Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010

Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / 

Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010

131

Olgu Sunumları / Case Reports

GİRİŞ

B

otulismus,  toprakta  yaygın  olarak  bulunan  ve 

gram  pozitif  anaerob  bir  bakteri  olan  clostridium 

botulinum’un ekzotoksinleri tarafından oluşturulan nadir 

bir nöroparalitik hastalıktır. Serolojik olarak yedi tipte 

toksin olduğu ancak 4’ünün (A, B, E ve F) insanda hasta-

lık yaptığı bilinmektedir (1,2,3,4). Zehirlenme sıklıkla evde 

hazırlanan konserve ürünlerinin içerdiği bakterinin oral 

yolla alınmasıyla ortaya çıkar. Botulinum toksini nöro-

muskuler bileşkede presinaptik ve otonom sinirlerin koli-

nerjik uçlarında asetil kolin salınımını irreversibl olarak 

bloke eder. Dört klinik tipi tanımlanmıştır (5,6): 1. Besin 

kökenli botulizm, 2.Yara botulizmi, 3. İnfant botulizmi, 

4. Sınıflandırılamayan botulizm (süt çocuğu botulizminin 

erişkindeki şekli). 

  Botulismusun inkubasyon dönemi 18-38 saat arasın-

da olup bulanık görme ve diplopi ilk nörolojik semptom-

lardır. Kuvvetsizlik yaygın (simetrik, proksimal>distal), 

bulber (solunum yetmezliği, disfaji, dizartri) ve ekstraoku-

ler kaslarda (ptoz, diplopi, göz hareket kısıtlılıkları) olabilir. 

Tendon refleksleri azalmıştır. Duyu kusuru geri plandadır. 

Otonomik kolinerjik belirtiler genel halsizlik, ağız kuru-

luğu, bulanık görme, midriyazis, kalp hızı ve kan basıncı 

değişiklikleri (bradikardi, hipotansiyon), ciltte beklenme-

dik renk değişiklikleri, terleme bozuklukları, idrar retan-

siyonu, karın ağrısı, bulantı, kusma, konstipasyon şeklin-

dedir. Elektrofizyolojik incelemelerde bileşik kas aksiyon 

potansiyeli (BKAP) amplitüdleri küçüktür. Ardısıra uyarım 

(40 Hz) veya çift uyarım ile inkrement (%50-60) görülür. 

Duysal aksiyon potansiyelleri normaldir. Elektromiyografi 

de (EMG) denervasyon potansiyelleri, kısa süreli motor 

ünite potansiyelleri görülür.

  Biz burada ev yapımı semizotu konservesinin kayna-

tılarak yenmesinin ardından bulanık görme, kuvvetsizlik, 

yutma güçlüğü, solunum sıkıntısı bulguları gelişen aynı 

aileden 6 olgunun klinik ve elektrofizyolojik izleme bul-

gularını sunduk. 

OLGU 1

  Yirmibir  yaşında  erkek  hasta  ev  yapımı  semizotu 

ÖZET

Botulismus: Bir ailede 6 olgu

Botulismus, Clostridium botulinum nörotoksinlerinin nöromuskuler bileşkede presinaptik ve otonom sinirlerin kolinerjik uçlarında asetilko-

lin salınımını irreversibl olarak bloke etmesi ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Zehirlenme sıklıkla, ticari olanlardan çok, evde hazırlanan kon-

serve ürünlerinin içerdiği bakterinin oral yolla alınmasıyla ortaya çıkar. Burada ev yapımı semizotu konservesinin kaynatılarak yenmesinin 

ardından bulanık görme, kuvvetsizlik, yutma güçlüğü, solunum sıkıntısı bulguları gelişen aynı aileden 6 olgunun klinik ve elektrofizyolojik 

bulgularını sunuldu. 

Anahtar kelimeler: Clostridium Botulinum, Botulismus, elektrofizyoloji

ABSTRACT

Botulismus: Six cases in one family 

Botulismus is a disease caused by Clostrodium botilinum neurotoxin that blocks releasing of acetylcholine on presinaptik and cholinergic 

terminal of the autonomous nerves of the neuromuscular junction, irreversibly. Intoxication generally occurs with taking oral home made 

canned products (rarely with commercial ones) that are contaminated with bacteria. We present clinical and electrophysiological findings 

of 6 cases from the same family whom developed blurred vision, weakness, swallowing difficulty, respiratory distress after eating the 

home-made canned purslane prepaired by boiling. 

