Fяxrяddиn mustafayev

15). 
 
 
 
 
 
 
 
 
      
 
 
 
 
 
Şəkil 15 Spermatogenez və ovogenez proseslərinin neyroendokrin sistemin 
hormonları tərəfindən tənzimlənməsi (F.Blum və b., 1988): 
AKTH-adrenokortikotrop hormon (kortikotropin) ; 
LH-lyuteinləşdirici hormon ; 
TTH-tireotrop hormon ; 

---

 
134 
FSH-follikulostimullaşdırıcı hormon 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ĠRSĠYYƏTĠN XROMOSOM NƏZƏRĠYYƏSĠ,  
GENETĠK KOD VƏ ONUN XASSƏLƏRĠ 
 
 
«Həyat-nəslin,  yaşamağın,  qurub-yara-
tmağın davam etməsindən ibarətdir» 
  
(Klod Bernar) 
 
 «Laboratoriya  adlanan  otaqla  maraq-
lanın,  onu hər  yerdə  yaradın və  çox zən-
ginləşdirin!» 
 
 (Lui Paster) 
3.1.  Ümumi  məlumat.  1906-cı  ildə  ingilis  genetiki  V.Betson  və  R.Pennet 
noxud bitkisində əlamətlərin ilişkənliyi prosesini müşahidə etsələr də onu ətraflı 
şərh edə bilməmişlər. İrsiyyətin ilişkənliyi prosesi amerika alimləri T.Morgan və 
onun  əməkdaşları  S.Bridjes  və  A.Stertevant  (1910)  tərəfindən  genetika  təc-
rübələri  üçün  olduqca  əlverişli  olan  drozofil  milçəkləri  üzərində  müfəssəl  öy-
rənmiş və şərh etmişlər. Drozofil  milçəklərinin hüceyrələrinin hər birində 4 cüt 
xromosom  olmaqla  onlar  çox  yüksək  məhsuldarlığa  malikdir.  Belə  ki,  bir  cüt 
drozofil  milçəyi  100-dən  artıq  nəsil  verir,  mayalanmadan  12-15  gün  sonra 
yumurtadan  sürfə  və  fərd  inkişaf  edir  və  dərhal  da  nəsil  verməyə  başlayır. 
Q.Morqan  və  əməkdaşları  təcrübə  zamanı  drozofil  milçəklərinin  yeni  nəslində 
çoxlu sayda müxtəlif mutasiya (qara, sarı, ağ rəngli, fərqli qənədli və gözə malik 
olan  fərdlər)  baş  verdiyini  müşahidə  etmiş  və  belə  nəticəyə  gəlmişdir  ki,  bu 
əlamətləri  müəyyən  edən  genlər  məhz  xromosomlarda  yerləşir  və  irsiyyətdə 
əlamətlərin  haçalanması  müəyyən  qrup  genlərin  bir  xromosomda  lokalizasiya 
olunması ilə əlaqədardır. 
Onlar  sonrakı  tədqiqatlarına  əsaslanaraq  belə  nəticəyə  gəlmişdir  ki,  bir 
xromosomda  yerləşən  genlərin  haçalanması  tam  və  natamam  ola  bilər.  Tam 
haçalanma  zamanı  bir  xromosomda  yerləşən  genlər,  bir  qayda  olaraq,  həmişə 
 
III FƏSĠL 

---

 
135 
birlikdə nəsildən nəslə verilir. Genlərin tam haçalanması hadisəsi əsasən drozofil 
milçəkləri  və  ipək  qurdlarında  öyrənilib.  Genlərin  natamam  haçalanması 
zamanı  homoloji  xromosomların  birlikdə  deyil,  hissə-hissə  nəsildən  nəsilə 
ötürülməsi  baş  verir.  Homoloji  xromosomların  hissələrlə  nəslə  verilməsi