Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010
Yüklə 73,96 Kb.
|
|
Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010 131 Olgu Sunumları / Case Reports GİRİŞ B otulismus, toprakta yaygın olarak bulunan ve gram pozitif anaerob bir bakteri olan clostridium botulinum’un ekzotoksinleri tarafından oluşturulan nadir bir nöroparalitik hastalıktır. Serolojik olarak yedi tipte toksin olduğu ancak 4’ünün (A, B, E ve F) insanda hasta- lık yaptığı bilinmektedir (1,2,3,4). Zehirlenme sıklıkla evde hazırlanan konserve ürünlerinin içerdiği bakterinin oral yolla alınmasıyla ortaya çıkar. Botulinum toksini nöro- muskuler bileşkede presinaptik ve otonom sinirlerin koli- nerjik uçlarında asetil kolin salınımını irreversibl olarak bloke eder. Dört klinik tipi tanımlanmıştır (5,6): 1. Besin kökenli botulizm, 2.Yara botulizmi, 3. İnfant botulizmi, 4. Sınıflandırılamayan botulizm (süt çocuğu botulizminin erişkindeki şekli). Botulismusun inkubasyon dönemi 18-38 saat arasın- da olup bulanık görme ve diplopi ilk nörolojik semptom- lardır. Kuvvetsizlik yaygın (simetrik, proksimal>distal), bulber (solunum yetmezliği, disfaji, dizartri) ve ekstraoku- ler kaslarda (ptoz, diplopi, göz hareket kısıtlılıkları) olabilir. Tendon refleksleri azalmıştır. Duyu kusuru geri plandadır. Otonomik kolinerjik belirtiler genel halsizlik, ağız kuru- luğu, bulanık görme, midriyazis, kalp hızı ve kan basıncı değişiklikleri (bradikardi, hipotansiyon), ciltte beklenme- dik renk değişiklikleri, terleme bozuklukları, idrar retan- siyonu, karın ağrısı, bulantı, kusma, konstipasyon şeklin- dedir. Elektrofizyolojik incelemelerde bileşik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplitüdleri küçüktür. Ardısıra uyarım (40 Hz) veya çift uyarım ile inkrement (%50-60) görülür. Duysal aksiyon potansiyelleri normaldir. Elektromiyografi de (EMG) denervasyon potansiyelleri, kısa süreli motor ünite potansiyelleri görülür. Biz burada ev yapımı semizotu konservesinin kayna- tılarak yenmesinin ardından bulanık görme, kuvvetsizlik, yutma güçlüğü, solunum sıkıntısı bulguları gelişen aynı aileden 6 olgunun klinik ve elektrofizyolojik izleme bul- gularını sunduk. OLGU 1
Yirmibir yaşında erkek hasta ev yapımı semizotu ÖZET
Botulismus: Bir ailede 6 olgu Botulismus, Clostridium botulinum nörotoksinlerinin nöromuskuler bileşkede presinaptik ve otonom sinirlerin kolinerjik uçlarında asetilko- lin salınımını irreversibl olarak bloke etmesi ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Zehirlenme sıklıkla, ticari olanlardan çok, evde hazırlanan kon- serve ürünlerinin içerdiği bakterinin oral yolla alınmasıyla ortaya çıkar. Burada ev yapımı semizotu konservesinin kaynatılarak yenmesinin ardından bulanık görme, kuvvetsizlik, yutma güçlüğü, solunum sıkıntısı bulguları gelişen aynı aileden 6 olgunun klinik ve elektrofizyolojik bulgularını sunuldu. Anahtar kelimeler: Clostridium Botulinum, Botulismus, elektrofizyoloji ABSTRACT
