Suleyman-m teze qxd

ORFOEPİK NORMAİAR 
Ayrı-ayn sözün, qrammatik forma və sintaktik quruluşun dildə 
istənilən sabit və vahid qaydalan orfoepik normaları təşkil edir. 
Orfoepiyaya dilin fonetik sistemi ilə bağlı olub hər hansı bir səsin 
müəyyən fonetik şəraitdə, yəni sözün əvvəlində, ortasında, yaxud 
sonunda gəldikdə, qrammatik formalarda, söz birləşmələrində 
işləndikdə özünü göstərən, tələffüz xüsusiyyətlərini tənzimləyən 
qaydalar daxildir (2, səh. 171). 
Orfoepiya normalarını müəyyənləşdirərkən aşağıdakı prinsiplər 
əsas götürülür: 
1) tələffüzün asanlığı; 2) danışığın təbiiliyinin qorunması; 
3)
şəkilçiləri qısa variantda saxlanılması; 4) tələffüzü çətin, 
yazılışı deyilişindən fərqlənən sözlərin xalq danışıq dilinə uyğun 
variantının qəbul edilməsi; 5) fonetik hadisələrin tətbiq olunmasının 
qarşısının alınması; 6) dilimizin təbiəti, səs və heca sistemi nəzərə 
alınmaqla bir sıra sözlərin tələffüz formalanmn dəqiqləşdirilməsi; 7) 
alınma sözlərin tələffüzü ilə əlaqədar fonetik normaların 
qətiləşdirilməsi; 8) ahəng qanununun gözlənilməsi (18, səh. 122). 
Şifahi ədəbi dilin zəngin imkanlarından məharətlə bəhrələnən hər 
bir şəxs tələffüz normalarına düzgün əməl etməklə nitq prosesində 
dilimizin daxili qanunlarını qorumuş olur, bu nitq dinləyicilər 
tərəfindən asan qavranılır, estetik təsiri ilə seçilir. 
m 

---

Nitq də mədəniyyət kimi saflıq, təmizlik sevir. Lakin həmişə bu 
təmizliyi qorumaq mümkün olmur. Nitq prosesində ədəbi tələffüzlə 
bağlı bir sıra qüsurlarla rastlaşırıq. 
1)
 
Nitqdə yerli dialekt və şivələr hesabına söz və qrammatik 
formalarda ədəbi tələffüz normaları pozulur: 
həlbəttə, hasand, ahali, 
haçar//xaçar, cuma(cümə), dəyşət 
(dəhşət), 
nöş 
(nə üçün),