Rяyчиlяr: p.ц.e.d. M.И Иlyasov
p.ц.ф.d. Z.И.Vяlиyeva
Acar sюzlяr: tяhsиl texnologиyalarы, tяlиm, иnteraktиv tяlиm, kommunиka-
tиv tяhsиl texnologиyalarы.
Key words:
educatиonal technologиes, traиnиng, иnteractиve traиnиng,
communиcatиon technologиes иn educatиon.
Ключевые слова: образовательных технологий, обучение,
интерак-
тивное обучение,
коммуникационные технологии в образовании
Respublиkamыzda yenи tяdrиs texnologиyalarыnыn tяtbиqи иlя tяhsиlиmиzdя
yaranan yenиlиklяr vя canlanma pedaqojи tяmayцllц alи vя orta иxtиsas
mяktяblяrиmиzdя aparыcы fяnlяrdяn olan pedaqogиka kursunun tяdrиsиndя
dя юz цstцnlцklяrиnи gюstяrmяyя baшladы. Az vaxt яrzиndя novator, yenиlиyя
цstцnlцk verяn bиr чox pedaqoqlarыn Azяrbaycan Respublиkasы Tяhsиl
Nazиrlиyи, YUNИSEF, Dцnya Bankы, Elm vя Иnkишaf Mяrkяzи vя dиgяr bиr
sыra hюkumяt vя qeyrи-hюkumяt tяшkиlatlarыnыn hazыrladыqlarы vя hяyata
keчиrdиklяrи tяlиm proqramlarыnda ишtиrak etmяlяrи, onlarыn da bиr чoxunun
tяlиmчи kиmи hazыrlыq keчяrяk orta vя alи mяktяblяrdя tяlиmlяr aparmalarы
pedaqogиka fяnnиnиn dя tяdrиsиndя yenи tяlиm texnologиyalarыndan иstиfa-
dяyя bиr nюv tяkan verdи. Hazыrda ADPU-da, BDU-da, AMИ-da, GDU-dя,
NDU-da vя dиgяr alи tяhsиl ocaqlarыnda чalышan bu pedaqoqlar tяkcя orta
mяktяb mцяllиmlяrи иlя ишlяmяklя kиfayяtlяnmиrlяr. Onlar hяmчиnиn юzlя-
rиnиn apardыqlarы mцhazиrя vя semиnar mяшьяlяlяrиndя dя yenи tяhsиl texno-
logиyalarыnыn tяtbиqиnя, mяшьяlяlяrи иnteraktиv tяlиm texnologиyalarы, fяal
tяlиm metodlarы иlя aparmaьa цsrцnlцk verиrlяr.
Pedaqogиka kursunun tяdrиsиndя yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqи-
nиn araшdыrыlmasы tячrцbяsи gюstяrиr kи, иstяr pedaqogиka nяzяrиyyяsи, иstяrsя
dя pedaqogиka tarиxи kurslarыnыn hяr bиrиnиn tяdrиsиndя yenи tяhsиl texnolo-
gиyalarыnыn tяtbиqи цчцn genиш иmkanlar vardыr. Bu иmkanlarыn reallaшdы-
rыlmasы иstиqamяtиndя apardыьыmыz araшdыrmalar gюstяrdи kи, aparыlan mцha-
zиrя vя semиnar mяшьяlяlяrиndя mцяllиmlяrиn yenи tяhsиl texnologиyalarыna
mцracияt etmяlяrи, mяшьяlяlяrdя kompyuterlяrdяn genиш иstиfadя etmяlяrи,
fяal tяlиm metodlarыna цstцnlцk vermяlяrи tяdrиs prosesиndя heч dя nяtиcяsиz
Bakı Qızlar Universiteti
№1 Elmi əsərlər 2014
116
qalmыr vя mцsbяt nяtиcяlяrя sяbяb olur. Bunu belя bиr nяtиcяyя gяlmяzdяn
яvvяl ADPU, BSU vя GDU-nиn mцxtяlиf tяdrиs qruplarыnda apardыьыmыz
eksperиmentlяr dя sцbut edиr.
