Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların



Yüklə 7,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/44
tarix31.01.2017
ölçüsü7,55 Mb.
#6983
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   44

86
  
126.  T
ə

Ağac
. (H
ə
k
ə
ri 
ətrafı)

127. 
Əriyağacı
. (Tarovlu 
ətrafı)

128. 
Haça
. (Tarovlu 
ətrafı)

129. 
Göydöş
. (Tarovlu 
ətrafı)

Novruzlar k
ə
ndi. 
İndi
 bu k
ə
nd Erm
ə
nistan (Qafan) rayo-
nu 
ə
razisind
ə
 yerl
əşi
r. Vaxtil
ə
 bu k
ə
nd indiki 
Qubadlı
 
ə
ra-
zisind
ə
 olmaqla sakinl
ə
ri d
ə
 az
ə
ril
ə
r olub. XX 
ə
srin 
ə
vv
ə
l-
l
ə
rind
ə
 
İranda
n bu k
ə
ndd
ə
 bir erm
ə
ni g
ə
lib n
ökərçilik
 edir. 
Ona torpaq verirl
ə
r, 
özünə
 ev tikir. Erm
ə
ni bir 
gün
 
öz
 evini 
yan
dırıb
 
qaçır
 erm
ə
ni k
ə
ndin
ə
 v
ə
 x
ə
b
ə
r verir ki, evini 

-
s
ə
lmanlar 
yandırıb

özünü
 is
ə
 qovublar. 
Ə
vv
ə
ld
ə
n da
nışıl
-
mış
  kimi  burda  olan 
daşnak
 
qoşunu
  Novruzlara  g
ə
lir,  in-
san
ları
 m
ə
hv edib, qovurlar. Sonra is
ə
 h
ə
m
ə
n k
ə
ndd
ə
 er-
m
ə
nil
ə
r m
əskunlaşırlar.
 
Yaşar Fətiyevin “Dağların dağın gətirmişəm” kitabından, 
səh. 79–82.
 
 
Gorusun ad
ı
 n
ə
l
ə
r deyir 
 
Böyük
 
folklorşünas
 alim 
Ə
hliman Axundovun 
(Əliqu
luu-
şağı
 k
ə
ndi) 
qızı
 Sevda 
Ə
hliman 
qızı
 t
ə
r
ə
find
ə
n t
ə
rtib edil-
miş
 
«
Xatir
ə
l
ə
rim
»
 (
Bakı,
 2003) 
kitabında
 (s
ə
h. 87) v
ə
 M
ə
-
h
ə
mm
ə
dh
ə
s
ə
n V
ə
lili 
(Baharlı

«
Az
ə
rbaycan
»kitabında
 ya-
zır
 ki, Gorus 
kürd
 m
ənşə
li 
sözdür
 v
ə
 bu 
yaşayış
 m
ə
nt
ə
q
ə
-
sini 
İranın
 H
ə
m
ə
dan 
ə
yal
ə
tinin  Gerusi nahiyy
ə
sind
ə

köç
 
et
miş
  bir 
kürd
 
tayfası
 
salmışdır.
  Onu  da 
ə
lav
ə
  edim  ki, 
1886-

 ild
ə
 Z
ə
ng
ə
zurda 
ə
halinin 
siyahıya
 
alınmasında
 bu 
yaşayış
  m
ə
nt
ə
q
ə
si  rus  dilind
ə
 
«Qerusı»
  kimi 
yazılmışdı.
 
Bütün
  bunlar  Z
ə
ng
ə
zurun  tarixind
ə
n  bir  s
ə
hif
ə
dir. 
Şamil
 
D
əlidağ
 
yazır
  ki,  Cavad  q
əzasındakı
 
Böyük
  Gorus, 
Cır
 
Gorus, 
Şamaxı
  q
əzasındakı
 
Gorusçə
p
ə
rli, 
Göyçay
  q
ə
za-
sındakı
  Go
rusağa,
  Gorusark
ə
nd  k
ə
ndl
ə
rind
ə
ki 
ə
hali  Go-
rusdan  vaxtil
ə
  erm
ə
nil
ə
r  t
ə
r
ə
find
ə
n  qovul
anların
  n
ə
slin
ə
 
m
ə
nsubdur. 