Key words: Clostridium Botulinum, Botulismus, electrophysiology

Bakırköy Tıp Dergisi 2010;6:131-135

Botulismus: Bir Ailede 6 Olgu

Vildan Yayla, Murat Çabalar, Özlem Yarka, Vildam Güzel, Samiye Uysal

Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nöroloji Kliniği, İstanbul

Yazışma adresi / 

Address reprint requests to: Dr. Murat Çabalar

Bakırköy Dr. Sadi Konuk EAH, Nöroloji Kliniği, İstanbul

Telefon / 

Phone: [phone] 

Elektronik posta adresi / 

E-mail address: [e-mail] 

Geliş tarihi / 

Date of receipt: 2 Ağustos 2009 / August 2, 2009

Kabul tarihi / 

Date of acceptance: 29 Nisan 2010 / April 29, 2010

Botulismus: Bir ailede 6 olgu

Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / 

Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010

132

konservesinin kaynatılarak yenmesinin ardından 30 saat 

sonra çift görme, baş dönmesi, yutma güçlüğü ve genel 

halsizlik yakınmaları ile acil servise başvurdu. Bulantı, 

kusma,  karın  ağrısı  veya  diyare  gibi  belirtilerin  eşlik 

etmediği belirtildi. Üçüncü gün yürüme güçlüğü gelişen 

olgu yoğun bakım ünitesine interne edildi ve antitoksin 

uygulandı. Hastanın 5. gün yapılan nörolojik muayene-

sinde genel durumu iyi idi, bilinci açık, işbirliği yapılıyor-

du. Bulanık görme yakınması mevcuttu. Dışa ve yukarı 

bakış minimal kısıtlıydı, horizontal endpoint nistagmusu 

mevcuttu. Deltoid, triseps ve iliopsoas kaslarında früst 

parezisi vardı, kas gücü el bilek-parmak ekstensör ve 

fleksörlerinde +4/5 idi. Derin tendon refleksleri alınmı-

yordu.  19.  gün  yapılan  muayenesinde  bakış  kısıtlılığı, 

endpoint nistagmusu, kuadriparezisi devam etmekteydi. 

Triseps, stiloradial, patella ve aşil tendon refleksleri +/+ 

idi. Otuzdördüncü günkü kontrol muayenesinde bulanık 

görmesi, oftalmoparezisi, el bilek- parmak ekstensör ve 

fleksörleriyle, iliopsoas kaslarındaki zaafı devam ediyor-

du. EMG’de duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti 

hızları normaldi. Median sinir BKAP amplitüdü düşüktü. 

Aynı  uyarım  şiddeti  ile  tekrarlayan  uyarımlarla  BKAP 

amplitüdünde yükselme izlendi (Şekil 1). Düşük ve yük-

sek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. 34. 

gün yapılan son incelemesinde duysal sinir incelemele-

ri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Ulnar sinir BKAP 

amplitüdü düşüktü. Egzersiz sonrası fasilitasyon gözlen-

medi. Düşük ve yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda 

özellik saptanmadı. Yapılan iğne EMG normaldi.

OLGU 2

  Onaltı  yaşında  kadın  hastanın  yemekten  35  saat 

sonra başlayan baş dönmesi, bulantı, kusma ve halsizlik 

yakınmasıyla başvurduğu hastanede çift görme, yutma 

güçlüğü ve solunum sıkıntısı geliştiği için anestezi yoğun 

bakım ünitesinde izlendiği, antitoksin uygulandığı, 9. gün 

çift görme yakınmasının geçtiği öğrenildi. Hastalığın 34. 

gününde halsizlik ve çabuk yorulma dışında bir yakın-

ması yoktu. Nörolojik muayenesinde üst ekstremitede 

kas gücü deltoidlerde -5/5, distalinde -4/5, alt ekstremi-

telerinde -5/5 idi. Derin tendon refleksleri normoaktifti. 

EMG’de duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti 

hızları normaldi. Median sinir BKAP amplitüdü düşüktü. 