Mцяyyяnedиcи eksperиment zamanы яvvяlcяdяn tяyиn etdиyиmиz eksperи-
mеnt vя kontrol qruplarda bu sahяdя real vяzиyyяtиn nя yerdя olduьunu
aydыnlaшdыrmaьa чalышdыq. Rиyazиyyat, bиologиya, coьrafиya, fиzиka fakцltя-
lяrиndя bиr чox dяrslяrи mцшahиdя etmяklя bяrabяr, mцяllиmlяr vя tяlяbяlяr
arasыnda mцяyyяn sorьular keчиrdиk. Mцшahиdяlяrиmиz belя bиr qяnaяtя gяl-
mяyя иmkan verdи kи, heч dя bцtцn mцяllиmlяr apardыqlarы mцhazиrя vя
semиnar mяшьяlяlяrиndя yenи tяhsиl texnologиyalarыndan fяal иstиfadя etmиr-
lяr vя hяlя dя яnяnяvи metodlarla ишlяyиrlяr. Tяlяbяlяrиn dя xeylи qиsmи bu
yenиlиklяrиn mяшьяlяlяrdя neчя olmasыndan xяbяrsиzdиrlяr. Dиqqяtиmиzи bu
cяhяtя yюnяldяrяk bиologиya, rиyazиyyat, coьrafиya, fиzиka, pedaqogиka vя
psиxologиya fakцltяlяrиnиn ЫЫ kurslarыnыn hяr bиrиndя 2 qrup eksperиmental,
2 qrup иsя kontrol olmaqla eksperиmentlяrя baшladыq. Hazыrladыьыmыz proq-
rama mцяllиmlяrlя vя tяlяbяlяrlя mцxtяlиf sorьularыn keчиrиlmяsи, onlarыn
mцasиr tяhsиl texnologиyalarыndan иstиfadя иmkanlarыna daиr mцnasиbяtlяrиn
юyrяnиlmяsи, eksperиmental qruplarda yenи tяdrиs texnologиyalarыnыn tяtbиq
edиlmяsи, pedaqogиka elmиnя tяlяbяlяrdя maraq vя motиvиn yцksяldиlmяsи
иmkanlarыnы genишlяndиrиlmяsи yollarыnыn mцяyyяnlяшdиrиlmяsи, yenи tяhsиl
texnologиyalarыnы tяtbиq etmяklя pedaqogиkanыn tяdrиsиndя hansы mobиllиyя
vя modernlяшdиrmяyя naиl olmaьыn mцmkцnlцyцnц araшdыrmaq vя s. daxиl
иdи.
Яvvяlcя pedaqogиka kursunun tяdrиsиndя yenи tяdrиs texnologиyalarыn
tяtbиqи haqqыnda mцяllиmlяrиn fиkиrlяrиnи юyrяnmяyя чalышdыq. Bu mяqsяdlя
aшaьыdakы anket sorьusunu keчиrdиk:
1. Apardыьыnыz mцhazиrя vя semиnar mяшьяlяlяrиndя tяtbиq etdиyиnиz yenи
tяhsиl texnologиyalarы hansыlardыr?
2. Yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqиndя hansы чяtиnlиklяrиnиz vardыr?
3. Yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqиndя hansы цstцn cяhяtlяrи gюrцr-
sцnцz?
4. Apardыьыnыz mцhazиrя vя semиnar mяшьяlяlяrиndя yenи tяhsиl texnolo-
gиyalarыnы tяtbиq edя bиlиrsиnиzmи?
5. Tяdrиsиn nяtиcяyюnцmlцlцyцndя yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqи-
nиn faydasыnы nяdя gюrцrsцnцz?
6. Pedaqogиka kursunun tяdrиsи prosesиnиn tяkmиllяшdиrиlmяsиndя yenи
tяhsиl texnologиyalarыndan иstиfadяnиn tяsиr иmkanlarы nяlяrdяn иbarяtdиr?
7. Mцяllиf texnologиyalarыna neчя baxыrsыnыz, tяcrцbяnиzdя belя fakt var-
mы?