___________________
________Üç dağ qoynunda yatan T
arovlum 
 
 
87
  
Ucanes k
ə
ndinin 
yaranması
 
haqqında
 
 
Tarixçilə

yazır
 ki, bir vaxtlar 
Çə
r
ə
li, 
Çinarlı
 
Çə
r
ə
li, Sal-
daş,
  F
ə
rcan, 
Göyyal,
 
Ballı
  qaya,  Zor, 
Almalıq
,  Boyn
ə
k
ə
r, 
Yu
xarıgölə
kli, 
Aşağıgödə
kli, 
Qaraçə
m
ə
n,  B
əkdaş,
  Seyid-
l
ə
r, 
Şinher,
 
Şabadin,
  Oxtar,  Muncuqlu,  Sizn
ə
k,  Tshab, 
Şka
o, 
Xaşdab,
 
Sünik,
  indiki  Ucanes, 
Ağavurd,
  H
ə
y
ə
r
ə
k, 
Ör
d
ə
kli  v
ə
  bir 
çox
  dig
ə
r  k
ə
ndl
ə
r  Hasan 
xanın
  tabeliyind
ə
 
olub. 
Sünik
 k
ə
ndind
ə
 Ucanes 
adında
 bir hampa var 
imiş.
 
Hampa  erm
ə
ni  k
ə
ndl
ə
rinin  vergil
ə
rini 
vaxtında
 
yığar
  v
ə
 
Hasan  xana 
çatdırarmış.
  Ucanesin 
yaxşı
 
şərabı
  da  olar-
mış.
  O, 
ə
traf  k
ə
ndl
ə
rd
ə

üzüm
  q
ə
bul  edib 
şə
rab 
hazırla
-
yarmış.
 Ona 
İran
 erm
ə
nil
ə
ri d
ə
 
şə
rab g
ə
tir
ərmişlə
r.  
Hasan  xan  Qatar  d
ə
r
ə
si  k
ə
ndl
ə
rind
ə
  s
ə
f
ə
rd
ə
  olark
ə
n 
ancaq 
Uçanesgildə
 gec
ə
l
ə
y
ə
r, mey m
ə
clisl
ə
ri qurar feyzi-
yab 
olarmış.
 Xan bu 
münvalla
 erm
ə
nil
ə
r il
ə
 
yumşaq
 r
ə
ftar 
ed
ərmiş.
 Xan Ucanesi 
ə
traf k
ə
ndl
ə
r
ə
 hampa t
ə
yin etm
ə
kl
ə
 
onun  s
ə
lahiyy
ə
tl
ə
rini 
artırır,
  vergil
ə
rini  is
ə
 
azaldır.
  Hasan 
xan 
İrandan
  erm
ə
nil
ə
rin 
köçüb
  bu 
ə
razil
ə
rd
ə
  m
ə
s
künlaş
-
ma
sına
 
müsbə

yanaşarmış
.  Xanin b
ə
z
ə

sifarişi
 il
ə
 Uca-
nes saraya g
ə
l
ə
r, 
özü
 il
ə
 
xanın
 
«
d
ərmanından»
 da g
ə
tir
ə
r-
miş.
  Kef  m
ə
clisl
ə
ri 
xanı
  m
ə
st  ed
ə
r,  bel
ə
c
ə
  o 
ə
tra
fın
da

 
m
ə
rd, xeyirxah 
soydaşlarından
 u
zaqlaşarmış.
  
Ucanesin 
Haşmik
 
adında
 
gözə
l  bir 
qızı
 
varmış.
  Hasan 
xan 
Haşmiklə
 evl
ə
nm
ə
yi q
ə
t edir v
ə
 bu t
ə
klifi Ucanes
ə
 bil-
dirir. Bu evlilik Hasan xan
ı
n erm
ə
nil
ə
r
ə
 olan mehrini daha 
da 
artırır.
 Ucanes d
ə
 m
ə
lum erm
ə
ni siyas
ə
tinin 
daşıyıcısı
 
kimi 
ə
sas  m
ə
qs
ə
din
ə
 
çatmaq
  yolunda 
rastlaşdığı
 
uğurla
-
rın
dan  f
ə
r
ə
h  duyur.  Az  sonra 
Haşmik
 
dünyaya
  bir 

lan 
uşağı
 g
ə
tirir. 
Günlə
rin birind
ə
 Hasan xan kefinin m
ə
st vax-
tında
  ev
ə
  g
ə
l
ə
nd
ə
,  h
əmişə
kind
ə
n  f
ə
rqli  olaraq, 
Haşmik
in 
qaraqabaq 
olmasının
 
şahidi
  olur.  Hasan  xan 
arvadının
 
könlünü
 almaq ist
ə
y
ə
nd
ə
 
qız
 k
ə
nara 
çə
kil
ə
r
ə

ə
rin
ə
 deyir:  
-S
ə

uşağımızın
 aqib
ə
tini fikirl
əşmirsə
n. Biz bu gun va-
rıq,
  sabah  yox.  Bizd
ə
n  sonra 
ə
mins
ə
n  ki,  s
ə
nin  soy
daş
-
ların
 
oğluna
 
ögey
 
münasibə
t b
ə
sl
ə
m
ə
y
ə
c
ə
kl
ə
r? 

