Baki döVLƏt universitetiNİn təLƏBƏLƏRİ İLƏ MÜLKİ MÜdafiƏ FƏNNİNDƏn mühaziRƏ keçMƏK ÜÇÜn plan-konspekt mövzu Kimyəvi silahların təsnifatı

1. SİNİR İFLİCEDİCİ ZM

Zarin – metilflorfosfon turşusunun flüoranhidridinin izopropil efiridir.



Zarin –adi halda rəngsiz və ya zəif sari rəngli, iysiz, xüsusi sıxlığı -1,1 q/sm³, qaynama temperaturu 150⁰ C, donma temperaturu mənfi 100⁰ C olan mayedir. Su ilə istənilən nisbətdə qarışır, benzin, kerosin və dixloretanda yaxşı həll olur. Həm buxar, həm də maye halda insana təsir göstərir. İnsanın bədəninə tənəffüs orqanları, həzm sistemi və ya dəri səthi vasitəsi ilə daxil olaraq sinir sistemini zədələyir. Su tutumlarında (çənlərdə) zarin öz təsirini 25 sutkayadək saxlayır.

Zarinin zədələyici əlamətləri: göz bəbəklərinin daralması, ağız boşluğunda ifrazatın artması, nəfəsalmanın çətinləşməsi, ürəkbulanma, hüşun itirilməsi, qıcolma və s. Ağır zədələnmə hallarında, nəfəs yollarının iflici baş verir və ölümlə nəticələnir.

Deqazasiya - xlorlu əhəng, qələvilər və ammonyakın suda məhlulu ilə həyata keçirilir. Xlorlu əhəng (CaOCl₂) xlor iyi verən ağ və ya sarımtıl rəngdə tozdur. Suda qismən həll olur. Qızdırdıqda və ya parlaq işıqlandıran zaman parçalanaraq O₂ və Cl₂ qazları əmələ gəldiyi üçün preparatı qaranlıq və sərin yerdə saxlamaq lazımdır. Turşular (hətta karbonat turşusu) xlorlu əhəngi Cl₂O ayrılmaqla parçalayırlar: 2CaCl(OCl) + CO₂ = CaCl₂ + CaCO₃ + Cl₂O

Zoman – (metilflorfosfin turşusunun pinakolin efirdir) rəngsiz, zəif kamfora iyi verən mayedir. Sıxlığı 1,02 q/sm³, qaynama temperaturu 200⁰ C, donma temperaturu mənfi 80⁰ C-dir. Suda həll olmur, üzvi həlledicilərdə isə yaxşı həll olur. Kimyəvi xassələri zarinin xassələri ilə eynidir. Toksiki xassələrinə görə zoman zarindən güclüdür, onun buxarları zarin buxarlarından 3-4 dəfə çox toksikdir. Maye - damla halında isə zarindən 15-20 dəfə toksikdir. Su tutumlarında zoman öz zəhərləyici xassələrini 2,5 ayadək saxlayır. Zəhərlənmənin ilkin əlamətləri – göz bəbəklərinin daralması (mioz), bronx tutmaları, ağız suyu və tər ifrazının artması, ürək fəaliyyətinin qısamüddətli şiddətlənib, sonra isə sakitləşməsini göstərmək olar.

İlk yardım: Zoman buxarları ilə zəhərlənmiş adama əleyhqaz geydirib zəhərli zonadan çıxarmaq lazımdır. Əgər varsa, zərərçəkənə tibbi preparatlar: şpris - tyubik vasitəsi ilə antidot yeritmək, yaxud atropin tableti vermək lazımdır. İstənilən halda zəhərlənmiş şəxsi yaxınlıqdakı tibb məntəqəsinə çatdırmaq lazımdır. Bu ZM-in damcıları geyimlərin və bədənin açıq yerlərinə düşdükdə, həmin yerləri dərhal ammonyakın sulu məhlulu və ya fərdi kimya paketdə olan maye ilə təmizləmək lazımdır.