Fяxrяddиn mustafayev

və  təkan  verici  qüvvəsidir.  Yer  kürəsində  bioloji  müxtəlifliyin  mövcud  olması 
məhz  onların  təşəkkül  tapması  nəticəsində  olmuşdur.  İrsiyyət  və  dəyişkənliyin 
qanuna uyğunluqları yeni heyvan, bitki və mikroorqanizm ştammlarının yaradıl-
ması üçün çox böyük zəmin yaradır. 
Məşhur genetik S.M.Qerşenzon genetikanın öyrəndiyi nəzəri problemləri  4 
əsas qrupa bölmüşdür: 
–  genetik  informasiyanın  saxlanması  (genetik  informasiyanın  harada  və 
necə kodlaşdırılması); 
– genetik informasiyanın hüceyrədən hüceyrəyə və nəsildən nəslə verilməsi; 
– ontogenez prosesi zamanı genetik informasiyanın reallaşması; 
– mutasiya prosesi zamanı genetik informasiyanın dəyişilməsi. 
Dəyişkənliyin  əsas  mahiyyəti  genlərin  dəyişməsindən  və  onların  qarşılıqlı 
dialektik  vəhdətindən  ibarətdir.  Müasir  dövrdə  genetika  elmi  biologiyanın  əsas 
mərkəzi  prioriteti  sayılmaqla  seleksiya,  bioloji  kimya,  fiziologiya,  təbabət, 
baytarlıq  təbabəti,  ekologiya,  ətraf  mühitin  mühafizəsi,  İKT,  nanotexnologiya, 
biofizika,  kibernetika  və  s.  elmlərlə  dialektik  və  qarşılıqlı  vəhdət  təşkil  edir. 
Genetika  və  baytarlıq  təbabətinin  inteqrasiyasının  məntiqi  nəticəsi  kimi  son 
zamanlar baytarlıq təbabəti genetikası yaranmışdır. Baytarlıq təbabəti genetikası 
–  heyvanların,  quşların,  balıqların  və  arıların  genetikasının  tərkib  hissəsi 
olmaqla,  onların  irsi  anomoliyalarını,  xəstəliklərini,  diaqnostika,  profilaktika, 
seleksiya üsullarını, xəstəliklərə davamlılığını, həssaslığını, xarici mühit amilləri 
ilə  vəhdətini,  qan  qrupları,  biokimyəvi  polimorfizm  və  immunitetin  genetik 

---

 
22 
aspektlərini  və  s.  öyrənən  planetar  və  bəşəri  əhəmiyyətli,  çox  perispektivli 
elmdir.  Baytarlıq  təbabəti  genetikasının  qarşısında  duran  prioritet  məsələlər 
aşağıdakılardan ibarətdir: 
– irsi anomaliyaların öyrənilməsi; 
–  irsi  anomaliyaların  heteroziqot  daşıyıcılarının  aşkar  edilməsi  üsullarının 
hazırlanması; 
–  populyasiyalarda  və  onların  eliminasiyasında  zərərli  (anomal)  genlərin 
yayılmasına nəzarətin edilməsi; 
-qan qrupları və biokimyəvi polimorfizmin genetik aspektləri; 
–  yoluxucu  (infeksion  və  invazion)  xəstəliklər  zamanı  immunitetin 
genetikasının öyrənilməsi; 
– irsiyyət yönümlü xəstəliklərin öyrənilməsi; 
–  orqanizmin  yoluxucu  və  yoluxmayan  daxili  xəstəliklərə  həssaslığı  və 
davamlılığının erkən aşkar edilməsi (ekspres) üsullarının hazırlanması; 
–  heyvanlar,quşlar,balıqlar  və  arıların  xəstəliklərinin  proflaktika  və 
müalicəsində işlədilən bioloji və dərman preparatlarının genetik aspektlərinin və 
neqativ fəsadlarının aşkar olunması. 
– bütün xəstəlikləri yalnız gen patalogiyası səviyyəsində öyrənmək; 
–  xəstəliyə  davamlı  və  sənaye  texnologiyasına  uyğunlaşan  sürü,  xətt  və 
cinslərin yaradılması. 
Hazırda  gen  mühəndisliyiin  geniş  diapozonla  inkişaf  etməsi  və  istifadə 
olunması elmə indiyədək qaranlıq qalan bəzi elmi sirlərin açılmasına çox böyük 
təkan  verir.  Alimlərin  Afrikada  məskunlaşan  fillər  üzərində  apardığı