B. X. Azizkulov, B. K. Janzakov iqtisodiy siyosatga kirish samarqand

 
 
4.3.Davlatning mulkchilik munosabatlarini tartibga solish siyosati . 
Respublikada xususiylashtirishning maqsadli yo‘naltirilganligi uning 
navbatdagi xususiyatidir. Bu aholining barcha qatlamlariga mazkur jarayonda 
aniqroq va natijaliroq qatnashishi imkonini beradi. Xususiylashtirishning maqsadli 
yo‘naltirilganligi uy-joylarning o‘z egalariga imtiyozli yoki bepul berilishida, 
aholining ko‘proq muhtoj va zaif qatlamlarini qo‘llab-quvvatlashning turli xil 
dasturlari byudjet mablag‘lari hisobiga qoplanishida, qishloq aholisi o‘z yordamchi 
xo‘jaligi uchun chek yerlar olishi kabilarda ifodalanadi. O‘zbekistonda 
xususiylashtirishning to‘lovliligi uning navbatdagi muhim xususiyatidir. Pulni 
to‘lash orqali davlat tasarrufidagi korxona va ob‘ektlarni xususiylashtirishda 
mulkni bepul taqsimlash bilan bog‘liq salbiy holatlar bartaraf etilishi bilan birga 
qator muammolarni hal qilish imkoniyati yaratiladi. Bulardan asosiysi avvalo, 
tadbirkorlikni, xususiylashtirilgan korxonalarni davlat tomonidan qo‘llab-
quvvatlashning Moliyaviy manbalari paydo bo‘ladi, bozor infrastrukturasini barpo 
etish uchun resurslar vujudga keladi va aholini ijtimoiy muhofazalash dasturini 
ro‘yobga chiqarish uchun mablag‘lar jamlanadi. Davlat mol-mulkini yangi 
mulkdorlarga sotish yo‘li orqali ularning mulkchilikning boshqa shakllariga 
aylantirilishi bilan birga xususiylashtirishdan olinadigan mablag‘lar shu 
korxonaning o‘zini qo‘llab-quvvatlashga, yangi raqobatlashuvchi korxonalar barpo 
etishga ham sarflanadi.Navbatdagi muhim xususiyat — respublikada mulkni davlat 
tasarrufidan chiqarish chog‘ida aholi uchun kuchli ijtimoiy kafolatlar yaratildi va 
ta‘minlandi. Ijtimoiy kafolatlar bir butun imtiyozlar tizimi orqali yaratildi. Bular 
xususiylashtirilayotgan korxona mehnat jamoasiga aktsiyalarni imtiyozli shartlar 
bilan sotish, yangi mulkdorga eskirgan asosiy fondlar hamda ijtimoiy 
infrastruktura ob‘ektlarini bepul topshirish, davlat korxonalarining mol-mulki, 
fermalar, bog‘lar va shu kabilarni imtiyozli shartlar asosida xususiylashtirish, 
hamda soliq to‘lashda ayrim imtiyozlar berish kabilardir. 
Bular quyidagilar: a) davlat mulkini xususiylashtirish respublikada amalga 
oshirilayotgan islohotlarning ichki mantiqiga bo‘ysindiriladi va ularning asosini 
tashkil qiladi; b) mulkni xususiylashtirish jarayoni davlat tomonidan boshqariladi; 
v) xususiylashtirishni huquqiy-me‘yoriy jihatdan ta‘minlashda qonunlarga rioya 
etiladi. Respublikamizda xususiylashtirish bo‘yicha qo‘yilgan vazifa, davlat sektori 
bozor sharoitida ham sezilarli rol o‘ynashini inkor qilmaydi. Chunki 
iqtisodiyotning davlat korxonalari saqlanib qolishi kerak bo‘lgan sohalari ham 
mavjud. Bunday korxonalar uchun ularning bozor sharoitlariga tarkiban 

---

48 
moslashuviga imkon beradigan xo‘jalik yuritish mexanizmini ishlab chiqish talab 
qilinadi . 
Mulkchilik turli shakllarining mavjud bo‘lishi va ularning iqtisodiy mezoni, 
avvalo, ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi va ishlab chiqarishning 
umumlashuvi darajasi bilan bog‘liq. Shu bilan birga mulkchilik shakllari ishlab 
chiqaruvchi kuchlarning holati, ijtimoiy mehnat taqsimoti va tashkiliy-iqtisodiy 
munosabatlarining etuklik darajasi bilan mos kelishi zarur .