«Sosiologiya» Fənni Üzrə Kollokvium Suallarının Cavabları Sıra №

Sosioloji tədqiqatların əsas növləri  

Sosioloji tədqiqatın növləri qoyulan məqsəd və vəzifələrin xarakteri ilə, 

sosial    proseslərin  təhlilinin  dərinliyi  və  s.  ilə  müəyyən  olunur.    Buna  

müvafiq  olaraq  sosioloji  tədqiqatların  üç  əsas  növünü  fərqləndirirlər: 

axtarış, təsviri və analitik. 

1.  Axtarış    sosioloji    tədqiqatların    ən  sadə  növü  olub  ən  məhdud 

dairəli  vəzifələrin  həlli  yollarının  toplanmasına  yönəlmişdir.  O, 

adətən  20-100  nəfəri  əhatə  edən  anket  sorğusunu  nəzərdə  tutur. 

Axtarış  tədqiqatı  zamanı  əsasən  problemin  dərindən  öyrənilməsi 

baş  verir.  Bu  işin  gedişi  zamanı  məqsədlər  dəqiqləşdirilir, 

fərziyyələr  irəli  sürülür,  vəzifələr  formulə  edilir.  Bu  tədqiqat  o 

zaman  aparılır  ki,  problem  ya  az  öyrənilmişdir,  ya  da  ki, 

ümumiyyətlə  tədqiq  olunmamışdır.  Axtarış    tədqiqatı  operativ 

---

sosial məlumatın əldə olunmasına imkan verir. 

2.  Təsviri  tədqiqatlar    sosioloji  təhlilin  daha  mürəkkəb  növü  kimi 

çıxış  edir.  Onun  köməyi  ilə  öyrənilən  sosial  obyekt  haqqında 

bütöv  təsəvvür  yaradan  empirik  məlumatlar  əldə  olunur.  Bu  cür 

tədqiqatlar o zaman  aparılır ki, təhlil obyekti böyük səciyyələrin 

məcmusu  olub  müxtəlif  peşədən,  yaş  qrupundan,  peşə 

səviyyəsindən  olan  insanları    birləşdirən  kollektiv    olsun.  Bu 

tədqiqat zamanı empirik məlumatların toplanmasında bir və ya bir 

neçə  metodun  köməyindən  istifadə  olunur.  Bir  neçə    metoddan 

istifadə    sayəsində  əldə  olunan  məlumatlar  daha    dolğun    və 

düzgün  olur,  daha  dərin  elmi  nəticələr  əldə  olunması  və 

əsaslandırılmış   təkliflər  irəli sürülməsi üçün imkan yaranır. 

3.  Analitik  tədqiqatlar  sosioloji  tədqiqatların  ən  ciddi  növü  hesab 

olunur.  O,  təkcə  öyrənilən  hadisə  və  proseslərin  elementlərinin 

təsviri  ilə  kifayətlənməyərək  həmçinin  onların  əsasında  dayanan 

səbəbləri  də  aşkara    çıxarmağa  imkan  verir.  Təsviri    tədqiqatlar 

öyrənilən  hadisənin  səciyyəvi  cəhətləri  arasında  əlaqəni  axtardığı 

halda  analitik  tədqiqatlar  bu  əlaqələrin  səbəblərini  aşkara 

çıxarmağa yönəlmişdir. 

Analitik  tədqiqatlar  bu  və  ya  digər  sosial  hadisəni  şərtləndirən 

çoxlu  amillərin  məcmusunu  öyrənir.  Adətən  bu  amilləri  əsas  və 

qeyri-əsas,  daimi  və  müvəqqəti,  nəzarət  olunan  və  nəzarətdən 

kənar və s. adlandırırlar. 

Analitik    tədqiqatlar  kompleks  xarakter  daşıyır  və  özündən 

əvvəlki tədqiqat növlərinin məntiqi yekunu kimi çıxış edir. 

 

24