Mцяllиmlяrиn suallara verdиklяrи cavablardan aydыn oldu kи, mцhazиrя
vя semиnar mяшьяlяlяrиnи tяdrиs edяn mцяllиmlяrиn bu иstиqamяtdя baxыш-
larыnda цmumи cяhяtlяr чox olsa da, fяalиyyяtlяrиndя heч dя hamыnыn bu
texnologиyalara mцnasиbяtlяrи eynи vя ya bиrmяnalы deyиldиr. Belя kи, Ы suala
alыnan cavablarыn tяhlиlи gюstяrdи kи, sorьuda ишtиrak edяn mцяllиmlяrиn cяmи
12 faиzи tяdrиsdя kompyuterlяrdяn иstиfadя etmяklя yenи tяhsиl texnologи-
Bakı Qızlar Universiteti
№1 Elmi əsərlər 2014
117
yalarыnы tяtbиq etdиklяrиnи bиldиrmишlяr. ЫЫ sualыn cavablarы иsя gюstяrdи kи,
mцяllиmlяrиn demяk olar kи, hamыsы (98 faиzи) yenи tяhsиl texnologиyala-
rыndan иstиfadяnиn яsas чяtиnlиyиnи иxtиsaslaшdыrыlmыш audиtorиyalarыn olma-
masыnda, mцяllиmlяrиn bu ишя qeyrи-cиddи yanaшmalarыnda vя bu ишя tяlяbиn
zяиf olmasыnda gюrdцklяrиnи qeyd etmишlяr. ЫЫЫ suala alыnan cavabdan mяlum
oldu kи, mцяllиmlяrиn яksяrиyyяtи yenи tяhsиl texnologиyalarыndan иstиfadя-
nиn яsas цsтцnlцklяrиnи tяhsиl prosesиndя tяlяbяlяrиn fяallыьыnda, tяdrиs za-
manы gюrmя иlя eшиtmя цzvlяrиnиn яlaqяlяndиrиlmяsиndя vя verиlяn materиa-
laыn daha шцurlu mяnиmsяnиlmяsиndя gюrцrlяr vя buna gюrя dя bu texnolo-
gиyadan иstиfadяyя цsтцnlцk verиrlяr. ЫV sualыn cavablarыndan aydыn oldu kи,
heч dя bцtцn mцяllиmlяrиn yenи tяlиm texnologиyalarы haqqыnda tяsяvvцr vя
bиlиklяrи tam vя dolьun шяkиldя deyиldиr. Eynи zamanda, onlarыn bиr qиsmи
hяlя dя kompyuterlяrlя ишlяyя bиlmиrlяr. Mцяllиmlяrиn bиr qиsmи иsя ЫЫ sual-
da qeyd etdиklяrи чяtиnlиklяrlя цzlяшdиklяrиndяn yenи tяhsиl texnologиyalarыn-
dan иstиfadя edя bиlmяdиklяrиnи bиldиrmишlяr. “Tяdrиsиn nяtиcяyюnцmlцlц-
yцndя yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqиnиn faydasыnы nяdя gюrцrsцnцz?”
adlы V suala verиlяn cavab gюstяrdи kи, mцяllиmlяrиn bиr qиsmи (34 faиzи)
mяhz nяtиcяyюnцmlц tяhsиlя naиl olmaq цчцn heч dя bцtцn dяrslяrиn yenи
tяhsиl texnologиyalarы иlя keчиlmяsиnя ehtиyacыn olmadыьыnы яsaslandыrmaьa
чalышmышlar. Nяtиcяyюnцmlц tяhsиlя naиl olmaq цчцn yedди tяhsиl texnologи-
yalarыnы яlverишlи vя daha zяrurи hesab edяn mцяllиmlяr иsя 66 faиz olmuшdur.
VЫ sualыn demяk olar kи, bцtцn mцяllиmlяr tяrяfиndяn verиlяn cavabы bиr-bиrи
иlя yaxыn sяslяшиrdи. Pedaqogиka kursunun tяdrиsиndя yenи tяlиm texnologи-
yalarыnыn tяtbиqиnиn vacиblиyиnи vurьulayan mцяllиmlяr kursun tяdrиsиnиn
tяkmиllяшdиrиmяsиndя bu texnologиyalarыn яhяmиyyяtиnиn aшaьыdakыlardan
иbarяt olduьunu qeyd etdиlяr:
— mцяllиmlяrиn юzцnцtяhsиlи vя юzцnцhazыrlaqlarыnыn artmasыna яhяmиy-
yяtlи dяrяcяdя tяsиr gюstяrmяsи;
— tяlяbяlяrиn tяlиm motиvlяrиnиn yцksяldиlmяsи;
— mцяllиm-tяlяbя яmяkdaшlыьыnыn “subyekt-subyekt” mцstяvиsиnя keч-
mяsи;
— tяlябяlяrиn daha чox иnformasиya яldя etmяk иmkanыnыn genишlяn-
mяsи;
— tяlяbяlяrиn tяfяkkцrцnцn иnkишafыna naиl olunmasы;
— qabaqcыl юlkяlяrиn tяcrцbяsuиndяn иstиfadя иmkanыnыn genишlяnmяsи;
— tяhsиlиn keyfиyyяtиnиn yцksяlmяsи;
— tяhsиldя mobиllиyя naиl olunmasы;
— vaxtdan daha sяmяrяlи иstиfadя olunmasы vя s.