El
şad Eyvazov_____________________
______________________ 
 
 
88
  
-
Sözün
 
düzü
 o bar
ə
d
ə
 fikirl
əşməmişə
m... 
-Fikirl
əşmə
zs
ə
n  d
ə
.  Fikirl
əşmə
zs
ə
n  ki,  s
ə
nd
ə
n  sonra 
onun 
haqqında
 n
ə
l
ə
r dey
ə
c
ə
kl
ə
r. 
-Xan 
oğlu
 
haqqında
 n
ə
 dey
ə
 bil
ə
rl
ə
r ey! 
-
Heç
 n
ə
! Sad
ə
c
ə
 olaraq dey
ə
c
ə
kl
ə
r ki, 
anası
 erm
ə
nidir. 
U
şağın
  g
ə
l
ə
c
ə
yi  bar
ə
d
ə
  fikirl
əşirsə
ns
ə
 
ə
traf  k
ə
ndl
ə
rd
ə

qar
daşlarıma

dayılarıma
 torpaq 
payı
 ver, qoy ev tikib ora-
da 
yaşasınlar
 v
ə
 g
ə
l
ə
c
ə
kd
ə
 
uşağa
 arxa olsunlar. 
Ə
slind
ə
, bu fikir Ucanesin 
ideyası
 idi. Hasan xana dey
ə
 
bilm
ə
dikl
ə
rini 
Haşmikə
  dedizdir
miş
di. 
Fürsə
ti 
ə
ld
ə
n  ver-
m
ə
y
ə
n  Ucanes 
üstə
lik,  el
ə
  h
ə
m
ə

günün
  s
ə
h
ə
ri  g
ə
l
ə
r
ə

xanın
 
qarşısında
 
yağlı
 dilini 
işə
 
salır:
 
-Xan 
sağ
  olsun, 
dünya
i-al
ə
m! 
Haşmik
  d
ə
, m
ə
n  d
ə

üs
-
t
ə
lik, 
bütün
  qohum erm
ə
nil
ə
r d
ə
  s
ə
n
ə
  qurban. S
ə
nsiz  biz 
kimik ki. S
ə
n olmasan bizi bu 
dağlarda
 qurd-
quş
 
basıb
 ye-
y
ə
r.  M
ə
n  bu 
sözlə
ri  t
ə
kc
ə
 
Haşmikə
 
görə
  demir
ə
m,  s
ə
n
ə
 
qurban. O 
gül
 
balamızın
 g
ə
l
ə
c
ə
yi namin
ə
, s
ə
nin m
ə
sl
ə
h
ə
-
tinl
ə
 
qohumlarımız
dan 
beş
-
altı
  ail
ə
 
köçüb
  buralarda  yurd 
salsalar, z
ə
nn edir
ə
m ki, buralar 
uşağımızın
 g
ə
l
ə
c
ə
yi 
üçün
 
yaxşı
  bir  t
ə
m
ə
l  olar. 
Özü
  d
ə
 
böyüyüb
  s
ə
nin  v
ə
zif
ə
ni  da-
vam etdir
ə
r. Bu yerl
ə
rin 
ağası
 s
ə
ns
ə
n. S
ə

razı
 olsan el
ə
 
k
ə
ndin d
ə
 
adını
, bax bu 
babasının
 
şə
r
ə
fin
ə
 
«
Ucanes
»
 ad-
landırardıq.
 Bu m
ə
s
ə
l
ə
ni s
ə
n
ə
dl
əşdirib
 
xanlığın
 
möhüri
 il
ə
 
t
ə
sdiq  el
ə
tdir
ə
rs
ə
n  ki,  sonralar 
mübahisə
 
yaranmasın

M
ə
nc
ə
, bu 

rp
ə
y
ə
 atas
ı
ndan bir iqta 
payı
 olar. 
Xan  bu  vaxt 
kövrə
k  hissl
ə
r
ə
 
qapılmışdı.
  O,  sanki  du-
man

 bir ab-havadan 
ayrılaraq
 
ayağa
 qalx


körpə
ni qol-
ları
 
arasına
 alaraq 
üzündə

öpdü
 v
ə
 
uşağın
 
babasına
 de-
di:  
-G
ünü
 sabah 
«
Ucanes
»
 k
ə
ndinin 
salınmasına
 q
ə
rar ve-
r
ə
c
ə
y
ə
m.  Bu  q
ə
rar
ımı
  da 
Qaradağ
 
xanlığının
 
möhürü
  il
ə
 
t
ə
sdiq  etdir
ə
c
ə
m. 
Arxayın
  ola  bil
ə
rs
ə
n.  Sonra 
uşağın
 
üzün
d
ə
n bir d
ə
 
öpə
r
ə

ə
lav
ə
 el
ə
di: -
Balamı
 
çöldə
n tapma-
mışam
 ki... 

