Ġssn 2222-7849 azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi

ABġERONA ĠNTRODUKSĠYA EDĠLMĠġ YUCCA L. CĠNSĠNĠN  
MORFO-BĠOLOJĠ XARAKTERĠSTĠKASI 
 
İslamova Z.B. 
 
Azərbaycan MEA Mərkəzi Nəbatat Bağı, 
[e-mail]
  
 
Məqalədə  Şimali  və  Mərkəzi  Amerikadan  Azərbaycana  introduksiya  edilmiş  Yucca 
cinsinə aid olan növlərin morfo-bioloji xarakteristikası verilmişdir. Aparılmış morfoloji analiz 
əsasında  həmin  növlərin  dekorativlik  dərəcəsi  qiymətləndirilmiş  və  onların  quru  subtropik 
şərait üçün perspektivli olduğu müəyyənləşdirilmişdir.  
 Açar sözlər: Yucca, introduksiya, morfo-bioloji xarakteristika. 
 
Yucca  L. cinsinə daxil olan növlər gövdəli və ya gövdəsiz bitkilərdir. Yarpaqlaı qılıncşəkilli, 
enlilansetvari, xətvari-lansetvari, xətvari olub, uzunluğu 25-100 sm, eni isə 1-8 sm olur. Çox baxt 
gövdənin və onun budaqlarının yuxarı hissəsinə topa şəkilli toplanmış yarpaqlarının ayası əsasından 
novşəkilli genişlənir. Yarpaqları yaşıl, tünd göy rəngdə olub kənarları diş-diş və yaxud hamar olur, 
çox vaxt saplı və ucu tikanla qutarır. Yarpaq ayası sərt və ya bərk olub düzdayanır və yaxud əyilmiş 
vəziyyətdə dayanır. Çiçək qrupu budaqlanmış, çoxçiçəkli, düzdayanan və ya əyilmiş süpürgə çiçək 
qrupu olub uzunluğu 1-2,5 m-ə çatır. Çiçəkləri zəngşəkilli olub ağ, solğun sarı rəngdə və 8 sm-cən 
uzunluqda  olur  (Şəkil  1;  2).  Meyvəsi  qutucuqdur  (Şəkil  3).  Toxumları  qara  rəngdə  olub  qalındır 
(Şəkil 4) [2,3,4]. 
Cinsin növləri Şimali və Mərkəzi Amerikada yayılıb. Cinsə 343 növ daxildir [5].  
Yukka – dekorativ, lifli və dərman əhəmiyyətli bitkidir. Çiçəkləmə dövründə çox gözəl olur. 
Cinsin bəzi növlərinin yarpaq liflərindən kanat (buraz) istehsalında istifadə edilir.  
Yukka vegetativ (qələm, bölmə və zoğ) yolla və toxumla çoxaldılır [1].  
AMEA  Mərkəzi Nəbatat Bağının örtülü  və  açıq  şəraitdə  becərilən kolleksiyasında  yukkanın 
10  növü  becərilir:  Yucca  aloifolia  L.,  Y.  aloifolia  var.  tricolor  hort.,  Y.  aloifolia  var  .marginata 
hort.,  Y.  filamentosa  L.,  Y.  brevifolif  Engelm.,  Y.  elephantipes  Regel,  Y.  recurvifolia  Salisb.,  Y. 
flaccida  Haw.,  Y.  glauca  Nutt.,  Y.  gloriosa  L.  Bu  növlərdən  bəziləri  daxili  interyerlərin,  küçə  və 
parkların yaşıllaşdırılmasında geniş şəkildə istifadə edilir.  
 
        
 
      

---

 
 
 
 
           Şəkil 1. Yucca-nın çiçəyi.                                       
Şəkil 2. Çiçəyin orqanları. 
               
 
  
     Şəkil 3. Yucca-nın meyvəsi.                                   Şəkil 4. Yucca-nın toxumu. 
 