VЫЫ suala alыnan cavablardan aydыn oldu kи, mцhazиrя vя semиnar mцяl-
lиmlяrиnиn яksяrиyyяtи (87 faиzи) mцяllиf texnologиyalarы haqqыnda mцsbяt
fиkrя malиk olsalar da vя юzlяrиnиn tяcrцbяsиndя yenиlиkчи xarakterи иlя fяrqlи
cяhяtlяrя naиl olsalar da, nцmunя ola bиlяcяk mцяllиf texnologиyalarыna ma-
lиk deyиldиrlяr.
Bu mцяllиmlяrя — “Bяs yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqиndя hansы
yenиlиklяrи etmяyя чalышыrsыnыz?” sualыnы verdиkdя, onlar hazыrkы pedaqogиka
Bakı Qızlar Universiteti
№1 Elmi əsərlər 2014
118
nяzяrиyyяsи vя tячrцbяsиndя mюvcud olan texnologиyalarыn adlarыnы чяk-
mяklя kиfayяtlяnmишlяr. Bu da onu gюstяrиr kи, mцяllиmlяrиmиzиn yenи tяhsиl
texnologиyalarы sahяsиndя axtarышlarы heч dя yцksяk sяvиyyяdя deyиldиr.
Pedaqogиka nяzяrиyyяsи vя pedaqogиka tarиxи fяnlяrиnиn mюvcud proq-
ram vя dяrslиklяrиnиn (hяmчиnиn, dяrs vяsaиtlяrиnиn) tяhlиlи gюstяrdи kи, nяиn-
kи mцяyyяn mюvzularыn, bцtюvlцkdя gюtцrцldцkdя hяr иkи kursun tяdrиsиndя
yenи tяhsиl texnologиyalarыndan иstиfadя etmяk цчцn hяm mюvzularыn daxиlи
иmkanlarы, hяm dя mцяllиmlяrиn юzlяrиnиn potensиal иmkanlarы heч dя az
deyиldиr.
Mцшahиdя etdиyиmиz mцhazиrя vя semиnar mяшьяlяlяrиnиn tяhlиlи gюstяrиr,
hansы mцяllиmlяr kи, mяшьяlяlяrиndя яlverишlи yenи tяhsиl texnologиyalarыn-
dan sяmяrяlи шяkиldя иstиfadя edиrlяrsя onlarыn dяrslяrи dя hяmишя maraqla
dиnlяnиlиr, tяlяbяlяrdя yцksяk fяallыq olur vя tяhsиl nяtиcяlяrи dя yцksяk
olur. Eksperиmental qrupda yenи tяhsиl texnologиyalarы tяtbиq etmяklя,
kontrol qrupda иsя яnяnяvи tяhsиl texnologиyalarыndan иstиfadя etmяklя eynи
mюvzunun necя tяdrиs edиldиyиnи mцqayиsяlи шяkиldя nяzяrdяn keчиrяk.
ADPU-nun coьrafиya fakцltяsиnиn ЫЫ kurs 201 vя 202-cи qruplarыnda
aparыlan иkи semиnar mяшьяlяsиnиn gedиши gюstяrdи kи, ekperиmental 201 vя
kontrol 202-cи qruplarda eynи mюvzu vя eynи mцяllиm (dos. K.Qulиyeva) ol-
masыna baxmayaraq, mяшьяlяlяrиn tяdrиsи texnologиyalarы fяrqlи olduьun-
dan qruplardakы fяalиyyяt nюvlяrи bиr-bиrиndяn kяskиn fяrqlяnиrdи. Eksperи-
mental qrupda иnnovasиya tяhsиl texnologиyalarы иlя aparыlan semиnar mяш-
ьяlяsиndя tяlяbяlяr arasыnda fяal olmayan tяlяbя demяk olar kи, yox иdи.
Sankи bцtцn tяlяbяlяr vahиd bиr problemиn hяllиnя чalышыrdыlar. Dяrsdя ишgц-
zar fяallыг, axtarыш, mцzakиrя, mцbahиsя, яmяkdaшlыq hюkm sцrцrdц. Яnя-
nяvи metodla keчиlяn mяшьяlяdя иsя fяrdиlиk, nюvbяlиlиk, sakиtlиk vя sцstlцk
var иdи. Burada bиr nяfяr danышыr, qalanlarы onu dиnlяyиr vя sonda sual ver-
mяklя nюvbя o bиrи tяlяbяyя keчиrdи. Bцtцn bunlar onu gюstяrdи kи, яnяnяvи
tяhsиl texnologиyalarыna nиsbяtяn yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqи иlя
aparыlan dяrslяr daha mяhsuldar, daha ишgцzar vя daha sяmяrяlи dяrslяr he-
sab oluna bиlяr. Bunu dяrslяrиn gedишиndя qeydя aldыьыmыz fяallыq gюstяrи-
cиlяrи dя sцbut edиr (cяdvяl 1).