___________________
________Üç dağ qoynunda yatan T
arovlum 
 
 
89
  
Bel
ə
likl
ə
, el
ə
 h
ə
m
ə

günün
 s
ə
h
ə
ri k
ə
ndin 
adı
 d
əyiş
diri-
l
ə
k Ucanes ad
landırıldı.
 Ondan sonra 
ə
trafda intensiv 
şə
-
kild
ə
 dig
ə
r erm
ə
ni k
ə
ndl
ə
rinin 
əsası
 qoyuldu.  
Xatırladığımız
 bu, v
ə
 ya bunab
ə
nz
ə
r hadis
ə
l
ə
r
ə
va-
y
ə
t yox, olub-
keçə
n tarixi h
ə
qiq
ə
tl
ə
rdir. 
Özü
 d
ə
 
yaxın
 
keç
-
mişimizə
  aiddir. 
İçimizdə
ki  bu  balaca  erm
ə
ni 
qurumlarını
 
da,  ondan 
doğan
  istirab  v
ə
 
qayğılarımızı
  da 
özümüz
  ya-
rat
mışıq.
 
 
Az
ə
rbaycan 
ə
razisind
ə
 Zeyv
ə
  
k
ə
ndl
ə
rinin yaranmas
ı
 s
ə
b
ə
bl
ə
ri 
 
Zeyv
ə
 
ə
r
ə
b  dilind
ə
ki  zariy
ə
 
sözü  ilə
 
eyni  köklüdür    və
 
“hüc
r
ə”, ”ibadətgah”, ”künc”, ”bucaq”, ”guşə” mənalarında 

l
ədilir. Müə
yy
ən dövrlə
rd
ə, o cümlə
d
ə
n, S
ə
f
ə
vil
ə
rin haki-
miyy
əti zamanı ruhanilər imtiyazlı zümrə
l
ə
rd
ə
n hesab olu-
nurdu. Zeyv
ə
 
adlı mə
nt
ə
q
ə
l
ə
r camaatdan k
ənarda, ömür
-
l
ə
rini  ibad
ə
td
ə
 
keçirə
n  ruhanil
ə
r,  t
əkidünyalar  üçün  salın
-
mlş mə
nt
ə
q
ə
l
ə
r idi. 
Q
ə
dim  insan  m
ə
sk
ə
ni  olan  Az
ə
rbaycan 
ə
razisind
ə
  bir 
çox  tayfalar  məskunlaşmışdılar  ki,  onlardan  biri  də
 
kürə
-
sün
nil
ərdir. Kürəsünnilə
r G
üney Azərbaycanın Xoy vila
y
ə
-
tinin  Urmiya  v
ə
 
Türkiyənin  Van  göllə
rinin 
ətraflarında  ya
-
şamaqdadırlar. Hal
-
hazırda İran ə
razisind
ə
 
yaşayan kürə
-
sün
nil
ərin sayı 100.000
-d
ən yuxarıdır.
 
Türk yazarı  Mustafa Sağlam öz saytı
nda qeyd edir ki, 
Tür
kiy
ə
 
ə
razisind
ə
 Kerman elind
ə
 
iki çinar və
 
yayla bazarı 
arasındakı ə
razid
ə
 600-ild
ən artıq tarixə
 
malik kürəsün
ni-
l
ə
r  k
ə
ndi  Zeyv
ə
  yerl
əşir.  Anadolud
a  buna  b
ə
nz
ər  başqa 
gözə
l  m
ə
nz
ə
r
ə
li 
ə
razi  yoxdur.  Bu 
ə
razil
ər  çoxlu  meşə
  v
ə
 
dağ çayları ilə
 z
əngindir. Türkiyə
d
ə
 bu k
əndin adı ilə
 
bağlı 
çoxlu  sayda  ev  əşyaları  istehsal  edən  böyük  şirkə
t  f
ə
a-
liyy
ət göstə
rir. 
Kürəsünnilər Çepni Oğuzlarındandırlar ki, ilk Türk boy
-
la
rında olduğu kimi,
 
çox
-
çox qədim zamanlardan Çinin ba
-

El
şad Eyvazov_____________________
______________________ 
 
 
90
  
tısından  yola  çıxaraq  Qafqaza  gəlmiş  və
  X
ə
z
ə
r  d
ə
nizinin 
güneyində
n  (G
üney  Azərbaycandan)  Türkiyə
y
ə
 
keçə
r
ə

Anadolu-Qarad
ə
niz istiqam
ə
tind
ə
 m
əskunlaşmışdılar.
 
