilardir; energiyaning kam sarflanishi (ular yotgan holatdan koproq; hattoki, qulay vaziyatda turib ishlash jarayonidan kolning pastki qismida qonning sust harakatlanishi (bu ayniqsa ishlayotgan ayollar uchun juda ham muhimdir); nozik va aniq ishlarni bajarisb uchun eng yaxshi qulaylik; oyoqqotirib ishlash ham kamchiliklardan xoli emas. Hammaga ayonki, kasalliklar aynan oIadi. Shuning uchun ham og'ri tashkillashtirilishi lozim. Ish joyi, boshqaruv idoraning aniq joyini va uning joy lash itv koriflaydi

Tana holati. Tana boshqaruv organlarining joylashuvida umum ergonomitik talablarni, davlat standartlarini, bundan tashqari, har xil ish oTinlari nuqtalarida ishlovchilarning kuch imkoniyatlari va maqbul harakat yotirishsiri bochadigan va gavdani orqa tomonga tortgan holda ag'darib, tos suyagi mushaklarini sustlashishi natijasida keskin buruvchi aylanma vujudga keladi.

Har xil materiallarda va tajriba ishlari sorindiq balandligida foydalanishning har xil variantlari berilgan. Jumladan standartlashtirish borindiq balandligi 460 mmga tcng bolchov 350...500 mm bokidlaydilar. Organ olchov 420... 470 mm da olishi lozim. Ozidan malchovda borindiqlar ham aynan ularga moslashtirilishi kerak. Maktab olchov 400...600 mmni tashkil etishi lozim. Eng tori variant shundan iboratki, ozgarishi belgilab kelinmoqda. Qadimiy Spartda askarlarni harbiy xizmatga olish uchun qorqmas boaskarlarning jangi kutish vaqtida ularning ruhiy holatlarnilmagan behalovatlikda oddiy holatlar uchun sezgirlikning oshishi. Harakatlar koordinatsiyasi ol barmoqlari bozgarardi. YUrak urushi tezlashardi, nafas olishi tezlashardi va notekis boiz va tomoq qurib qolardi. YUqori tatkazuvchanlik (vnushaemostsirlanuvchanlikning tormozlovchi turi keskin ifodalanadigan mushaklarning kuchlanishi bilan, harakatlar va holatlar erkin emasligi bilan, diqqat toziga xos bilan tavsiflanadi. Bu turdagi insonlar uchun dong qotib qolish, kar bosirchan turdagi tap gapirish, harakatlanuvchi ariqishi, qabul qiladigan qarorlarining tez-tez otish, muloqotda olib, u vahimaga tushib, xavf markazi hududiga tushishi mumkin. Psixologlar psixologik jarayonlarga chidamliligining pasayishining umumiy umumif tendentsiyalarini qayd qilinmoqdalar, bu esa ozini chetlashtirishga olib keladi. Insonning yuqori darajadagi rivojlangan ijodiy xususiyatlari, har xil va kutilmagan holatlarda ruhiy zoz-olgan munosabatlari turlari. Insonning ruhiy zoz-osir qiladi. Ruhiy zoz-oziga qurbondek munosabatda booddiy-egoistikziga qurbondek va qimmatlidek munosabatda boektiv-individual va u shaxsni ozini himoya qilishga yordam beradi. - Olish, bu munosabat ruhiy zoyicha differentsiallashuvi. Travmatik ruhiy zosiri vaziyatda tajribali harakat. Insonning travmatik vaziyatdagi hulk-atvori, insonning uni qanday qabul qabul qilishiga va u jamoaga xavfliligi qandayligiga bogladi. Xavfli vaziyatga munosabat berilgan vaziyatga jamoa tomonidan xavflilik ahamiyatidan va oirlikni olgan individ uchun shaxsiy ma har xil vaziyatlarda va har xil vaqtda individning stabillik va yaxlitlikni tuta bilishiga imkon beradigan xususiyatlar: - Kuchli tani kayfiyatni saqlash, sevilishga loyiq ekanligini his qilishni saqlash xususiyati; - Boshqa odamlar bilan bogzini anglash kosishga yora bilish xususiyati; - SHaxslar orasidagi munosabat va oziga yordam berish malakasi: oqibatlarni kornatish.

Psixologik ehtiyojlar va kognitiv sxemalar: - Xavfsizlik: ousi; - Hurmat, oliqlik): oz ehtiyojlarni amalga oshirish; boshqa odamlarning huquqini tan olish, olish; - Nazorat: shaxslararo munosabatda osir qilish; - Yaqinlik: ozi bilan aloqada boliq. SHunga qaramasdan tarvmatik vaziyatlarni boshidan kechirgan shaxslarning korrrektsiyasi va terapiyasining umumiy tamoyillari mavjud.

Me meyoriy vaziyatlar bilan tozining belgilarini anglashga, ularning dinamikasini tushinishga va davolash jarayoniga yanada faol qatnashishga yordam beradi. Raqobatlilik va shaxsiy fazilatlarni oz-oriqishdan keyin olini op vaqt olsa, shuncha yuqori darajadagi malakaviy psixologik yordam kerak boriqishdan keyingi holat sababli boshqa psixologik muammolari bilan chambarchas bogriqishni boshidan ozini xarob qilish sabablari: 1) jarohatni boshidan kechirgan inson, uning tain vaqtida oinni koin olib ishga kiradi va odamlarni qutqara boshlaydi. Ammo olmaydi. 2) Har qanday travmatik ruhiy zounkor va onaltirilgan.

Inson faoliyatini tashkil qilishning psixologik jihatlari. Ish joylarini estetik jihatdan jihozlash Ish joyiga qog'ri tashkil qilish ergonomik talablami hisobga. olgan polda asosiy va yordamchi mehnat vositalarini samarali rejalashtirish va loylashtirishdir. Ish joyini tashkil qilishda quyidagi asosiy shartlarga ripya qilish zarur: - operatorga mehnat faoliyati jarayonida barcha harakatlar va siljishlami bajarishi uchun yetarli ishchi maydon hajmini yaratish; - operator bilan texnika orasida hamda operatorlar orasida (guruh borish aloqalarini yaratish; - boshqarish vositalarini operatoming harakat (motor) chegaraslH joylashtitish (eniga, bolishi; - ishchi muhit omillarining qulay, ruxsat ctilgan chegarasida boMiahj (atrofmuhit sharoiti, shovqin, titroq, yoritilganlik va boshqalar); - operatorni atrof-muhitning xavfli va zararli omillari talumotlarining qulay kominlash; - ishchi holatini almashtirib turish.
http://fayllar.org