Cяdvяl 1.
Mяшьяlяlяrdя tяlяbяlяrиn fяal ишtиrakы цzrя aparыlan mцqayиsяlи tяhlиl
Qruplar
тяlяb.
sayы
fяallыq
вerиlяn
suallar
dиaloq
yaradыcы
tяtbиq
яyanи-
lиk
яmяk-
daшlыq
qиymяtlяn-
dиrиlяnlяr
Eksperи-
mental
20
20
54
26
20
5
20
14
Kontrol 21
7
18
5
0
0
8
6
Cяmи
41
27
72
21
20
5
28
20
Cяdvяldяn gюrцndцyц kиmи, qeydя aldыьыmыz bцtцn gюstяrиcиlяr цzrя иn-
novasиya tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqи иlя aparыlan semиnar mяшьяlяsи
яnяnяvи tяhsиl texnologиyalarы иlя aparыlan mяшьяlяlяrdяn цstцn olmuшdur.
Bakı Qızlar Universiteti
№1 Elmi əsərlər 2014
119
Belя kи, яnяnяvи tяhsиl texnologиyalarы иlя aparыlan mяшьяlяdя яsasяn kиm-
dяn dяrs soruшulurdusa (5 nяfяr), o da fяal иdи, qalan tяlяbяlяr иsя yalnыz
mцшahиdячи kиmи ишtиrak edиrdиlяr. Cяmи 2-3 nяfяr sual-cavabda ишtиrak edиr-
dи. Eksperиmental qrupda mцяllиm vя tяlяbяlяr tяrяfиndяn 54 sual verиlиb
cavablandыrыldыьы halda, kontrol qrupda belя suallarыn sayы cяmи 18 oldu.
Tяlяbяlяr arasыnda eynи zamanda, mцяllиm-tяlяbя dиaloqu eksperиmental
qrupda чox yцksяk olduьu halda, кontrol qrupda bu, чox zяиf иdи, 26-nыn 5-
я nиsbяtиndя. Hяmчиnиn, dяrsиn sonnunda eksperиmental qrupda hamы
tapшыrыqlar (testlяr) цzяrиndя ишlяdиklяrи halda, kontrol qrupda dяrs
mцяllиmиm ev tapшыrыьы иlя yekunlaшdыrыldы. Eksperиmental qrupda mюvzuya
aиd 5 яyanи vяsaиt, ишчи vяrяqlяrи vя s. olduьu halda, kontrol qrupda heч bиr
яyanиlиk tяtbиq edиlmяdи. Nяhayяt, eksperиmental qrupdakы bцtцn tяlяbяlяr
bиr-bиrи иlя яmяkdaшlыq etdиklяrи halda, kontrol qrupda bu, olduqca zяиf иdи.
Eksperиmental qrupda 14 tяlяbяnиn bиlиk, bacarыqlarы qиymяtlяndиrиldи,
kontrolda иsя yalnыz dяrs danышanlar (6 nяfяr). Bцtцn bunlar onu gюstяrdи
kи, диgяr sahяlяrdя olduьu kиmи, pedaqogиka fяnnиnиn tяdrиsиndя yenи tяhsиl
texnologиyalarыnыn tяtbиqиnя genиш иmkanlar olduьu kиmи, bu иmkanlardan
sяmяrяlи иstиfadя дя yцksяk tяlиm nяtиcяlяrиnя gяtиrиb чыxarыr.
Иmkanlarыn araшdыrыlmasы, uzunmцddяtlи mцшahиdяlяr vя tяdrиs prosesиnя
yenи texnologиyalarыn tяtbиqи иlя edиlяn mцdaxиlяlяr bиr daha yenи tяhsиl
texnologиyalarыnын цstцnlцklяrиnи gюstяrmяklя bяrabяr, onlarыn tяtbиq иm-
kanlarыnыn da genиш olduьunu gюstяrdи.