Median ve tibial sinirde 10 saniye maksimal kası sonrası 

fasilitasyon gözlendi. Yapılan iğne EMG de sağ gastroki-

nemius ve ekstansor digitorum kommunis kaslarında 

kısmen uzun sureli ve polifazik motor ünit potansiyeller 

dışında özellik yoktu. 

OLGU 3

  Yirmi sekiz yaşında kadın hasta, yemekten 28 saat 

sonra başlayan bulantı, kusma, baş dönmesinin olduğu-

nu yaklaşık 34. saatte çift görme konuşma ve yutkunma-

da zorlanmaya başladığını ifade etmekteydi. Başvurduğu 

hastanede antitoksin verildiği, 19 gün anestezi yoğun 

bakım ünitesinde trakeostomi kateteri yardımıyla ven-

tilatör desteği aldığı, 7 gün süreyle serviste takip edil-

diği öğrenildi. Otuzdördüncü gününde görülen hastanın 

bulanık görme halsizlik ve güçsüzlük yakınmaları vardı. 

Nörolojik  muayenesinde  üst  ekstremitede  deltoid, 

biseps, triseps, el bilek ekstensör-fleksörlerinde kas gücü 

4/5, distallerde 3/5, alt ekstremitelerde +4/5 idi. Derin 

tendon refleksleri normoaktifti. EMG’de duysal sinir ince-

lemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median ve 

ulnar sinir BKAP amplitüdleri düşüktü. On saniye maksi-

mal kası sonrası fasilitasyon gözlenmedi. Düşük ve yük-

sek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. 

İğne EMG’de istemli hareketle sağ tibialis anterior, vastus 

lateralis, ekstansor digitorum kommunis ve biseps kasla-

rında kısmen uzun süreli ve polifazik motor ünit potansi-

yeller izlenirken, istirahatte sağ tibialis anterior ve birinci 

dorsal interosseos kaslarında aktif denervasyon bulguları 

vardı. 

Şekil 1: BKAP amplitudunda yükselme

V. Yayla, M. Çabalar, Ö. Yarka, V. Güzel, S. Uysal

Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / 

Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010

133

OLGU 4

  Otuzlatı yaşında kadın hasta, yemekten 24 saat sonra 

başlayan bulantı, karın ağrısı ve şişkinliğinin, yaklaşık 30. 

saatte çift görme, dilde ağırlaşma yakınmalarının oldu-

ğunu konuşma ve yutkunmada zorlanmaya başladığını 

ardından şiddetli kusmalarının olduğunu ifade etmek-

teydi. Başvurduğu hastanede kranial manyetik rezonans 

görüntülemelerinin yapıldığı sonuçların normal olduğu 

söylenerek taburcu edildiği öğrenildi. Yakınmalarının art-

ması ve yürümede zorlanmaya başlaması üzerine tekrar 

hastaneye başvurduğu, yoğun bakım ünitesinde 1 ay 

süre ile trakeostomi ve gastrostomi kateteri takılarak 

ventilatör desteği aldığı belirtildi. Ellidördüncü gününde 

bulanık görme, yutma zorluğu ve kuvvetsizlik yakınmala-

rı devam eden hastanın nörolojik muayenesinde deltoid, 

biseps, trisepslerde kas gücü 4/5, distalde 3/5 idi. Alt eks-

tremite proksimalinde +4/5 ve distalinde -5/5 kas gücü 

mevcuttu. Derin tendon refleksleri normoaktifti. EMG’de 

duysal sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları nor-

maldi. Median sinir BKAP amplitüdü düşüktü. Median, 

ulnar ve peroneal sinirde 10 saniye maksimal kası sonrası 

fasilitasyon gözlenmedi. Tibial sinirde egzersiz sonrası ve 

aynı uyarım şiddetinde uyarım ile fasilitasyon mevcuttu. 

Düşük ve yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik 

saptanmadı. İğne EMG’de istemli hareketle sağ biseps, 

tibialis anterior ve gastrokinemius kaslarında polifazik, 

sağ vastus medialiste ise uzun süreli motor ünit potansi-

yeller izlenirken, istirahattte sağ gastrocnemius ve birinci 

dorsal interosseos kaslarında aktif denervasyon bulguları 

mevcuttu. 

