Bashirov sanjarning shaharlar geografiyasi fanidan mustaqil ishi

14.O‘zbekiston shaharlari urbanistik tarkibi.

Urbanizatsiya uzoq va keng jarayon. Bu migratsiya jarayonlari, yer boshqaruvi samaradorligi, shahar rejalashtirish, shahar infratuzilmasini rivojlantirish va uy-joy qurilishi masalalarini o'z ichiga olgan bir qator masalalar va harakatlar bo'lib, shahar aholisining o'sishi bilan birga keladi. Urbanizatsiyaning asosiy maqsadi shahar va shahar aglomeratsiyalarining kompleks rivojlanishi hisobiga barqaror iqtisodiy o'sishni ta'minlash va aholi farovonligini oshirishdan iborat bo'lib, ular mehnat va investitsiya resurslariga jozibador bo'ladi.

O'zbekistonning yirik shaharlarini rivojlantirish bo'yicha strategik platforma va strategiya yaratilmoqda, bu esa ularni aholi uchun rivojlangan infratuzilma, ta'lim, ish bilan ta'minlash va ijtimoiy himoya qilish salohiyatiga ega o'ziga xos tortishish markazlariga aylantirish imkonini beradi. Bu esa, o'z navbatida, hududlardagi migratsiya mahalliy xarakterga ega bo'lishiga imkon beradi, shu bilan uni poytaxtga emas, balki har bir mintaqaning yirik shaharlariga yo'naltiradi. Urbanizatsiya jarayoni, shuningdek, yirik shaharlar atrofidagi sun'iy yo'ldosh shaharlar tarmog'ini kengaytirish va urbanizatsiya rivojlanishining muhim jihati bo'lgan ayrim shaharlarning birlashuvi bilan birga keladi, bu esa o'z navbatida iste'mol tovarlari ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish bo'yicha yirik va yirik shaharlarni tushirish, shuningdek, uy-joylarni joylashtirish va avtomobil trafigini optimallashtirish imkonini beradi. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda shahar aholisining salmog‘i 10 foizga oshdi. Bunday o‘sish sur'atlariga, asosan ma'muriy o‘zgarishlar, 2009 yilda mingga yaqin qishloq aholi punktlarining shahar posyolkalariga aylantirilishi hisobiga erishilgan. Bu haqda Iqtisodiyot va sanoat vazirligi tarqatgan bayonotga tayanib Kun.uz muxbiri xabar bermoqda. Vazirlik ma'lumotiga ko‘ra, 1991 yil O‘zbekistonda shaharliklar umumiy aholining 40,3 foizini tashkil etgan bo‘lsa, 2018 yilga kelib bu raqam 50,6 foizga o‘sdi.  «Urbanizatsiya darajasi bo‘yicha O‘zbekistonning jahonda tutgan o‘rni past. BMT xalqaro reyting ko‘rsatkichlari bo‘yicha O‘zbekiston ushbu yo‘nalishda 233 mamlakat orasida 155-o‘rinni egalladi. Vaholanki, bu sohada dunyodagi o‘rtacha ko‘rsatkich 55,3 foizdir», - deyiladi vazirlik axborotida. Eslatib o‘tamiz, urbanizatsiya jarayonlarini faollashtirish maqsadida Shavkat Mirziyoyevning parlamentga murojaatida urbanizatsiya darajasini 2030 yilgacha 60 foizga yetkazish vazifasini strategik maqsad sifatida belgilab berilgandi. O‘zbekiston Respublikasida bugungi kunda shahar aholisi – 17 487 ming kishi (50.6%), Qishloq aholisi – 17 071.4 ming kishi (49.4%) tashkil etadi. - Shulardan,

• 
  Toshkent viloyati: shahar aholisi – 1 469.6 ming kishi (49.1%), qishloq aholisi – 1 524.4 ming kishi (50.9%), urbanizatsiya darajasi - 49.1%;
  
• 
  Sirdaryo viloyati: shahar aholisi – 366.9 ming kishi (42.6%), qishloq aholisi – 494.2 ming kishi (57.4%), urbanizatsiya darajasi - 42.6%;
  
• 
  Jizzax viloyati: shahar aholisi – 659.9 ming kishi (46.8%), qishloq aholisi – 750.7 ming kishi (53.2%), urbanizatsiya darajasi - 46.8%;
  
• 
  Samarqand viloyati: shahar aholisi – 1 458.6 ming kishi (37%), qishloq aholisi – 2 488.8 ming kishi (63%), urbanizatsiya darajasi - 37%;
  
• 
  Farg‘ona viloyati: shahar aholisi – 2 152 ming kishi (56.3%), qishloq aholisi – 1 667.9 ming kishi (43.7%), urbanizatsiya darajasi - 56.3%;
  
• 
  Namangan viloyati: shahar aholisi – 1 852.9 ming kishi (64.6%), qishloq aholisi – 1 014.5 ming kishi (35.4%), urbanizatsiya darajasi - 64.6%;
  
• 
  Qashqadaryo viloyati: shahar aholisi – 1 433 ming kishi (43%), qishloq aholisi – 1 901.5 ming kishi (57%), urbanizatsiya darajasi - 43%;
  
• 
  Surxondaryo viloyati: shahar aholisi – 971.4 ming kishi (36.2%), qishloq aholisi – 1 709.6 ming kishi (63.8%), urbanizatsiya darajasi - 36.2%;
  
• 
  Navoiy viloyati: shahar aholisi – 495.7 ming kishi (48.9%), qishloq aholisi – 508.1 ming kishi (51.1%), urbanizatsiya darajasi - 48.9%;
  
• 
  Buxoro viloyati: shahar aholisi – 715.5 ming kishi (36.8%), qishloq aholisi – 1 231.4 ming kishi (63.2%),urbanizatsiya darajasi - 36.8%;
  
• 
  Xorazm viloyati: shahar aholisi – 626.8 ming kishi (33.1%),qishloq aholisi – 1 266.3 ming kishi (66.9%),urbanizatsiya darajasi - 33.1%;
  
• 
  Qoraqalpog‘iston Respublikasi: shahar aholisi – 942.1 ming kishi (49%), qishloq aholisi – 981.7 ming kishi (51%), urbanizatsiya darajasi - 49% ni tashkil qiladi.