Alи pedaqojи tяhsиl mцяssиsяlяrиndя yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tятbиqи
иmkan verиr kи, bu texnologиyalarla tяhsиl alan tяlяbяlяr orta mяktяblяrdя
pedaqojи tяcrцbяdя olarkяn vя mяzun olarkяn ишlяyяcяklяrи mяktяblяrdя
ondan sяmяrяlи шяkиldя иstиfadя edя bиlsиnlяr. Tяcrцbя gюstяrиr kи, ЫЫЫ vя ЫV
kurs tяlяbяlяrи pedaqojи tяcrцbяdя olarkяn yalnыz o halda yenи tяhsиl texno-
logиyalarыna mцracияt edиrlяr kи, getdиklяrи mяktяblяrdя bundan genиш иstи-
fadя olunur vя ya metodиst mцяllиmlяr onu tяlяb edиrlяr. Belя bиr шяraиt vя
tяlяb olmadыqda иsя tяlяbяlяr keчdиklяrи nцmunя dяrslяrиnи яnяnяvи metod-
larla keчиrlяr kи, bu da яsaslы bиr praktиk vяrdиш yarada bиlmиr. Buna gюrя dя
mцhazиrя vя semиnar mяшьяlяlяrlя bяrabяr, pedaqojи tяcrцbя mцddяtиndя
dя tяlяbяlяrиn yenи tяhsиl texnoлogиyalarыndan иstиfadя etmяlяrиnя dиqqяtlя
yanaшmaq lazыmdыr. Apardыьыmыz sorьular vя mцшahиdяlяr gюstяrиr kи, tяcrц-
bячи tяlяbяlяrиn bu sahяdя hazыrlыгlarы kиfayяt qяdяr olmadan onlar orta
mяktяblяrя gedиrlяr. Bu da belя bиr fяalиyyяtиn gцclяndиrиlmяsиnя ehtиyac
yaradыr kи, alи vя orta иxtиsas mяktяblяrиndя pedaqogиka kursu vя fяnlяrиn
tяdrиsи metodиkalarы tяdrиs edиlяrkяn yenи tяlиm texnologиyalarыna aиd
bиlиklяr dяrиndяn aшыlanmalы vя tяlяbяlяr pedaqojи tяcrцbяyя gedяrkяn dя
orada bu sahяyя dиqqяt vя qayьы gюstяrиlmяlиdиr.
Pedaqogиka kursunun tяdrиsиndя yenи tяdrиs texnologиyalarыnыn tяtbиqи
tяcrцbяsи gюstяrиr kи, yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn tяtbиqи baxыmыndan bu
kursun иmkanlarы heч dя az deyиldиr. Ayrы-ayrи mюvzularыn tяdrиsиndя bun-
lardan иstиfadя etmяk tяdrиs prosesиnиn mяzmununun dяrиnlяшdиrиlmяsиnя
sяbяb olmaqla vя tяlяbяlяrиn tяlиm motиvlяrиnиn иnkишafыna яlverишlи dяrя-
Bakı Qızlar Universiteti
№1 Elmi əsərlər 2014
120
cяdя tяsиr gюstяrmяklя yanaшы, bu иmkanlarыn юzцnцn doьurduьu elя mцs-
bяt nяtиcяlяr vardыr kи, onlarы яnяnяvи tяdrиs texnologиyalarы иlя яldя etmяk
чяtиndиr. Bunlar яsasяn aшaьыdakыlardan иbarяtdиr:
— Azяrbaycan alи tяhsиlиnиn Avropa alи tяhsиl mяkanыna иnteqrasиya-
sыnыn sцrяtlяndиrиlmяsи, mцяllиm vя tяlяbяlяrиn beynяlxalq mobиllиyиnя naиl
olunmasы;
— yenи hazыrlanan mцяllиm kadrlarыnыn чevиk tяdrиs texnologиyalarыna
yиyяlяnmяsи vя onlardan gцndяlиk иstиfadя hazыrlыьlarыna malиk olmalarы ;
— tяdrиsя yaradыcы mцnasиbяtиn formalaшdыrыlmasы vя yenиlиkчи mцяllиm-
lяr ordusunun formalaшmasыna tяdrиcяn naиl olunmasы;
— bиlиklяrиn vaxtыnda яldя edиlmяsиnиn vя onlardan иstиfadяnиn sцrяtlяn-
dиrиlmяsи;
— tяdrиs prosesиndя qarшыya qoyulmuш mяqsяdя mцvafиq olaraq az vaxt
яrzиndя daha чox шey юyrяnmяyя naиl olunmasы;
— tяdrиs prosesиndя qыsa zaman яrzиndя bиr neчя texnologиyanыn
яlaqяlяndиrиlmяsи иmkanыnыn reallaшmasы;
— tяdrиsdя sиstemlиlиyиn, ardыcыllыьыn tяmиn olunmasы, яvvяlcяdяn mцяy-
yяnlяшdиrиlmиш alqorиtmlяrlя nяtиcяyюnцmlц tяhsиlя naиl olunmasы;
— tяlиm, tяrbиyя, иnkишaf vя dиaqnostиka texnologиyalarыnыn bиr prosesdя
vяhdяtиnя naиl olunmasы vя s.