OLGU 5

  Otuziki yaşında erkek hasta, konserve yemeğinden 

78 saat sonra gözetim altında tutulduğu hastanede göz 

kapağı düşmesi, bulanık görme, konuşma bozukluğu, 

dilde büyüme hissi ve bacaklarda kuvvetsizlik yakın-

malarının olması üzerine 5 gün süreyle yoğun bakım 

ünitesinde takip edildiği, genel durumunun iyi olduğu, 

solunum  desteğine  hiç  ihtiyacının  olmadığı  öğrenildi. 

Onbeşinci  günde  halsizliğinin  devam  ettiğini  belirten 

hastanın muayenesinde sağda ptoz ve hafif kuadriparezi 

saptandı. Ellidördüncü gün yapılan nörolojik muayene-

si doğaldı. Buna rağmen elektrofizyolojik incelemesinde 

diğer olgularla benzer bulguları vardı. EMG’de duysal sinir 

incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median 

sinir BKAP amplitdü düşüktü. Median ve tibial sinirde 10 

saniye maksimal kası sonrası fasilitasyon gözlenmedi. 

Ulnar ve peroneal sinirde egzersiz sonrası, ulnar sinirde 

aynı uyarım şiddetinde uyarım ile fasilitasyon mevcuttu 

(Şekil 2). Düşük ve yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda 

özellik saptanmadı. Ellidördüncü gün yapılan incelemede 

tibial sinirde 10 saniye maksimal kası sonrası aynı uyarım 

şiddetinde uyarım ile fasilitasyon gözlendi. Diğer sinir ile-

timlerinde özellik yoktu. Düşük ve yüksek frekanslı ardı-

sıra uyarımlarda özellik saptanmadı. İğne EMG’de özellik 

yoktu. 

OLGU 6

  Kırkbeş yaşında erkek hasta, yemekten 36 saat sonra 

çift görme, bulantı, kusmalarının başladığı, kuvvetsizlik 

geliştiği, gözetim altına alındığı serviste 15 gün izlendi-

ği, genel durumunun iyi olduğu solunum desteğine hiç 

ihtiyacının olmadığı öğrenildi. Yirminci gün yapılan nöro-

lojik muayenesinde göz hareketleri tüm yönlere minimal 

kısıtlı, göz sıkması zayıf, velum fonasyonla iyi kalkmıyor-

du. Üst ekstremite proksimalinde kas gücü +4/5, distalin-

de -4/5, alt ekstremitede 4/5 idi, 60. gün yapılan nörolojik 

muayenesinde göz sıkması zayıftı, velum fonasyonla orta 

derecede yükseliyordu. Oftalmoparezi ve kuadriparezi-

si devam etmekteydi. EMG’de duysal sinir incelemeleri 

normaldi. Motor ileti hızları normaldi. Median sinir BKAP 

amplitüdü düşüktü. İncelenen sinirlerde 10 saniye mak-

Şekil 2: Ulnar sinirde fasilitasyon

Botulismus: Bir ailede 6 olgu

Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / 

Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010

134

simal  kası  sonrası  fasilitasyon  gözlenmedi.  Düşük  ve 

yüksek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanma-

dı. Olayın 60. gününde tekrarlanan incelemede duysal 

sinir incelemeleri normaldi. Motor ileti hızları normaldi. 

Peroneal ve tibial sinir BKAP amplitüdü düşüktü. Tibial 

ve peroneal sinirlerde aynı uyarım şiddetinde uyarım ile 

fasilitasyon gözlendi. İğne EMG’de ise istemli hareketle 

sağ tibialis anterior ve gastrokinemiusta kısmen seyrel-

me ve polifazik motor ünit potansiyeller dışında özellik 

yoktu. 

TARTIŞMA

  Botulismus daha çok ev yapımı sebze, et, balık, peynir 

gibi gıdalardan hazırlanan konservelerin yenmesi sonu-

cu olduğu bilinmektedir (1,5). Olgularımızın tamamında 

ev yapımı semizotu konservesi hastalıktan sorumluydu. 

Clostridium botulinum sporları yüksek ısıya dirençli olup 

2-3 saat kaynatmakla ancak harap olurken toksin ısıya 

duyarlıdır ve 10 dakika kaynatmakla denatüre olur (1). 

