Hisobvaraqlar rejasini tuzib chiqishda bir qator muhim tamoyillarga rioya qilishga tavsiya etiladi. Masalan hisobvaraqlar rejasi:
asosiy moliyaviy hisobotlarni tuzish uchun qulay bo`lishi;
kelgusida kompaniya faoliyati tarkibi va doirasini o`zgarishini hisobga olib kengayishga moyil tarzda egiluvchan bo`lishi;
moliyaviy hisobot elementlarining harakati to`g`risida batafsil maьlumot bera olishi lozim.
Bundan tashqari yana bir muhim tamoyil, bu moliyaviy hisobot element-larining likvidlilik darajasi. Ayrim mamlakatlarda, masalan AQShda milliy buxgalteriya hisobi standarti (GAAP)ga asosan oddiy hisobvaraqlar rejasining tuzilishi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:
Aktivlar (Т.r. 100-199) 100 Kassa
110 Olinadigan hisobvaraqlar
120 Olingan veksellar
130 Тovar zahiralari
140 Тo`langan sug`urta
142 Materiallar uchun oldindan to`lov
150 Er
160 Bino
170 Uskuna
Majburiyatlar (Т.r. 200-299) 200 Тo`lanadigan hisobvaraqlar
210 Berilgan qisqa muddatli veksellar
220 Hisoblangan ish haqi
225 Hisoblangan foizlar
260 Berilgan uzoq muddatli veksellar
Mulk egasining kapitali (Т.r. 300-399) 300 Kapital
310 Kapitalning olinishi
Daromadlar (Т.r. 400-499) 400 Тushum
410 Ijaradan olingan daromad
420 Olingan foizlar
Harajatlar (Т.r. 500-599) 500 Ish haqi
510 Ish haqidan soliq
520 Uskuna ijarasi xarajatlari
525 Bino ijarasi arajatlari
530 Kommunal xizmatlar
540 Sug`urta xarajatlari
550 Material xarajatlari
560 Ekspluatatsiya xarajatlari
570 Foizlarning to`lanishi
O`zbekiston Respublikasida harakat qilayotgan yangi hisobvaraklar rejasi olti qism va uning tarkibida bo`lgan to`qqiz bo`limdan iborat bo`lib, ularning 1-8 bo`limlari balans tuzilishiga, 9-bo`limi esa moliyaviy natijalar to`g`risidagi hisobot tuzilishiga mos ravishda joylashtirilgan. Quyidagi jadvalda yangi hisob-varaqlar rejasining tuzilishi keltirilgan:
Jadval 3.1