Pedaqogиka kursunun tяdrиsиndя yenи tяdrиs texnologиyalarыnыn tяtbиqи
иmkan verиr kи, tяdrиs prosesи subyekt-subyekt mцstяvиsиnя keчиrиlsиn vя bu
prosesdя tяlяbяlяr mцяllиmиn kюmяyи иlя юzlяrи axtarышa qoшula bиlsиnlяr.
Mцhazиrячиnиn monolojи nиtqи yolu иlя deyиl, mяhz dиaloq vasиtяsиlя bиlиklяrя
yиyяlяnя bиlsиnlяr. Pedaqojи prosesиn fяal tяrяfdaшыna чevrиlmяklя tяfяkkцr
яmяlиyyatlarыnda ишtиrak edя bиlsиnlяr. Tяяssцflяr kи, nяzяrиyyяdя bu haqda
kиfayяt qяdяr yaxшы sюzlяr deyиlsя dя, яhяmиyyяtи vurьulansa da tяlяbяlяr
alи mяktяblяrиmиzdя “Яmяkdaшlыq pedaqogиkasы”ndan faydalana bиlmиrlяr.
Tяlиm xarakterlи яmяkdaшlыьa nadиr hallarda rast gяlиnиr. Bуna gюrяdиr kи,
yenи tяhsиl texnologиyalarыndan иstиfadяnиn иmkanlarыndan tam шяkиldя
иstиfadя oluna bиlmиr. Bunu nяzяrя alaraq alи mяktяblяrdя tяtbиqиnя daha
чox ehtиyac olan, daha sяmяrяlи vя mяhsuldar hesab etdиyиmиz bиr sыra yenи
tяhsиl texnologиyalarыnыn reallaшdыrыlmasы иmkanlarыnы aшaьыdakы cяdvяldя
verиrиk (cяdvяl 2).
Cяdvяl 2.
Yenи tяdrиs texnologиyalarы, mцяllиm vя tяlяbяlяrиn fяalиyyяtиnиn xarak-
terи
Mцasиr tяhsиl
texnologиyalarы
Mцяllиmиn fяalиyyяtи
Tяlяbяnиn fяalиyyяtи
Иnnovasиya
texnologиyasы
Mцhazиrя mяtnиnиn яvvяlcя-
dяn tяlяbяlяrя чatdыrыlmasы
vя mцhazиrя mяшьяlяsиnиn
“Problem mцhazиrя”, “Kon-
Mцhazиrя vя semиnar
mяшьяlяlяrиndя mюvzuya
dяrиndяn nцfuz etmяklя
onlarы dцшцndцrяn
Bakı Qızlar Universiteti
№1 Elmi əsərlər 2014
121
frans-mцhazиrя”, “Шяxsиyyяt
yюnцmlц mцhazиrя”, semиna-
rыn praktиk yюnцmlц, dяyиr-
mи masa, dиskusсиya forma-
sыnda tяшkиlи vя aparыlmasы.
mяsяlяlяrlя baьlы suallar
яsasыnda mцzakиrяdя
ишtиrak etmяk, mцstяqиl
яldя edиlmиш bиlиklяrи
tяqdиm etmяk.
Иnteraktиv
texnologиya
Dиaloq–mцhazиrя, beyиn
hяmlяsи, yaradыcы dцшцncя
vasиtяsиlя mюvzunun tяlяbя-
lяrlя bиrgя шяrhиnя naиl olun-
masы, semиnarыn qruplarla,
cцtlяrlя tяшkиlи, yaradыcы tяt-
bиqetmя шяraиtиnиn yaradыl-
masы, ”subyekt-subyekt”
яmяkdaшlыьыna яsaslanmaqla
tяdrиsиn tяшkиlи.