Botulismus: Six cases in one family Botulismus is a disease caused by Clostrodium botilinum neurotoxin that blocks releasing of acetylcholine on presinaptik and cholinergic terminal of the autonomous nerves of the neuromuscular junction, irreversibly. Intoxication generally occurs with taking oral home made canned products (rarely with commercial ones) that are contaminated with bacteria. We present clinical and electrophysiological findings of 6 cases from the same family whom developed blurred vision, weakness, swallowing difficulty, respiratory distress after eating the home-made canned purslane prepaired by boiling. Key words: Clostridium Botulinum, Botulismus, electrophysiology Bakırköy Tıp Dergisi 2010;6:131-135 Botulismus: Bir Ailede 6 Olgu Vildan Yayla, Murat Çabalar, Özlem Yarka, Vildam Güzel, Samiye Uysal Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nöroloji Kliniği, İstanbul Yazışma adresi / Address reprint requests to: Dr. Murat Çabalar Bakırköy Dr. Sadi Konuk EAH, Nöroloji Kliniği, İstanbul Telefon / Phone: +90-533-364-0283 Elektronik posta adresi / E-mail address: mcabalar@hotmail.com Geliş tarihi / Date of receipt: 2 Ağustos 2009 / August 2, 2009 Kabul tarihi / Date of acceptance: 29 Nisan 2010 / April 29, 2010 Botulismus: Bir ailede 6 olgu Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010 132
konservesinin kaynatılarak yenmesinin ardından 30 saat sonra çift görme, baş dönmesi, yutma güçlüğü ve genel halsizlik yakınmaları ile acil servise başvurdu. Bulantı, kusma, karın ağrısı veya diyare gibi belirtilerin eşlik etmediği belirtildi. Üçüncü gün yürüme güçlüğü gelişen olgu yoğun bakım ünitesine interne edildi ve antitoksin uygulandı. Hastanın 5. gün yapılan nörolojik muayene- sinde genel durumu iyi idi, bilinci açık, işbirliği yapılıyor- du. Bulanık görme yakınması mevcuttu. Dışa ve yukarı bakış minimal kısıtlıydı, horizontal endpoint nistagmusu mevcuttu. Deltoid, triseps ve iliopsoas kaslarında früst parezisi vardı, kas gücü el bilek-parmak ekstensör ve fleksörlerinde +4/5 idi. Derin tendon refleksleri alınmı- yordu. 19. gün yapılan muayenesinde bakış kısıtlılığı, endpoint nistagmusu, kuadriparezisi devam etmekteydi. Triseps, stiloradial, patella ve aşil tendon refleksleri +/+ idi. Otuzdördüncü günkü kontrol muayenesinde bulanık görmesi, oftalmoparezisi, el bilek- parmak ekstensör ve fleksörleriyle, iliopsoas kaslarındaki zaafı devam ediyor- du. EMG’de duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median sinir BKAP amplitüdü düşüktü. Aynı uyarım şiddeti ile tekrarlayan uyarımlarla BKAP amplitüdünde yükselme izlendi (Şekil 1). Düşük ve yük- sek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. 34. gün yapılan son incelemesinde duysal sinir incelemele- ri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Ulnar sinir BKAP amplitüdü düşüktü. Egzersiz sonrası fasilitasyon gözlen- medi. Düşük ve yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. Yapılan iğne EMG normaldi. OLGU 2