Yucca aloifolia L.- əzvayyarpaq yukka. Yzərində düşmüş yarpaqlarının iri izləri olan 4-6 metr 
hündürlükdə ağacdır. Sərt, qlıncşəkilli, düz açılmış uzun yarpaqları gövdənin yuxarı hissəsində topa 
şəkilində  yerləşmişdir.  Tünd  göy  örpəklə  örtülmüş  tünd  yaşıl,  ucunda  bərk  qırmızımtıl-qəhvəyi 
tikan və kənarı ağımtıl, itimişarşəkilli yarpaq ayasının uzunluğu 30-45 sm, eni 2,5-3 sm-dir, ayanın 
orta  hissəsi  və  onun  genişlənmiş  əsası  isə  15-20  sm-cən  enində  olur.  Çiçək  oxu  qısa  olur.  Çiçək 
qrupu sıx, 30-60 sm uzunluqda rombşəkilli  süpürgədir. Çiçək qrupunun qısa  budaqları 12-15 sm-
dir.  
Şimali  Amerikanın  cənubi-şərqində,  Şərqi  Meksikada,  Yamayka  və  Bermud  adalarında 
sahilyanı kolluq cəngəlliklərdə, qumsal və çınqıllı torpağı olan quru açıq təpəliklərdə bitir.  
Yucca aloifolia-nın aşağıdakı sortları xüsusilə böyük maraq kəsb edir: 
Marginata – ağ haşiyəli yarpaq; 
Tricolor (Y. tricolor hort.) – ağ və sarı zolaqlı yaşıl yarpaqlı.   
Y. brevifolia Engelm. – qısayarpaq yukka. 4-9 metr hündürlükdə ağacdır. Diametri 50 sm-cən 
olan  gövdəsi  yuxarı  hissədən  güclü  budaqlanmışdır.  Sıx  yerləşmiş  yarpaqlarının  ayası  bərk,  qısa 
olub  uzunluğu  15-30  sm,  eni  0,6-1,5  sm-dir.  Yarpaq  ayası  əsasından  demək  olar  ki,  üçbucaqvari 
genişlənib,  novşəkillidir,  ucu  və  tikanı  qəhvəyidir,  kənarları  itimişarvari  olub  solğun  yaşıl 
rəngdədir. Çiçək oxu qısadır. Çiçək qrupu sıx süpürgədir. Çiçəkləri solğun-sarı rəngdə olur.  
ABŞ-ın Arizona və Kalifornia ştatlarının cənubi-şərqində çılpaq quru yerlərdə bitir. 
Y. elephantipes  Regel  –  fil  yukkası. Hündürlüyü  4-8  metr olan ağacdır. Gövdəsi  yoğun olub 
əsasından yumurudur, yuxarı hissəsindən güclü budaqlanıb, sıx yarpaqlıdır. Yarpaqları qılıncşəkilli 
olub  uzunluğu  60-100  sm,  eni  ortasında  5-8  sm-dir.  Yarpağı  əsasından  2,5  sm-cən  daralır,  rəngi 
yaşıl, parlaq, hamar, ucunda tikan olur; ayasının kənarı mişarvari olub ağımtıldır. Yuxarıda yerləşən 
yarpaqları yuxarı, aşağıda yerləşən yarpaqları isə aşağı istiqamətlənmişdir. Çiçək oxu qısadır. Çiçək 
qrupu sıx süpürgəşəkilli olub demək olar ki, rombşəkillidir. Uzunluğu 60-90 sm-dir. Çiçəkləri qısa 
1,8-4 sm uzunluqda ağımtıl saplaqlı olub uzunluğu 6-8 sm və eni isə 0,8-2,5 sm-dir.  
Meksika  və  Qvatemalada  dəniz  səviyyəsindən  1500  m  yüksəklikdə  dağlıq  yerlərdə  və 
dənizsahili düzənliklərdə bitir.         
Y. filamentosa L.- saplı yukka. Bu növ oduncağabənzər torpaqaltı əsasından yan zoğlar əmələ 
gətirən gövdəsiz və ya demək olar ki, onsuz bitkidir. Yarpaqları ensiz qılıncvaridir, uzunluğu 30-50 
sm,  eni  2-2,5  (10)  sm-dir.  Yarpaq  ayasının  kənarı  çıxıntı  əmələ  gətirən  saplıdır,  tünd  göydür, 
yarpağın  yuxarı  hissəsi  əyilmişdir,  ayası  bərk-dərivari,  tünd-yaşıl,  üzəri  tünd  göy  örtüklüdür,  ucu 
tikanlı  və  ağımtıldır,  kənarları  böyük  sayda  sıx  saplıdır.  Çiçək  qrupu  1,2-2,4  m  hündürlükdə 

---

 
 