Uygun koşullarda hazırlanmayan ve saklanmayan kon-

servelerde bakteri çoğalıp toksin üretebilir (5,7). 

  Hastalık enfekte besin alınmasından 18-38 saat sonra 

ortaya çıkar. Ancak, bu süre 2 saate kadar kısalabileceği 

gibi 8 güne kadar da uzayabilir (1,8). Olgularımızdan sade-

ce birinde hastalık belirtileri 4. günde başlamıştı. İlk 24 

saatte belirtilerin ortaya çıktığı olgumuz ise yoktu. 

  Hastalık önce oküler ve orofaringeal kasları etkiler. 

Başlangıç bulguları, bulanık görme, dizartri ve disfaji ola-

bilir. Dört-beş gün içinde dessandan olarak ilerleyerek 

ekstremite ve solunum kaslarına yayılır. Ağır olgularda 

oküler kaslar ve dilin etkilenmesi belirgindir. Olguların 

çoğunda midriyazis, ışık ve mesafeye zayıf pupil ceva-

bı, ağız kuruluğu, kabızlık, idrar retansiyonu gibi otono-

mik disfonksiyon bulguları vardır. Mental fonksiyonlar ve 

duyu normal kalır (1,10,11). Hastalarımızın tamamında 

bulantı, kusma, baş dönmesi, çift görme, konuşma ve 

yutma bozukluğu vardı. Bir hastada göz kapağı düşüklü-

ğü, üç hastada bulanık görme, iki hastada dilde büyüme 

veya ağırlaşma hissi, bir hastada ishal, iki hastada karın 

ağrısı ve dört hastada halsizlik şikayetleri vardı. Yapılan 

nörolojik muayenede bir hastada dışa ve yukarı bakış 

kısıklılığı ile horizontal nistagmus, bir hastada ptoz tespit 

edilirken bir hastada hafif olmak üzere bütün hastala-

rımızda değişik derecelerde dört ekstremite zaafı mev-

cuttu. Hastalardan ikisi (olgu 3 ve olgu 4), biri 19 diğeri 

ise 30 gün olmak üzere trakeostomi kateteri yardımıyla 

anestezi yoğun bakım ünitesinde ventilatör desteği ala-

rak izlenirken diğer hastalar solunum desteğine gereksi-

nim duymadı. 

  Botulismusun  elektrofizyolojik  bulguları  hastalığın 

erken döneminde ortaya çıkmayabilir. Zaman geçtikçe 

hastaların  %60’ından  fazlasında  elekrofizyolojik  anor-

mallikler bulunur (10). Botulismusta görülebilen elektro-

fizyolojik bulgular şöyle özetlenebilir: 1. Motor sinir ileti 

incelemeleri normaldir, 2. BKAP amplitudleri düşük bulu-

nur, 3. Repetetif uyarımlarla düşük frekanslarda (2/sn, 3/

sn, 4/sn, 5/sn, 10/sn) dekrement elde edilir, 4. Repetetif 

uyarımlarla yüksek frekenslarda (20/sn, 50/sn) ve 10-30 

saniyelik egzersizden sonra tek uyarım ile BKAP ampli-

tudlerinde istirahat haline göre %40-2000 inkrement elde 

edilir, 5. İğne EMG de kısa süreli, düşük amplitüdlü motor 

ünit aksiyon potansiyelleri bulunur, 6. Başlangıçtan iki 

hafta sonra aktif denervasyon bulguları (fibrilasyon ve 

pozitif diken) görülebilir, 7. Tek lif EMG de artmış jitter ve 

blok bulunur (9,12). Botulismusta iyileşmenin motor sinir 

terminalinde filizlenme ve yeni son plak oluşumu sonucu 

olduğu bilinmektedir (13). Bu mekanizma iyileşme döne-

minde ortaya çıkan elektrofizyolojik bulguları açıklama-

mıza yardım eder. 