Onaltı yaşında kadın hastanın yemekten 35 saat sonra başlayan baş dönmesi, bulantı, kusma ve halsizlik yakınmasıyla başvurduğu hastanede çift görme, yutma güçlüğü ve solunum sıkıntısı geliştiği için anestezi yoğun bakım ünitesinde izlendiği, antitoksin uygulandığı, 9. gün çift görme yakınmasının geçtiği öğrenildi. Hastalığın 34. gününde halsizlik ve çabuk yorulma dışında bir yakın- ması yoktu. Nörolojik muayenesinde üst ekstremitede kas gücü deltoidlerde -5/5, distalinde -4/5, alt ekstremi- telerinde -5/5 idi. Derin tendon refleksleri normoaktifti. EMG’de duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median sinir BKAP amplitüdü düşüktü. Median ve tibial sinirde 10 saniye maksimal kası sonrası fasilitasyon gözlendi. Yapılan iğne EMG de sağ gastroki- nemius ve ekstansor digitorum kommunis kaslarında kısmen uzun sureli ve polifazik motor ünit potansiyeller dışında özellik yoktu. OLGU 3
Yirmi sekiz yaşında kadın hasta, yemekten 28 saat sonra başlayan bulantı, kusma, baş dönmesinin olduğu- nu yaklaşık 34. saatte çift görme konuşma ve yutkunma- da zorlanmaya başladığını ifade etmekteydi. Başvurduğu hastanede antitoksin verildiği, 19 gün anestezi yoğun bakım ünitesinde trakeostomi kateteri yardımıyla ven- tilatör desteği aldığı, 7 gün süreyle serviste takip edil- diği öğrenildi. Otuzdördüncü gününde görülen hastanın bulanık görme halsizlik ve güçsüzlük yakınmaları vardı. Nörolojik muayenesinde üst ekstremitede deltoid, biseps, triseps, el bilek ekstensör-fleksörlerinde kas gücü 4/5, distallerde 3/5, alt ekstremitelerde +4/5 idi. Derin tendon refleksleri normoaktifti. EMG’de duysal sinir ince- lemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median ve ulnar sinir BKAP amplitüdleri düşüktü. On saniye maksi- mal kası sonrası fasilitasyon gözlenmedi. Düşük ve yük- sek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. İğne EMG’de istemli hareketle sağ tibialis anterior, vastus lateralis, ekstansor digitorum kommunis ve biseps kasla- rında kısmen uzun süreli ve polifazik motor ünit potansi- yeller izlenirken, istirahatte sağ tibialis anterior ve birinci dorsal interosseos kaslarında aktif denervasyon bulguları vardı. Şekil 1: BKAP amplitudunda yükselme V. Yayla, M. Çabalar, Ö. Yarka, V. Güzel, S. Uysal Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010 133
OLGU 4 Otuzlatı yaşında kadın hasta, yemekten 24 saat sonra başlayan bulantı, karın ağrısı ve şişkinliğinin, yaklaşık 30. saatte çift görme, dilde ağırlaşma yakınmalarının oldu- ğunu konuşma ve yutkunmada zorlanmaya başladığını ardından şiddetli kusmalarının olduğunu ifade etmek- teydi. Başvurduğu hastanede kranial manyetik rezonans görüntülemelerinin yapıldığı sonuçların normal olduğu söylenerek taburcu edildiği öğrenildi. Yakınmalarının art- ması ve yürümede zorlanmaya başlaması üzerine tekrar hastaneye başvurduğu, yoğun bakım ünitesinde 1 ay süre ile trakeostomi ve gastrostomi kateteri takılarak ventilatör desteği aldığı belirtildi. Ellidördüncü gününde bulanık görme, yutma zorluğu ve kuvvetsizlik yakınmala- rı devam eden hastanın nörolojik muayenesinde deltoid, biseps, trisepslerde kas gücü 4/5, distalde 3/5 idi. Alt eks- tremite proksimalinde +4/5 ve distalinde -5/5 kas gücü mevcuttu. Derin tendon refleksleri normoaktifti. EMG’de duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları nor- maldi. Median sinir BKAP amplitüdü düşüktü. Median, ulnar ve peroneal sinirde 10 saniye maksimal kası sonrası fasilitasyon gözlenmedi. Tibial sinirde