Fяxrяddиn mustafayev

1.4. Baytarlıq təbabəti genetikasının praktiki əhəmiyyəti 
 
Müasir  qloballaşma  dövründə  bəşəriyyətin  davamlı  inkişafına  maneçilik 
törədən və olduqca neqativ təsir göstərən ən başlıca amillərindən biri də dünyada 
baş verən ərzaq çatışmazlığı problemidir. Hazırda dünyanın bütün inkişaf etmiş 
ölkələrində, xüsusilə Çin, Hindistan, Pakistan, İndoneziya, Afrika ölkələrində və 
s.  taxıl,  bitkiçilik  və  heyvandarlıq  məhsulları  çatışmazlığı  mövcuddur.  Bu 
problemin  yaranmasının  əsas  səbəbi  isə  planetimizin  bütün  regionlarında 
fasiləsiz olaraq tüğyan edən, arealı gündən-günə genişlənən ekoloji böhranlar və 
təbii  fəlakətlərin  (leysan  yağışlar,  sel,  daşqınlar,  sunnami,  tornada,  qasırğa  və 
torpaq  sürüşmələri,  zəlzələ,  vulkan  püskürmələri  və  s.)  fəsadlarının  kənd 

---

 
92 
təsərrüfatının davamlı inkişafına çox güclü neqativ təsir göstərməsidir. Dünyada 
ərzaq  çatışmazlığının  qarşısının  alınmasında  genetika  elminin,  o  cümlədən 
baytarlıq təbabəti genetikası və biotexnologiyanın olduqca böyük rolu vardır. 
Bu  baxımdan  alimlər  genetikanın  nəzəri  və  praktiki  məsələlərinə,  genetika 
mühəndisliyindən  bitkilərin,  heyvanların,  mikroorqanizmlərin  seleksiyasında, 
heyvanların  xəstəliklərinin  müalicə  və  profilaktikasında  səmərəli  üsulların  tətbiq 
edilməsindən geniş istifadə olunmasına, biotexnologiyanın son nailiyyətlərinə geniş 
yer  verilməsinə  önəmli  yer  verirlər.  Ərzaq  ehtiyatı  problemlərinin  davamlı  və 
dayanıqlı  surətdə  həll  edilməsində  kənd  təsərrüfatı  heyvanları  və  quşların 
xəstəliklərinin  qarşısının  alınması  üçün  irsi  xəstəliklərlə  mübarizə  aparılmasında, 
ətraf  mühitin  mühafizəsində  və  ekoloji  disbalansın  aradan  qaldırılmasında, 
genetikanın  və  onun  bir  şaxəsi  olan  baytarlıq  təbabəti  genetikasının  və 
biotexnologiyanın  müstəsna  əhəmiyyəti  vardır.  Müasir  genetika  elmi  sahəsində 
fundamental  kəşflərin  edilməsi,  yeni  mütərəqqi  üsullarla  elmi  tədqiqatların 
aparılması  heyvan,  bitki  və  mikroorqanizmlərin  seleksiyasında  və  ərzaq 
çatışmazlığının qarşısının alınmasında ümdə rol oynayır. Məhz bu elmlərin dinamik 
inkişafı  sayəsində  yeni  yüksək  məhsuldar  buğda,  arpa,  vələmir,  qarğıdalı, 
günəbaxan,  çuğundur,  kartof,  yonca,  üzüm    sortları  yaradılmışdır.  Bitkiçilikdə 
totipotentlik  hadisəsi  istənilən  somatik  hüceyrənin  bitkiyə  başlanğıc  verməsi, 
mikroklonal  çoxalma  üsulu  ilə  fillokser  xəstəliyinə  çox  davamlı  üzüm  sortunun 
yaradılması, genlərin köçürülməsi yolu ilə ildə 7 metr inkişaf edən və çox yüksək