Fяxrяddиn mustafayev

Heyvanların çoxalma funksiyalarının əsas göstəriciləri (A.A.Sisoyev, 1980) 
 
 
Canlı  orqanizmlər  öz  nəslini  çoxalma  yolu  ilə  davam  etdirməklə  bütün 
əlamət  və  xassələrini  gələcək  nəsillərə  ötürür.  Hüceyrənin  bölünməsi  çox 
Heyvan-
ın növü 
İlk mayalan-
manın 
optimal 
müddəti 
(aylarla) 
 
Cinsiyyət 
tsiklinin 
davamiyyəti 
(günlərlə) 
Hövrə-
gəlmənin 
davamiyyəti 
(saatlarla) 
Ovulyasiyanın 
müddəti 
Boğazlığın 
orta 
hesabla 
müddəti 
(günlərlə) 
At 
 
 
 
 
Ġnək  
 
 
 
 
Qoyun 
və keçi 
 
 
 
 
Donuz  
36-48 
 
 
 
 
16-18 
 
 
 
 
 
12-15 
 
 
 
 
8-11 
20-21 
 
 
 
 
18-22 
 
 
 
 
 
16-17 
 
 
 
 
20-21 
48-114 
 
 
 
 
12-18 
 
 
 
 
 
24-36 
 
 
 
 
48-72 
Hövrəgəlmənin 
sonuna 1-2 gün 
qalmış 
 
Hövrəgəlmənin 
sonuna 10-15 
saat qalmış 
 
Hövrəgəlmənin 
1-ci sutkasının 
sonuna qalmış 
 
 
 
 
Hövrəgəlmənin 
2-ci sutkasında 
340 
 
 
 
 
285 
 
 
 
 
 
150 
 
 
 
 
114 

---

 
120 
mürəkkəb  fizioloji  proses  olmaqla  orqanizmlərin  qeyri-cinsi  və  ya  vegetitiv 
çoxalmasının  əsas  məğzini  təşkil  edir.  Tək  hüceyrəli  orqanizmlərdə  çoxalma 
prosesi  başlanğıc  ana  hüceyrənin  iki  qız  hüceyrəyə    bölünməsi  nəticəsində  baş 
verərək  sadə,  yaxud  amitoz  bölünmə  adlanır.  Çoxhüceyrəlilərdə  isə  çoxalma 
prosesi mürəkkəb və mərhələli xarakter daşıyaraq hüceyrələrin iki qız hüceyrəyə 
bölünməsi  ilə  müşayət  olunur  və  mitoz,  yaxud  kariokinez  bölünmə  adlanır. 
Kariokinoz-hüceyrənin  nüvəsinin  və  sitoplazmasının  bölünməsi  proseslərindən 
ibarətdir.  Təkamül  prosesi  zamanı  orqanizmin  əlamət    və  xassələrinin  nəslə 
ötürülməsi üç əsas mexanizmlə – mitoz, meyoz və mayalanma – həyata keçirilir 
(sxem 3,4,5). 
 
 
 

---

 
121 
 
Sxem 3. Çoxalmanın formaları 
 
İtkiyə bölünmə: 
bakteriya; 
göy-yaşıl yosunlar 
Gövdə 
yumuruları ilə 

---

 
122 
 
Sxem 4.
 
Embrional inkişafın bölünmə mərhələləri (C.Nəcəfov və b., 2010) 
                                                                                           
 
 
 
Sxem 5. Mezodermanın differensiasiya prosesinin sxemi (C.Nəcəfov və b., 2010) 
 
 
2.4. Mitoz və onun xüsusiyyətləri 
 
Orqanizmlərin inkişafının, orqan və toxumaların differensiasiyasının əsasını 
hüceyrələrin çoxalması, həmçinin bir hüceyrə nəslinin digəri ilə əvəz olunması 

---

 
123 
təşkil  edir.  Bədənin  bütün  somatik  hüceyrələrini  müxtəlif  nəsillərin  hamısında 
eyni  miqdarda  genetik  material  təşkil  edir.  Həmin  genetik  material  xüsusi 
bölünmə  mexanizminə  – mitoza  malikdir.  Mitoz  prosesində iki  əsas  mərhələ  –