Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə Bİm -də beynəlxalq iqtisadi siyasətin (BİS) yeri

3.5.ТМК-ın coğrafiyası

İnkişaf etmiş ölkələrdən dünyanın digər ölkələrinə axan kapitalın həcmi gctdikcə artır. Ölkələr sərbəst kapital toplandıqca bu prosesə

qoşulurlar. Lakin yeni nəhənglərin meydana gəlməsındə yüksək sürət nəzərə çarpmasa da, xaricə axan kapitalın ümumi həcmində ənənəvi

olaraq bu prosesdə iştirak edən ölkələrin xüsusi çəkiləri və yerlərinin

dəyişməsi tez-tez baş verir. Məsələn, keçən əsrin 80-cı illərinin birinci

yarısında İngiltərədən xaricə axan kapitalın həcmi ABŞ-dan axan

kapitalın göstəricisindən çox olmuşdur. TMK-nın inkişafında

Yaponiyanın rolu getdikcə artır.

Кеçən əsrin 80-ci illərinin axırında 90-cı illərinin əvvəlində

Yaponiya xaricə kapital çıxaran nəhəng investor statusu almışdı.

Dünya təsərrüfat sistemində baş verən dəyişikliklər, dərindən

baxanda, elə transmilli korporasiyların özləri tərəfındən stimullaşdınlır.

Digər tərəfdən, dünya iqtisadiyyatında baş vermiş dəyişikliklərin özü

TMK-ın sayında, strukturunda, ölçülərində və fəaliyyət sahələrində

müəyyən dəyişikliklərin baş verməsinə səbəb olur. Son illər kapitalın və

istehsalın transmilliləşməsi prosesinə orta ölçülü kompaniyalar da

qoşulur. Xaricə kapital ötürən ölkələrin coğrafıyası da dəyişir. İnkişaf

etmiş ölkələrin və yeni dövlətlərin də prosesə qoşulmaları nəzərə çarpır.

Lakin TMK-ın yaradıcıları olan ölkələr öz mövqelərini əldən

vermirlər. Hazırda əsas və nəhəng transmilli korporasiyalar planetimizin

üç nəhəng qütblərinin iqtisadi mərkəzlərinin - ABŞ Avropa Şurası və

Yaponiyanm ixtiyarındadır. Onlar dünya iqtisadiyyatının inkişafına

müsbət təsir etməkdə davam edirlər.