Ġssn 2222-7849 azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi

SARMAġAN BĠTKĠLƏRĠN TĠBBĠ VƏ TƏSƏRRÜFAT 
 ƏHƏMĠYYƏTĠ 
 
Mehralıyev A.D. 
AMEA Mərkəzi Nəbatat Bağı 
 
 
Məqalədə sarmaşan bitkilərin tarixən xalq təbabətində istifadəsindən, ərazinin zərərli atmosfer 
havasından  və  səs-küydən  mühafizəsindəki  rolundan,  becərildiyi  yerdə  mikroiqlim  şəraitinin 
yaxşılaşdırmasından və qida əhəmiyyətindən bəhs olunur. 
          Açar  sözlər:  Ağəsmə,  sarmaşan  bitkilər,  kirkazon,  xalq  təbabəti,  çin  limoncuğu,  böyürtkən, 
moruq, mikroiqlim şəraiti, bioloji rekultivasiya, aktinidiya. 
 
GĠRĠġ 
 
Məlumdur ki, sarmaşan bitkilər elə qrup bitkilərdir ki, sərbəst, dikdurmaq qabiliyyətinə  malik 
olan  gövdələri  olmadığından  onlar  hər  hansı  dayağa  istinad  edərək  və  ya  sürünərək  böyüyüb  inkişaf 
edirlər.  Bu  zaman  onlar  müxtəlif  orqanlarından  –  gövdə,  bığcıq,  hava  kökcükləri,  tikanlar  və  s.-dən 
istifadə  edirlər.  Ona  görə  də  sarmaşan  bitkilər  böyümə  və  inkişaf  xüsusiyyətlərinin  qeyri-adi 
əlamətlərinə  görə  möcüzəli  bitkilər  hesab  olunur.  Sarmaşan  bitkilərin  möcüzəli  xüsusiyyətləri  
insanlara hələ qədimdən məlum idi [1]. 
Qədim  yunanlar  və  romalılar  ağəsmə  (Clematis  L.)  və  daşsarmaşığından  (Hedera  L.)  istifadə 
etməklə müasir kibrit və alışqanlarin sadə formalarını əldə etmişlər. ―Ağəsmə‖ sözünün qədim yunan 
dilində ―çox tez və parlaq alovnan‖ məna verməsi də onunla bağlıdır.  
Həmçinin  budaq  və  gövdələrinin  bir-  birinə  və  ətrafdakı  hər  hansı  dayağa  dolanaraq  sürətlə 
böyümə  xüsusiyyətindən  irəli  gələrək  qədim  insanlar  sarmaşan  bitkilərdən  düşmənlərindən  müdafiə 
məqsədilə  canlı  çəpərlər,  sədlər  düzəldilməsində  və  eyni  zamanda  tikinti  materialı  kimi  də  istifadə 
etmişlər. 
Tropik ölkələrdə  hal-hazırda da  bu  bitkilərin  bəzilərindən tikinti  materialı kimi  istifadə edilir. 
Təkcə  1962-ci  ildə  İndoneziyada  palmanın  sarmaşan  növündən  yüngül  mebel  hazırlamaqla  dünya 
ticarətinə 30000 ton belə mebel ixrac edilmişdir.  
Qveneyada üzüm tənəyindən (Vitis L.) və filbahardan (Wisteria Nutt.) düzəldilmiş nəhəng asma 
körpü hətta ölkənin coğrafi xəritəsində belə öz əksini tapmışdır. 
Aralıq  dənizi  ölkələrinin,  Amerikanın  və  Afrikanin  yerli  əhalisi  indi  də  sarmaşan  bitkilərdən 
həm tikinti materialı kimi, həm də məişət əşyalarının hazırlanmasında geniş istifadə etməklə onlardan 
zənbillər, balıqçı toru və s. toxuyurlar [4].