egzersiz sonrası ve aynı uyarım şiddetinde uyarım ile fasilitasyon mevcuttu. Düşük ve yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. İğne EMG’de istemli hareketle sağ biseps, tibialis anterior ve gastrokinemius kaslarında polifazik, sağ vastus medialiste ise uzun süreli motor ünit potansi- yeller izlenirken, istirahattte sağ gastrocnemius ve birinci dorsal interosseos kaslarında aktif denervasyon bulguları mevcuttu. OLGU 5 Otuziki yaşında erkek hasta, konserve yemeğinden 78 saat sonra gözetim altında tutulduğu hastanede göz kapağı düşmesi, bulanık görme, konuşma bozukluğu, dilde büyüme hissi ve bacaklarda kuvvetsizlik yakın- malarının olması üzerine 5 gün süreyle yoğun bakım ünitesinde takip edildiği, genel durumunun iyi olduğu, solunum desteğine hiç ihtiyacının olmadığı öğrenildi. Onbeşinci günde halsizliğinin devam ettiğini belirten hastanın muayenesinde sağda ptoz ve hafif kuadriparezi saptandı. Ellidördüncü gün yapılan nörolojik muayene- si doğaldı. Buna rağmen elektrofizyolojik incelemesinde diğer olgularla benzer bulguları vardı. EMG’de duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median sinir BKAP amplitdü düşüktü. Median ve tibial sinirde 10 saniye maksimal kası sonrası fasilitasyon gözlenmedi. Ulnar ve peroneal sinirde egzersiz sonrası, ulnar sinirde aynı uyarım şiddetinde uyarım ile fasilitasyon mevcuttu (Şekil 2). Düşük ve yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. Ellidördüncü gün yapılan incelemede tibial sinirde 10 saniye maksimal kası sonrası aynı uyarım şiddetinde uyarım ile fasilitasyon gözlendi. Diğer sinir ile- timlerinde özellik yoktu. Düşük ve yüksek frekanslı ardı- sıra uyarımlarda özellik saptanmadı. İğne EMG’de özellik yoktu. OLGU 6
Kırkbeş yaşında erkek hasta, yemekten 36 saat sonra çift görme, bulantı, kusmalarının başladığı, kuvvetsizlik geliştiği, gözetim altına alındığı serviste 15 gün izlendi- ği, genel durumunun iyi olduğu solunum desteğine hiç ihtiyacının olmadığı öğrenildi. Yirminci gün yapılan nöro- lojik muayenesinde göz hareketleri tüm yönlere minimal kısıtlı, göz sıkması zayıf, velum fonasyonla iyi kalkmıyor- du. Üst ekstremite proksimalinde kas gücü +4/5, distalin- de -4/5, alt ekstremitede 4/5 idi, 60. gün yapılan nörolojik muayenesinde göz sıkması zayıftı, velum fonasyonla orta derecede yükseliyordu. Oftalmoparezi ve kuadriparezi- si devam etmekteydi. EMG’de duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median sinir BKAP amplitüdü düşüktü. İncelenen sinirlerde 10 saniye mak- Şekil 2: Ulnar sinirde fasilitasyon
Botulismus: Bir ailede 6 olgu Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010 134
simal kası sonrası fasilitasyon gözlenmedi. Düşük ve yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanma- dı. Olayın 60. gününde tekrarlanan incelemede duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Peroneal ve tibial sinir BKAP amplitüdü düşüktü. Tibial ve peroneal sinirlerde aynı uyarım şiddetinde uyarım ile fasilitasyon gözlendi. İğne EMG’de ise istemli hareketle sağ tibialis anterior ve gastrokinemiusta kısmen seyrel- me ve polifazik motor ünit potansiyeller dışında özellik yoktu.
