Şİrketlerin süRDÜRÜlebiLİR Çevre poliTİkalari ve rekabet avantajlari

Şekil 1. Firma Maliyetleri ve Kirlilik 
Kaynak: Zerrin Karaman Toprak, Çevre Yönetimi ve Politikası, Anadolu Matbaacılık, İzmir, 1998; 
 
35. 
Şekilde görüldüğü gibi örnek firma sıfır kirlilikle çalışırsa (S1, S2) arz eğrisi 
ile (DD) talep eğrisini kestiği B noktasında, 0Q1 miktarında ve 0P1 fiyatında üretime 
gidecektir.  B  noktasında  aynı  zamanda  marjinal  maliyet  (MM),  marjinal  faydaya 
(MF)  eşit  olmaktadır.  Hâlbuki  üretilen  her  birim  ürünün  maliyeti  üzerine  bir  de 
kirliliğin  neden olduğu dışsal  maliyet eklenmektedir ve bu ürünün topluma  maliyeti 
yükselmektedir. 
Yine  şekilde;  BC  firmanın  marjinal  maliyetini  göstermektedir  ve  yalnızca 
fabrika  içi  üretimden  ileri  geldiği  bilinmektedir.  AB  ise,  her  üretim  birimi  başına 
düşen  marjinal  kirlilik  maliyetini  göstermektedir.  Bütün  marjinal  AC,  kirlilik 
olmasıyla  oluşan  yani  BC  ile  gösterilmekte  olan  maliyetten  yüksek  olmaktadır, AC 
bu malın topluma yüklediği maliyetidir. 

---

23 
 
S1S1 eğrisi sola kaydırıldığında yani S2S2 eğrisi ne bakıldığında yeni denge 
F noktasında oluşmaktadır. Yani arzın düşmesi demek Üretimin de 0Q1 den 0Q2’ye 
doğru  düşmesi  fiyatlarında  0P1  den  0P2  ‘ye  doğru  yükselmesi  olarak  karşımıza 
çıkmaktadır.  Q1’den  Q2’ye  doğru  kayarken  meydana  gelen ABF  üçgeni  ise  toplam 
kaybı  (kirlilik)  göstermektedir.  Kirliliği  ortadan  kaldırmak  için  konulacak  vergi, 
firmaya caydırıcı etki gösterecek ve firma üretimden vazgeçeceği düşünülmektedir. 
Kirlilik  dolayısıyla  meydana  gelen  kayıp  kadar  firmaya  vergi  ödetilmesi 
topluma  bir  sosyal  maliyet  yüklemekte  olduğu  söylenilmektedir.  Üretimin 
kısılmasının  fiyatları  arttıracağı  için  bu durumun  da satışları  azaltacağı  ve  böyle  bir 
uygulamanın firmalara cazip gelmeyeceği görülmüştür. Diğer bir boyutu da; iktisadi 
kalkınma  isteği,  üretimde  tasarrufa  gidilmesini  engellemektedir.  Üretim  miktarının 
kirlilik yaratmayacak ölçüde belirlenebilmesi veya hangi üretim düzeyinde kirliliğin 
tehlikeli  boyutlara  ulaşabileceğini  tespit  etmek  çok  zor  olmaktadır.  Bütün  bu 
tartışmalı  durumlardan  yola  çıkılarak,  iktisadi  kalkınma  ile  çevre  kirliliğinin 
birbirinin alternatifi olduğu konusunda çeşitli görüşlere yol açılmıştır.  
Bu  durumda  kirliliğe  sebep  olan  kuruluşlara  meydana  getirdikleri  kirlilik 
oranında  vergi  uygulamak  iyi  bir  metot  olarak  görülmektedir.  Pigov’un  olumsuz 
dışsallıkların  azaltılması  için  “uygun  vergi”  olumlu  dışsallıkların  teşviki  için  ise 
“maddi yardım” düşüncesi önemlilik göstermektedir. Ancak, daha sonra ortaya atılan 
görüşe göre Pavan Suhkdev: 
‘‘İşletmelerin  hükümet  düzenlemelerini  etkilemeye    vergi  kaçırmaya  ve  paydaşının 
ya  da  paydaşlarının  karını  arttırmak  için  zararlı  faaliyetleri  için  sübvansiyonlar 
almaya  dayalı  rekabetleri  yerine  yenilikçilik,  kaynak  tasarrufu  ve  birden  çok 
paydaşın  taleplerinin  yerine  getirilmesi  alanlarında  rekabet  etmelerinin  sağlanması 
gerekmektedir’’ demiştir (Emmot, 2014: 181). 
Ülkelerin  refahı  için  ekonomik  büyüme  ve  çevre  arasındaki  ilişki  önemli 
olmaktadır.  Yalnızca  refah  ekonomik  anlamda  zenginlik  olarak  düşünülmemelidir. 
Aynı zamanda bir ülkenin çevre koşulları nefes alınan hava da bu anlamda önemli bir 
kavram  olmaktadır.  Eğer  toplumlar  çevreyi  koruyabilir,  doğal  kaynakları  daha 
akıllıca  kullanabilir  iseler  gelişmeleri  daha  sağlıklı  olacağı  söylenmektedir.  Bu 

---

24 
 
nedenle  ülkelerin  gelişme  modellerini  hedefleyen  ekonomi  politikalarının  çevreye 
karşı  duyarlı  ve  gelecekte  için  de  sorumluluk  taşıyan  ve  sürdürülebilir  olmaları 
gerekmektedir.