  Hastalarımızın elektrofizyolojik incelemeleri rutin EMG 

yanı sıra, düşük ve yüksek frekanslarda repetetif uyarım 

ve 10 saniye egzersiz sonrası uyarım uygulanarak yapıl-

dı. Tüm olguların duyusal ileti incelemeleri ve motor ileti 

hızları normaldi. Tüm olgularda median sinir BKAP amp-

litüdü ve ek olarak iki hastada ulnar ve tibial sinir BKAP 

amplitüdleri düşüktü. Bir hastada aynı uyarım şiddeti 

ile tekrarlayan uyarımlarla median BKAP amplitüdünde 

yükselme izlendi. Hastalarımızın tümünde düşük ve yük-

sek frekanslı ardısıra uyarımlarda özellik saptanmadı. Üç 

hastada (olgu 1, olgu 3, olgu 6) egzersiz sonrası (10 sn 

maksimal kası) fasilitasyon gözlenmezken, diğer üç has-

tada (olgu 2, olgu 4, olgu 5) fasilitasyon mevcuttu. Daha 

sonraki günlerde yapılan kontrollerde (60.gün) olgu 6 da 

tibial ve peroneal sinirlerde aynı uyarım şiddetinde uya-

rım ile fasilitasyon gözlendi. 

  Hastalarımızda  elektrofizyolojik  olarak  botulismus 

tanısını ilk destekleyen BKAP amplitüdlerindeki düşük-

lüktü. Daha sonra yapılan 10 saniye egzersiz sonrası tek 

uyarımla inkrement aranması, botulismus tanısı konma-

sına en fazla katkısı olan inceleme oldu. İki olguda (olgu 

1, olgu 3) belki de bu egzersizi iyi yapmamasından dolayı 

inkrement elde edilemedi. 

  Yapılan bazı çalışmalarda başarısızlık oranının yüksek 

V. Yayla, M. Çabalar, Ö. Yarka, V. Güzel, S. Uysal

Bakırköy Tıp Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2010 / 

Medical Journal of Bakırköy, Volume 6, Number 3, 2010

135

olmasına rağmen Botulismus tanısının doğrulanması için 

mikrobiyolojik yöntemlerle toksin araştırılması yapılabil-

mektedir (3,7). Biz hastalarımızda toksin araştırması yap-

madık. 

  Aynı konserveden yiyen kişilerde aynı anda başlayan 

belirti ve bulgular olduğunda tanı koymak son derece 

kolaydır. Burada en önemli özellik, hastalığın akla gel-

mesi ve anamnezdir. Elektrofizyolojik bulgular açısından 

Lambert-Eaton  sendromu  botulismusa  benzer,  ancak 

hastalığın seyri ve kraniyal alandan ziyade ekstremiteleri 

tutması ile botulismustan ayrılır. 

  Botulismus tedavisinin esası solunumun yakın taki-

bi ve desteğidir (6,8,9,13). Hastalarımızın hepsi solunum 

desteği gerekebileceğinden dolayı anestezi yoğun bakım 

ünitesinde izlendi. Ancak, sadece iki hastada (olgu 3 ve 

olgu 4) solunum desteğine ihtiyaç duyuldu. Tedavide 

erken dönemde antitoksin uygulaması da düşünülme-

si gereken bir seçenektir (14,15,16,17). Botulismus anti-

toksini, gıda ve yara botulizmi olan tüm hastalara veril-

mektedir. Toksin A, B, E için trivalan antitoksin olarak 

hazırlanmıştır. Spesifik salgınlarda kullanılan A, B, C, D, E 

ve F’ye karsı hazırlanmış polivalan antitoksin tipleri de 

bulunmaktadır. Ancak, nöromuskuler bileşkeye bağla-

nan toksinler, antitoksin ile nötralize edilememektedir. 

Dolayısı ile antitoksin, hastalığın ilerlemesini yavaşlata-

bilir ancak nörolojik bozukluk üzerine etki etmemekte-

dir (15). Olgularımızın hepsine erken dönemde antitoksin 

tedavi verildi. 

  Sonuç  olarak,  konserve  yeme  sonrası  ani  gelişen 

oküler ve orofaringeal kaslarda tutulumun ön planda 

olduğu, ekstremite ve solunum kaslarının da tutulduğu 

olgularda botulismus akla gelmelidir. Tanıyı desteklemek 

için elektrofizyolojik incelemelerde BKAP amplitüdlerin-

deki düşüklük dikkate alınmalı, 10 sn maksimum kası 

sonrası bu amplitüdlerde inkrement aranmalı ve hatta 

sonuç yine alınmazsa yüksek frekanslarda repetetif uya-

rım yapılmalıdır. Botulismus olgularının monitorizasyonu, 

destek tedavisi geciktirilmemelidir ve eğer mümkünse 

yoğun bakım üniteleri olan merkezlerde izlenmelidir. 