Yaradыcы tяtbигetmя,
fяallыq, tяqdиmat, юzцnц
tяsdиqetmя, qrupda
ишgцzar fяalиyyяt,
kollektиvиn
mцvяffяqиyyяtиnя can
atma, tяfяkkцr
mцstяqиllиyи nцmayиш
etdиrmя.
Иnformasиya
texnologиyasы
Kompyuterdяn, иnternetdяn
vя dиgяr audиo-виzual
texnиkadan, elektron
dяrslиklяrdяn иstиfadя
etmяklя yenи tяdrиs vя elmи
иnformasиyalarыn яldя
edиlmяsиnя vя чatdыrыlmasыna
naиl olmaq, tяhsиl
mцяssиsяsиndя иnformasиya
mцhиtиnиn yaradыlmasы vя s.
Mцvafиq qeydlяr,
цmumиlяшdиrmяlяr
aparmaq, tяhsиl
prosesиndя
kommunukatиv яlaqя
yarada bиlmяk, az
vaxtda чox иnformasиya
яldя edя bиlmяk.
Kommunиkatиv
texnologиya
Cцtlяrlя, qruplarla vя qrup-
la vahиd pedaqojи prosesи
tяшkиl edя bиlmяk, tяlяbяlяr
arasыnda kollektиvчиlиyи yara-
da bиlmяk, qruplararasы dиa-
loqun yaradыlmasыna naиl ol-
maq, “Mцяllиm-tяlяbя”,
“Tяlяbя-tяlяbя” mцnasиbяt-
lяrиnиn pedaqojи mцstяvиdя
hяllиnя naиl olmaq.
Kollektиvdя, qrupda vя
cцtlяrdя ишlяmяyи
bacarmaq, qarшыlыьlы
яlaqя metodlarыna
yиyяlяnmяk, dиaloqlar
apara bиlmяk.
Humanиtar
texnologиya
Tяhsиldя mиllи vя цmumbя-
шяrи dяyяrlяrиn vяhdяtиnя
naиl olmaq, saьlamlыьыn qo-
runmasы, tяlяbя шяxsиyyяtиnя
hюrmяtиn gюzlяnиlmяsи, tяh-
sиlиn humanиst vя цmumbя-
шяrи dяyяrиnиn reallaшdыrыl-
masы, tяhsиl prosesиnиn sub-
yektlяrи arasыnda yцksяk
mцnasиbяtlяrиn saxlanыlmasы,
Юzцnяиnam, baшqalarыna
kюmяk, yardыm etmя hиs-
slяrиnя yиyяlяnmяк,
mцяllиmlяrя, qrup
yoldaшlarыna qayьы vя
hюrmяtlя yanaшmaq,
юzцnя vя gяlяcяk peшя vя
иxtиsasыna dцzgцn
mцnasиbяt bяslяmяk,
tяdrиs prosesиnиn
Bakı Qızlar Universiteti
№1 Elmi əsərlər 2014
122
tяdrиs prosesиndя яmяkdaш-
lыьa naиl olunmasы, tяlяbя-
lяrdя yцksяk vяtяndaшlыq,
юzцnцdяrketmя, mяsulиyyяt
hиssи vя dиgяr qиymяtlи
keyfиyyяtlяrиn formalaшdыrыl-
masыna naиl olmaq vя s.
ишtиrakчыlarыna humanиtar
mяdяnиyyяt gюstяrmяk
vя s.
Pedaqogиka elmи dцnyяvи elm olduьundan yenи tяhsиl tenlologиyalarы da
sяrhяd tanыmadan bиzиm alи mяktяblяrиmиzя, alи vя orta pedaqojи tяhsиl
mцяssиsяlяrиndя tяdrиs edиlяn pedaqogиka elmиnя dя dяrиndяn nцfuz etmяk-
dяdиr. Onun daиrяsиnи mяhdudlaшdыrmadan tяtbиq edиlmяsи bu elmиn hяm
dя praktиk bиr elm kиmи daha mяzmunlu, daha да modernlяшdиrиlmиш шяkиldя
tяdrиsиnя genиш иmkanlar yaradыr. Buna gюrя dя yenи tяhsиl texnologиyalarыnы
mцkяmmяl mяnиmsяmяk, onlardan pedaqogиkanыn tяdrиsиndя yaradычыlыqla
иstиfadя etmяk bu elmиn юzцnцn keyfиyyяtиnи yцksяltmяklя bяrabяr, hяm dя
onun modernlяшdиrиlmяsиnя, daha sяmяrяlи olmasыna bюyцk иmkanlar yara-
dыr.
Dostları ilə paylaş: |