TARTIŞMA Botulismus daha çok ev yapımı sebze, et, balık, peynir gibi gıdalardan hazırlanan konservelerin yenmesi sonu- cu olduğu bilinmektedir (1,5). Olgularımızın tamamında ev yapımı semizotu konservesi hastalıktan sorumluydu. Clostridium botulinum sporları yüksek ısıya dirençli olup 2-3 saat kaynatmakla ancak harap olurken toksin ısıya duyarlıdır ve 10 dakika kaynatmakla denatüre olur (1). Uygun koşullarda hazırlanmayan ve saklanmayan kon- servelerde bakteri çoğalıp toksin üretebilir (5,7). Hastalık enfekte besin alınmasından 18-38 saat sonra ortaya çıkar. Ancak, bu süre 2 saate kadar kısalabileceği gibi 8 güne kadar da uzayabilir (1,8). Olgularımızdan sade- ce birinde hastalık belirtileri 4. günde başlamıştı. İlk 24 saatte belirtilerin ortaya çıktığı olgumuz ise yoktu. Hastalık önce oküler ve orofaringeal kasları etkiler. Başlangıç bulguları, bulanık görme, dizartri ve disfaji ola- bilir. Dört-beş gün içinde dessandan olarak ilerleyerek ekstremite ve solunum kaslarına yayılır. Ağır olgularda oküler kaslar ve dilin etkilenmesi belirgindir. Olguların çoğunda midriyazis, ışık ve mesafeye zayıf pupil ceva- bı, ağız kuruluğu, kabızlık, idrar retansiyonu gibi otono- mik disfonksiyon bulguları vardır. Mental fonksiyonlar ve duyu normal kalır (1,10,11). Hastalarımızın tamamında bulantı, kusma, baş dönmesi, çift görme, konuşma ve yutma bozukluğu vardı. Bir hastada göz kapağı düşüklü- ğü, üç hastada bulanık görme, iki hastada dilde büyüme veya ağırlaşma hissi, bir hastada ishal, iki hastada karın ağrısı ve dört hastada halsizlik şikayetleri vardı. Yapılan nörolojik muayenede bir hastada dışa ve yukarı bakış kısıklılığı ile horizontal nistagmus, bir hastada ptoz tespit edilirken bir hastada hafif olmak üzere bütün hastala- rımızda değişik derecelerde dört ekstremite zaafı mev- cuttu. Hastalardan ikisi (olgu 3 ve olgu 4), biri 19 diğeri ise 30 gün olmak üzere trakeostomi kateteri yardımıyla anestezi yoğun bakım ünitesinde ventilatör desteği ala- rak izlenirken diğer hastalar solunum desteğine gereksi- nim duymadı. Botulismusun elektrofizyolojik bulguları hastalığın erken döneminde ortaya çıkmayabilir. Zaman geçtikçe hastaların %60’ından fazlasında elekrofizyolojik anor- mallikler bulunur (10). Botulismusta görülebilen elektro- fizyolojik bulgular şöyle özetlenebilir: 1. Motor sinir ileti incelemeleri normaldir, 2. BKAP amplitudleri düşük bulu- nur, 3. Repetetif uyarımlarla düşük frekanslarda (2/sn, 3/ sn, 4/sn, 5/sn, 10/sn) dekrement elde edilir, 4. Repetetif uyarımlarla yüksek frekenslarda (20/sn, 50/sn) ve 10-30 saniyelik egzersizden sonra tek uyarım ile BKAP ampli- tudlerinde istirahat haline göre %40-2000 inkrement elde edilir, 5. İğne EMG de kısa süreli, düşük amplitüdlü motor ünit aksiyon potansiyelleri bulunur, 6. Başlangıçtan iki hafta sonra aktif denervasyon bulguları (fibrilasyon ve pozitif diken) görülebilir, 7. Tek lif EMG de artmış jitter ve blok bulunur (9,12). Botulismusta iyileşmenin motor sinir terminalinde filizlenme ve yeni son plak oluşumu sonucu olduğu bilinmektedir (13). Bu mekanizma iyileşme