Fяxrяddиn mustafayev

bətnində  embrionun  inkişafı  və  doğuma  qədər  olan  mərhələdir.  Cinsiyyət 
hücerələri  meyoz,  ziqota  isə  mitoz  bölünmə  yolu  ilə  davam  edir.  Embrional 
dövr postembrional (bətndən xarici) dövrlə əvəz olunur və bu mərhələlərdə ilk 
günlərdən başlayaraq postnatal (doğumdan sonrakı) dövr ayrı-ayrı orqanların, 
toxumaların böyüməsi, mürəkkəbləşməsi, formalaşması, inkişafı ilə səciyyələnir 
və  bu  dəyişikliklər  müəyyən  qanunauyğunluqlar  üzrə  baş  verir.  Böyümə  və 
inkişaf  qarşılıqlı  vəhdətdə  olmasına  baxmayvaraq  bir-birindən  fərqli 
proseslərdir.  Böyümə-hüceyrə  və  toxumaların  sayının  çoxalması,  onların 
ölçülərinin  həcmcə  böyüməsi,  yəni  kəmiyyət  dəyişkənliklərindən  ibarətdir. 

---

 
100 
İnkişaf-isə  keyfiyyət  dəyişkənliklərindən,  hüceyrə  və  toxumaların  fizioloji 
funksiyalarının  mürəkkəbləşməsi,  differensiallaşması  və  təkmilləşməsindən 
ibarət  olan  prosesdir.  Orqanizm  inkişaf  etdikcə  mürəkkəb  qruluş  kəsb  edir, 
müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən toxuma və orqanlar formalaşır. Orqanizmin 
müxtəlif  funksiyaları  yerinə  yetirən,  qan  damarları  və  sinirlə  təchiz  olunan, 
toxumalardan  təşkil  edilən  hissəsi  orqan  adlanır.    Morfoloji  və  funksional 
cəhətdən  oxşar  olan  müxtəlif  orqanların  məcmusu  orqanlar  sistemi,  quruluşu, 
funksiyası  və  inkişaf  dərəcəsi  ilə  bir-birindən  fərqlənən  ayrı-ayrı  orqanların, 
yaxud  orqanlar  sisteminin  məcmusu  isə  aparat  adlanır.  Quşlar,  qurbağalar  və 
eukariotların  bəzi  növlərində  fərdlər  bir  cinsiyyət  hüceyrəsindən  inkişaf  edir 
(partenogenez). Hüceyrələrin nəsli informasiyası  maddi əsaslara malik olmaqla 
sitogenetika (hüceyrə, onun quruluşu, ayrı-ayrı hissələrinin funksiyasından bəhs 
edən  sitologiya  və  genetikanın  birləşməsi  haqqında)  elmi  tərəfindən  öyrənilir.