 
 
süpürgədir; çiçək qrupunun budaqlarının uzunluğu 15 sm-cəndir. Çiçəkləri çiçək saplağına doğru 
əyilmişdir. Meyvəsi yumuru qutucuq olub diametri 5 sm-dir. 
Amerikanın Şimali  Karolina ştatında  Floridadan  Missisipiyəcən olan sahilyanı düzənliklərdə 
bitir.  
Y. recurvifolia Salisb. – bükükyarpaq yukka. Həmişəyaşıl bitkidir. Gövdəsi qısadır, düz və ya 
budaqlıdır.  80-150  sayda  əyilmiş,  60-90  sm  uzunluqda  yarpaqları  gövdənin  yuxarısında  topa 
şəkilində  düzülmüşdür.  Cavan  yarpaqlar  boz-yaşıl  rəngdə  olub  ucu  tikanşəkilli  itidir,  ortası 
hamardır, zəyif qırışlıdır, tamkənarlıdır və ya tək-tək dişlidir, kənarları yüngülcə liflidir. 
Bükükyarpaq yukkaya ABŞ-ın Corciya ştatında qumlu təpəliklərdə rast gəlinir.  
Bu növ kulturada geniş yayılmışdır. 
Y.  flaccida  Haw.  –  sallaq  yukka.  Kolşəkilli  bitkidir.  Yarpaqları  digər  növlərlə  müqayisədə 
daha nazik və elastikdir, dik (vertikal) duran gövdədən bir az yana əyilir. Yarpaqlarının rəngi tünd-
yaşıldır,  uzunluğu  65-100  sm-dir.  Çiçək  ox  mərkəzdən  inkişaf  edir.  Çiçək  qrupu  süpürgəvaridir. 
Çiçəkləri ağımtıl rəngdə olur.  
Şimali Amerikanın qərbi və mərkəzi rayonlarında bitir.  
Y.  glauca  Nutt.  –  göyümtül  yukka.  Qısa  gövdəli  həmişəyaşıl  bitkidir.  Rozetə  sıx  toplanmış 
yarpaqları düzdür, aşağıya əyilmişdir, uzunluğu 60-90 sm,  eni 0,6-1,2 sm-dir. Rəngi  boz-yaşıldır, 
kənarları az sayda saplı olub ağımtıldır. Çiçək qrupu salxımşəkilli olub 1-2 m hündürlükdədir, bol 
çiçəkləyir. Çiçəkləri zınqrovşəkilli, ağımtıl-yaşıl rəngdədir.  
Bu növ Şimali Amerikada (ABŞ-ın qərb rayonları) bitir. 
Qiymətli dekorativ bitki hesab olunur.  
Y. gloriosa L. – gözəl yukka. Həmişəyaşıl ağacşəkilli bitkidir. Gövdəsi 0,5-2,5 m hündürlükdə 
olur,  yuxarı  hissəsindən  budaqlanır.  Budaqlarının  axırında  toplanmış  yarpaqları  tünd-yaşıl 
rəngdədir. Yarpaqları düz və çox sərtdir, uzunluğu 30-50 sm, eni isə 2-3,5 sm-dir. Yarpaq ayasının 
kənarı tam, hamar, az hallarda dişli, ucu iti olur. Kökümsovlu bitkidir. Çiçək qrupu süpürgəvaridir. 
Hündürlüyü 0,6-1,5 m-dir, bir az yarpaqlardan qısa olur. Çiçəkləri çox saylı olub zınqrovşəkillidir. 
Uzunluğu 3,5 sm olub ağ rəngdədir. Bəzən bənövşəyi və ya qırmızı ləkəli olur. Meyvələri yaşıl olub 
yetişən  vaxt qəhvəyi rəngdə olur. Açılmamış qutu  meyvəsinin uzunluğu 5-8  sm, eni  2,5 sm olur. 
Tərsyumurtaşəkilli  toxumları  qara  rəngdə  olub  qalındır.  Dekorativ-yarpaqlı  və  dekorativ  çiçəkli 
bitkidir.  
Gözəl  yukka  Amerika  Birləşmiş  Ştatlarının  cənubi-şərqində  sahilyanı  qumsal  təpəciklərdə 
yayılmışdır.  
 Yukkanın  Abşeronda  öyrənilən  növləri  daxili  və  xarici  interyerlərin,  küçə  və  parkların 
yaşıllaşdırılmasında çox perspektivlidir.