döne- minde ortaya çıkan elektrofizyolojik bulguları açıklama- mıza yardım eder. Hastalarımızın elektrofizyolojik incelemeleri rutin EMG yanı sıra, düşük ve yüksek frekanslarda repetetif uyarım ve 10 saniye egzersiz sonrası uyarım uygulanarak yapıl- dı. Tüm olguların duyusal ileti incelemeleri ve motor ileti hızları normaldi. Tüm olgularda median sinir BKAP amp- litüdü ve ek olarak iki hastada ulnar ve tibial sinir BKAP amplitüdleri düşüktü. Bir hastada aynı uyarım şiddeti ile tekrarlayan uyarımlarla median BKAP amplitüdünde yükselme izlendi. Hastalarımızın tümünde düşük ve yük- sek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. Üç hastada (olgu 1, olgu 3, olgu 6) egzersiz sonrası (10 sn maksimal kası) fasilitasyon gözlenmezken, diğer üç has- tada (olgu 2, olgu 4, olgu 5) fasilitasyon mevcuttu. Daha sonraki günlerde yapılan kontrollerde (60.gün) olgu 6 da tibial ve peroneal sinirlerde aynı uyarım şiddetinde uya- rım ile fasilitasyon gözlendi. Hastalarımızda elektrofizyolojik olarak botulismus tanısını ilk destekleyen BKAP amplitüdlerindeki düşük- lüktü. Daha sonra yapılan 10 saniye egzersiz sonrası tek uyarımla inkrement aranması, botulismus tanısı konma- sına en fazla katkısı olan inceleme oldu. İki olguda (olgu 1, olgu 3) belki de bu egzersizi iyi yapmamasından dolayı inkrement elde edilemedi. Yapılan bazı çalışmalarda başarısızlık oranının yüksek V. Yayla, M. Çabalar, Ö. Yarka, V. Güzel, S. Uysal Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010 135
olmasına rağmen Botulismus tanısının doğrulanması için mikrobiyolojik yöntemlerle toksin araştırılması yapılabil- mektedir (3,7). Biz hastalarımızda toksin araştırması yap- madık.
Aynı konserveden yiyen kişilerde aynı anda başlayan belirti ve bulgular olduğunda tanı koymak son derece kolaydır. Burada en önemli özellik, hastalığın akla gel- mesi ve anamnezdir. Elektrofizyolojik bulgular açısından Lambert-Eaton sendromu botulismusa benzer, ancak hastalığın seyri ve kraniyal alandan ziyade ekstremiteleri tutması ile botulismustan ayrılır. Botulismus tedavisinin esası solunumun yakın taki- bi ve desteğidir (6,8,9,13). Hastalarımızın hepsi solunum desteği gerekebileceğinden dolayı anestezi yoğun bakım ünitesinde izlendi. Ancak, sadece iki hastada (olgu 3 ve olgu 4) solunum desteğine ihtiyaç duyuldu. Tedavide erken dönemde antitoksin uygulaması da düşünülme- si gereken bir seçenektir (14,15,16,17). Botulismus anti- toksini, gıda ve yara botulizmi olan tüm hastalara veril- mektedir. Toksin A, B, E için trivalan antitoksin olarak hazırlanmıştır. Spesifik salgınlarda kullanılan A, B, C, D, E ve F’ye karsı hazırlanmış polivalan antitoksin tipleri de bulunmaktadır. Ancak, nöromuskuler bileşkeye bağla- nan toksinler, antitoksin ile nötralize edilememektedir. Dolayısı ile antitoksin, hastalığın ilerlemesini yavaşlata- bilir ancak nörolojik bozukluk üzerine etki etmemekte- dir (15). Olgularımızın hepsine erken dönemde antitoksin tedavi verildi. Sonuç olarak, konserve yeme sonrası ani gelişen oküler ve orofaringeal kaslarda tutulumun ön planda olduğu, ekstremite ve