Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat universiteti Fan nomi: Toponomika

Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat universiteti

Fan nomi: Toponomika

Mavzu: O'zbekiston va Qoraqalpog'iston toponimlarining Qizil kitobi

Toyyorladi: Madrimov R

Qabul qildi: Tolibaev M

Harbir qo‘rg‘on va aholi turar joyining yaratuvchisi va nomlovchisi - xalq. Qo‘rg‘on va aholi maskani qachon yaratilgan, nima uchun, kim tomonidan, qayerda, qanday zaruriyat tufayli vujudga kelganligi kabi masalalar tarix fanining. jumladan, o'lkashunoslaming asosiy vazifasidir.

Harbir qo‘rg‘on va aholi turar joyining yaratuvchisi va nomlovchisi - xalq. Qo‘rg‘on va aholi maskani qachon yaratilgan, nima uchun, kim tomonidan, qayerda, qanday zaruriyat tufayli vujudga kelganligi kabi masalalar tarix fanining. jumladan, o'lkashunoslaming asosiy vazifasidir.

Ma’lumki, joy nomlari yurtimizning qadimiy tarixi, geografik sharoiti, xalqimizning orzu-umidlari, madaniy-ma’naviy, siyosiy, diniy-falsafiy, estetik qarashlari, ona tilini e’zozlash va uning boyliklarini asrab-avaylash usullarini o‘zida ifoda etgan ulkan xazina, lisoniy birliklardir.

Ma’lumki, joy nomlari yurtimizning qadimiy tarixi, geografik sharoiti, xalqimizning orzu-umidlari, madaniy-ma’naviy, siyosiy, diniy-falsafiy, estetik qarashlari, ona tilini e’zozlash va uning boyliklarini asrab-avaylash usullarini o‘zida ifoda etgan ulkan xazina, lisoniy birliklardir.

Kitobdagi lug‘atda ayrim muqaddas joy nomlari, avliyolar, ziyoratgohlar nomlari ham o‘rin olgan bo‘lib, Avliyochek, Boboshayx, Zangiota, Sulton Uvays, Chorbakr kabi nomlar shular jumlasidandir.

Kitobdagi lug‘atda ayrim muqaddas joy nomlari, avliyolar, ziyoratgohlar nomlari ham o‘rin olgan bo‘lib, Avliyochek, Boboshayx, Zangiota, Sulton Uvays, Chorbakr kabi nomlar shular jumlasidandir.

urug‘, qabila, elat, xalq, millat va boshqa xil etnik uyushmalar nomi bilan ataladigan, o‘zbek tilidagi joy nomlaridan o‘rin oladigan etnonimlar ko‘pchilikni tashkil qiladi. Ushbu lug‘atda urug‘, qabila, elat, xalq, millat nomidan joy nomiga aylanib ulgurgan etnotoponimlar ham izohlangan, masalan: Avoqli/Aboqli, Achamayli/Ashamayli, Bahrin, Misit, Kenegas, Oqto‘nli, Qora va boshqalar.

urug‘, qabila, elat, xalq, millat va boshqa xil etnik uyushmalar nomi bilan ataladigan, o‘zbek tilidagi joy nomlaridan o‘rin oladigan etnonimlar ko‘pchilikni tashkil qiladi. Ushbu lug‘atda urug‘, qabila, elat, xalq, millat nomidan joy nomiga aylanib ulgurgan etnotoponimlar ham izohlangan, masalan: Avoqli/Aboqli, Achamayli/Ashamayli, Bahrin, Misit, Kenegas, Oqto‘nli, Qora va boshqalar.

O‘zbekistonda ham suv bilan bog‘liq tabiiy va sun’iy obyektlar mavjud bo‘lib, tilda ularga ham maxsus nomlar berilgan. Mazkur lug‘atda ana shular bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘llar: Ashiko‘l, Baxmalko‘l, Biydayko‘l, Bo‘tako‘l, Damko‘l, Jarmishko‘l, Laylakko‘l; daryolar: Sirdaryo, Oqdaryo, Qoradaryo, To‘polondaryo;

O‘zbekistonda ham suv bilan bog‘liq tabiiy va sun’iy obyektlar mavjud bo‘lib, tilda ularga ham maxsus nomlar berilgan. Mazkur lug‘atda ana shular bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘llar: Ashiko‘l, Baxmalko‘l, Biydayko‘l, Bo‘tako‘l, Damko‘l, Jarmishko‘l, Laylakko‘l; daryolar: Sirdaryo, Oqdaryo, Qoradaryo, To‘polondaryo;

Yer yuzasidagi quruqlikda joylashgan fizikaviy-geografik obyektlarning atoqli otlari. Ular baland joylar hisoblanib, mazkur lug‘atga ushbu joy nomlari ham kiritildi, masalan: tog‘lar: Ultov, Shovdor, Qusxonatov, Qulontaqir, Qoraqush; tepaliklar: Oqtepa, Yapaloqtepa.

Yer yuzasidagi quruqlikda joylashgan fizikaviy-geografik obyektlarning atoqli otlari. Ular baland joylar hisoblanib, mazkur lug‘atga ushbu joy nomlari ham kiritildi, masalan: tog‘lar: Ultov, Shovdor, Qusxonatov, Qulontaqir, Qoraqush; tepaliklar: Oqtepa, Yapaloqtepa.

Kitobdagi Lug‘atda joy nomlari alifbo tartibida joylashtirildi.

Kitobdagi Lug‘atda joy nomlari alifbo tartibida joylashtirildi.

– Joy nomlarining yozilish shakli lotin alifbosiga asoslangan o‘zbek imlosida berildi. Kitobxonlarga joy nomlarining lotin yozuvida yozilishini o‘zlashtirishga yordamlashish maqsadida ham shunday qilindi.

Joy nomlarining ayrimlari ajratilgan holda yozilgan bo‘lsa, ayrimlari qo‘shib yozilgan holda berilgan.

Joy nomlarining ayrimlari ajratilgan holda yozilgan bo‘lsa, ayrimlari qo‘shib yozilgan holda berilgan.

– Lug‘atga shevalarga oid bo‘lgan joy nomlari shevada qanday talaffuz qilinsa, shunday shakllarda kiritildi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

Foydalanilgan adabiyotlar:

5. Jabborov I. O‘zbek xalqi etnografiyasi. –T., 1964

6. Qorayev S. Toponimika. –Toshkent, 2006.

7. Qorayev S. Toshkent toponimlari. –Toshkent: Fan, 1991.

8. Qorayev S. Toponimika. –Toshkent: O‘ZKP MK nashriyoti, 1970.