Klinik düzelme elektrofizyolojik düzelmeden daha önce 

olmaktadır. Botulismus antitoksin uygulamaları temel 

tedavi yöntemidir. Konserve yapımı, saklanması, kullanı-

mı ve botulismus yönünden halk bilgilendirilmelidir. 

KAYNAKLAR

1.  Lund  BM.  Foodborne  Disease  due  to  Bacillus  and  Clostridium 

Species. Lancet 1990; 336: 983-986, 

2.  Weber JT, Hibss RG Jr, Darwish A, et al. A Massive outbreake of type 

E Botulism associated with traditional salted fish in Cairo. J Infect 

Dis 1993; 167: 451-454. 

3.  Woodruff BA, Griffin PM, McCroskey LM, et al. Clinical and laboratory 

comparison of Botulism from Toxin Types A, B and E in the United 

States, 1975-1988. J Infect Dis 1992; 166: 1281-1286. 

4.  Harvey  SM,  Sturgeon  J,  Dassey  DE.  Botulism  due  to  Clostridium 

baratii type F toxin. J Clin Microbiol 2002; 40: 2260-2266.

5.  Aysal  F,  Deymeer  F,  Serdaroğlu  P,  Öge  AE,  Çakır  N,  Tütüncü  A, 

Özdemir C. Botulizm: Dört Olgu Nedeniyle Klinik ve Elektrofizyolojisi. 

Klin Gelisim 1995; 8: 3761-3765.

6.  Freedman  M,  Armstrong  RM,  Killian  JM,  Boland  D.  Botulism  in  a 

patient with jejunoileal bypass. Ann Neurol 1986; 20: 641-643.

7.  Onul  M,  Wilke  A.Ülkemizde  son  yıllarda  görülmeye  başlayan 

Botulismus  olguları  ve  epidemiyolojik  özellikleri.  Mikrobiyol  Bült 

1989; 23: 284-291. 

8.  Cherington  M.  Botulism  Ten  Years  Experience.  Arch  Neurol  1974, 

30: 432-437. 

9.  Ropper AH, Brown RH. Adams and Victor’s Principles of Neurology. 

Çeviri Editörü: Murat Emre. 8. Baskı, Ankara: Öncü Basımevi, 2005: 

p. 1016-1045.

10.  Sanders DB. Electrophysiologic study of disorders of neuromuscular 

transmission.  In:  Aminoff  MJ  (Ed)  Electrodiagnosis  in  Clinical 

Neurology. 3. Edition, New York: Churchill Livingstone Inc 1992: p. 

347-348. 

11.  Jubelt  B.  Merritt’s  Neurology.  Çeviri  editörü:  Barış  Baslo,  Candan 

Gürses. 11. Baskı, Ankara: Öncü Basımevi, 2008: p. 259-261

12.  Ertekin C (Ed). Santral ve Periferik EMG. 1. Baskı, İzmir: Meta Basım 

Matbaacılık, 2006: p. 251-259

13.  Vita G, Gırlanda P, Puglisi RM, Marabello L, Messina C. Cardiovascular- 

reflex  testing  and  single-fiber  elecromyography  in  Botulism.  A 

longitudinal study. Arch Neurol 1987; 44: 202-206. 

14.  Işık N, Elibol B, Öztekin NS, Zileli T. Tedavi edilmiş Botulizm vakası. 

Mikrobiyoloji Bülteni 1990; 24: 66-70. 

15.  Gupta A, Sumner CJ, Castor M. Adult botulism type F in the United 

States, 1981-2002. Neurology 2005; 65: 1694-1700. 

16.  Elston HR, Wang M, Loo LK. Arm abscesses caused by Clostridium 

Botulinum. J Clin Microbiol 1991; 29: 2678-2679. 

17.  From the Centers for Disease Control. Fish Botulism-Hawaii, 1990. 

JAMA 1991; 266: 324-327.