solunum kaslarının da tutulduğu olgularda botulismus akla gelmelidir. Tanıyı desteklemek için elektrofizyolojik incelemelerde BKAP amplitüdlerin- deki düşüklük dikkate alınmalı, 10 sn maksimum kası sonrası bu amplitüdlerde inkrement aranmalı ve hatta sonuç yine alınmazsa yüksek frekanslarda repetetif uya- rım yapılmalıdır. Botulismus olgularının monitorizasyonu, destek tedavisi geciktirilmemelidir ve eğer mümkünse yoğun bakım üniteleri olan merkezlerde izlenmelidir. Klinik düzelme elektrofizyolojik düzelmeden daha önce olmaktadır. Botulismus antitoksin uygulamaları temel tedavi yöntemidir. Konserve yapımı, saklanması, kullanı- mı ve botulismus yönünden halk bilgilendirilmelidir. KAYNAKLAR 1. Lund BM. Foodborne Disease due to Bacillus and Clostridium Species. Lancet 1990; 336: 983-986, 2. Weber JT, Hibss RG Jr, Darwish A, et al. A Massive outbreake of type E Botulism associated with traditional salted fish in Cairo. J Infect Dis 1993; 167: 451-454. 3. Woodruff BA, Griffin PM, McCroskey LM, et al. Clinical and laboratory comparison of Botulism from Toxin Types A, B and E in the United States, 1975-1988. J Infect Dis 1992; 166: 1281-1286. 4. Harvey SM, Sturgeon J, Dassey DE. Botulism due to Clostridium baratii type F toxin. J Clin Microbiol 2002; 40: 2260-2266. 5. Aysal F, Deymeer F, Serdaroğlu P, Öge AE, Çakır N, Tütüncü A, Özdemir C. Botulizm: Dört Olgu Nedeniyle Klinik ve Elektrofizyolojisi. Klin Gelisim 1995; 8: 3761-3765. 6. Freedman M, Armstrong RM, Killian JM, Boland D. Botulism in a patient with jejunoileal bypass. Ann Neurol 1986; 20: 641-643. 7. Onul M, Wilke A.Ülkemizde son yıllarda görülmeye başlayan Botulismus olguları ve epidemiyolojik özellikleri. Mikrobiyol Bült 1989; 23: 284-291. 8. Cherington M. Botulism Ten Years Experience. Arch Neurol 1974, 30: 432-437. 9. Ropper AH, Brown RH. Adams and Victor’s Principles of Neurology. Çeviri Editörü: Murat Emre. 8. Baskı, Ankara: Öncü Basımevi, 2005: p. 1016-1045. 10. Sanders DB. Electrophysiologic study of disorders of neuromuscular transmission. In: Aminoff MJ (Ed) Electrodiagnosis in Clinical Neurology. 3. Edition, New York: Churchill Livingstone Inc 1992: p. 347-348. 11. Jubelt B. Merritt’s Neurology. Çeviri editörü: Barış Baslo, Candan Gürses. 11. Baskı, Ankara: Öncü Basımevi, 2008: p. 259-261 12. Ertekin C (Ed). Santral ve Periferik EMG. 1. Baskı, İzmir: Meta Basım Matbaacılık, 2006: p. 251-259 13. Vita G, Gırlanda P, Puglisi RM, Marabello L, Messina C. Cardiovascular- reflex testing and single-fiber elecromyography in Botulism. A longitudinal study. Arch Neurol 1987; 44: 202-206. 14. Işık N, Elibol B, Öztekin NS, Zileli T. Tedavi edilmiş Botulizm vakası. Mikrobiyoloji Bülteni 1990; 24: 66-70. 15. Gupta A, Sumner CJ, Castor M. Adult botulism type F in the United States, 1981-2002. Neurology 2005; 65: 1694-1700. 16. Elston HR, Wang M, Loo LK. Arm abscesses caused by Clostridium Botulinum. J Clin Microbiol 1991; 29: 2678-2679. 17. From the Centers for Disease Control. Fish Botulism-Hawaii, 1990. JAMA 1991; 266: 324-327. Yüklə 73,96 Kb. Dostları ilə paylaş:
|