Bilim sohasi

5.6-rasm. Signallarni olishning elektrik sxemasi


5.7–rasm. Chastota va tovush qattiqligi orasidagi bog’lanish audigrammasi
Normalxolatdagikishiningqulog‘i16 Hz dan20kHzgachabo‘lganchastotadagitovushlarnisezadi,lekinuningturlichastotadagitovushlargasezgirligiharxil.5.8-rasmdapastkigrafikodamqulog‘isezadiganengkichikbosimP₀(yokiintensivlikI₀)niifodalaydi.Mazkurkattaliklareshitishbo‘sag‘asideyiladi.Ko’rinib turibdiki, =3000 Hz chastotaatrofidagrafikminimumgaegabo‘ladi.
Yuqoridagigrafikquloqdaog‘riqhosilqiladiganbosim(yokiintensivlik)niifodalaydi.Uniog‘riqbo‘sag‘asidebataladi.Mazkurbosimchastotagadeyarlibog‘liqbo‘lmaydi.
Ikkalagrafiklaroralig‘idagitebranishlarniquloqeshitishimumkin.Odatdanmazkursohaningunchalikkattabo‘lmaganqismiginaishlatiladi.

5.8-rasm. Odam qulog’i eshitish va og’riq bo’sag’alari
Nihoyatmurakkabspektraltarkibigatembrdebataladigansub'ektivxarakteristikamoskelib,unimiqdorjihatdanbaholabbo‘lmaydi.
Birxiltondagitovushchiqaradiganturlimusiqaasboblaritembrlaribilanfarqqiladi.Shundayqilib,tovushningtembriuninggarmonikspektribilanbelgilanib,uningo‘zigaxosxususiyatlarinixarakterlaydi.Masalan,royalbilang‘ijjaktovushinibir–biridanosonginaajratishmumkin,chunkiularturlichaobertonlargaegabo‘lib,garmonikspektrlariharxil.Tovushningtembrinianiqlashuchununigarmoniktashkiletuvchilargaajratish,ya'nitovushningspektrinianiqlashkerak.
Odamqulog‘iningajoyibxususiyatlaridanbirishuki,utovushningyuksakligivaamplitudasinisezadi,lekinmurakkabtovushdagifazalarsiljishinisezmaydi.BuxususiyatOmtomonidankashfqilingan.Tovushningbuxususiyatinikonsertzalidao‘tirgantinglovchilardanturlimusiqaasboblarigachabo‘lganmasofalarharxilbo‘lishigaqaramay,tovushlarninghammatinglovchilartomonidanbirxilhisqilinishidako‘rishmumkin.
Kishiningqulog‘ibo‘lgantovushmanbainingkishiganisbatanqandayyo‘nalishdajoylashganinianiqlashimkoniniberadi.Buhodisabinauraleffektdeyiladi.Tovushmanbainingo‘rniniungachabo‘lganmasofavavertikalhamdagorizontaltekisliklardagiburchaklarbilananiqlanadi.Gorizontaltekislikdakishiburchakni3°gachaaniqlikdasezishimumkin.Vertikaltekislikdagiburchakvamanbagachabo‘lganmosafanisbatananchanoaniqhisqilinadi.
Muayyanunlitovushnichiqarganda(uqandaychastotadaaytilishigaqaramay),uningspektridaalbattashundaybiryokiikkitachastotabo‘ladiki,pasttonlardanyuqoritonlargao‘tgandaulardeyarlio‘zgarmaydi.Buchastotalarmazkurunlitovushningformantlarideyiladi.Harbirunlitovusho‘ziningformantlarigaegabo‘ladi.