Suleyman-m teze qxd

3.
 
Mahkama natiqliyi.
Bura hakimlərin, prokuror, vəkil, 
müttəhim və şahidlərin nitqi daxil edilir. Prokuror və hakimin nitqi 
ittihamedici, müttəhim və vəkilin nitqi müdafləedici xarakterdə olur. 
İttihamçıların nitqi faktların dərin təhlilinə, dəlil və sübutlara 
əsaslanır, obyektivliyə, ədalətə əsaslanır, qanunun aliliyi müttəhimə 
inandırıcı şəkildə çatdırılır. 
Vəkilin çıxışı da dəlil və sübutlarla müşayiət olunmalı, məhkəmə 
prosesində qaldırılan vəsadət baş vermiş hadisənin təhlili nəticəsində 
hakimin hökmünə müsbət təsir göstərməlidir. Müttəhimin istər öz 
cinayəti haqqındakı çıxışı, istərsə də özünü müdafiə nitqi münasib 
sözlər, ifadələr, cümlələrlə öz şərhini tapmalıdır, o, nitqini məntiqi 
əsasda qurmağa çalışmalıdır. Hadisənin ədalətli çözümü üçün 
məhkəmə salonlarında qanunların keşiyində duran prokurorun da, 
ədliyyə sistemində çalışıb qanunun aliliyini qorumalı olan hakimin 
də, adamların vətəndaş hüquqlarını müdafiə etməli olan vəkilin də, 
müttəhimin də nitqi rabitəli olmalı, əsas fikrin açılmasına xidmət 
etməlidir. 
H3 

---

4.
 
Hərbi natiqlik.
Hərbi nitqə aiddir: a) Həqiqi hərbi xidmətə 
çağırılmış gəncləri, əsgərləri ruhlandırmaq, müqəddəs ana vətənimizi 
qorumaq, xalqımızın firavan həyatını, təhlükəsiz yaşamasını təmin 
etmək üçün hərbi komissann, müdafiə nazirinin çağınş nitqi; b) 
Əsgərlərin hərbi andı; c) Hərbi nizamnamənin şərhi; ç) Komandirlərin 
hərbçilər qarşısında çıxışı. 
5.
 
Akademik natiqlik.
Akademiya sistemində, universitet və 
müxtəlif ali məktəblərdə, elmi müəssisələrdə, beynəlxalq konfrans, 
simpozium, treninqlərdə edilən məruzələr, çıxışlar, oxunan 
mühazirələr, elmi rəy və dissertasiya müdafiəsində çıxışlar və s. 
akademik natiqliyə daxildir. Bu, elm adamlarının müxtəlif 
toplantılarda, müdafiə şuralannda, müəllimlərin ali məktəb au- 
ditoriyalannda, elmi-praktik konfranslarda, savadlı və hazırlıqlı 
apancı və diktorların ekran və efir qarşısında etdikləri nitqdir. Nitqin 
bu növü yaradıcı xarakter daşıyır. Ziyalılar, alimlər, professor, dosent 
və baş müəllimlər öz araşdırmalarını, tədqiqatlarını yazılı 
(monoqrafiya, dərslik, dərs vəsaiti, məqalə) və şifahi (mühazirə, 
məruzə, çıxış, məlumat) vasitələrlə məntiqli, ardıcıl, dəlil-sübutlarla, 
ümumiləşdirmələr, nəticələrlə oxucu və dinləyicilərə çatdırırlar.