Göstə
ril
ə
n m
ə
nb
ə
l
ə
r
ə
 
ə
sas
ə
n  dey
ə
  bil
ə
rik  ki,  Az
ə
rbay-
can 
ə
razisind
ə
 
olan  Naxçıvanın  Şə
rur  rayonunda,  q
ə
rbi 
Az
ə
rbaycanda Messamor t
ə
p
ə
sind
ə, İsmayıllı rayonunda, 
Laçın rayonunun Gığı də
r
ə
si boyunca yerl
əşə

ə
razil
ə
rin-
d
ə
,  G
ə
d
ə
b
əy,  Şabran
  v
ə
  Goranboy 
rayonlarında,  Zə
ng
ə
-
zurun  Qafan  ra
yonunda  yuxarı  və
 
aşağı  Zeyvə
  k
ə
ndl
ə
ri 
möv
cuddur  ki,  bun
ların hamısı kürəsünnilər tayfasına aid 
olunurlar.  Tür
kiy
ə
nin  Van  vilay
ə
tind
ə
n  olan  yazar  Eykun 
“Mü
q
ə
dd
ə
s M
ə
ry
əm” ə
s
ə
rind
ə
 Zeyv
ə
 x
əlçəçılərı haqqında 
ətraflı mə
lu
mat vermişdi. Alman rə
s
samı yazırdı ki, Tür
ki-
y
ə
  v
ə
  Az
ə
rbaycanda  x
əlçəçilik geniş yayıldığı üçün kürə
-
sün
nil
ər  öz  kə
ndl
ərinin  adına  mə
xsus  x
əlçə
l
ər  toxuyardı
-
lar. 
Tarixi m
ə
nb
ə
l
ə
rd
ə
n m
ə
lum olur ki,Z
ə
ng
ə
zur 
ə
razisind
ə
 
Qubadlı rayonunun Tarovluya  yaxın olan Zeyvə
 k
ə
ndind
ə
 
ilk m
əskunlaşan tayfa şeyx Mə
h
ə
mm
ə
d Saleh n
ə
slidir. Bu 
n
ə
slin  Zeyv
ə
  k
ə
ndind
ə
  m
əskunlaşma tarixi 1478
-ci  il
ə
 t
ə
-
sa
düf    edir.1980
-ci  il
ə
  q
ə
d
ə
r  Zeyv
ə
  k
ə
ndind
ə
 
iki  künbə

qo
runub saxlanılırdı ki, onlardan biri şeyx Mə
h
ə
mm
ə
d Sa-
leh
ə
,  dig
ə
ri  is
ə
 
onun  oğlu  Veysə
l
ə
  m
ə
xsus  idi.  Onlar  bu 
kün
b
ə
zl
ə
rd
ə
  d
ə
fn 
edilmişdilə
r.  Bu  n
ə
slin 
nümayə
nd
ə
si 
Qu
badlı  rayon  Dəmirçilə
r  k
ənd  sakini  Hüseynov  Sə
xav
ə

M
ə
h
ə
mm
əd  oğlunda  olan  sə
n
ə
dl
ə
rd
ə
n  m
ə
lum  olur  ki,  o 
za
manlar  şeyx  Mə
h
ə
mm
ə
d  Saleh  Z
ə
ng
ə
zur 
ə
razisinin 
q
ə
rb hiss
ə
sind
ə
 
Türk paşasının təyinatı əsasında vergilə
ri 
top
layarmış. Kə
ndin 
ətrafından keçə
n Zeyv
ə
 
çayının (Ağa 
çayının) yaxınlığında böyük şə
lal
ə
 var idi. K
ə
nd 
əkin üçün 
yararsız ə
razid
ə
 
salınmışdı. Çayın üzə
rind
ə
 
türklə
r
ə
 m
ə
x-
sus naxışlarla işlənmiş tağ
b
əndli körpü salınmış və
 su d
ə
-
yir
manı tikilmişdi. XIV
-XV 
ə
srl
ə
r
ə
 aid olan bu tarixi abid
ə
-
l
ər  üzə
rind
əki  yazıların  qalıqları  dövrümüzə
  q
ə
d
ə
r  qal-
mışdır.
 

___________________
________Üç dağ qoynunda yatan T
arovlum 
 
 
Yüklə 7,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   44




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin