Bilim sohasi

8.6- rasm.Rentgentrubkasiningtuzilishi.

Rentgentrubkasielektron-nurtrubkasiningbirturibo'lib, uradiatsiyaningaksta'sirlariniminimallashtirishmaqsadidaatroflamato'liqmetallqoplamabilanqoplanadi. Undafaqatjudakichiktirqishbo'lib, uorqalirentgennurlarimijoztanasiningtekshirlayotganqismigayuboriladi (9.5-rasm). Trubkaningichidakuchliquvvatgaegaelekttoki, elektronlarnimusbatanodvamanfiykatodorasidaharakatlanishgamajbirqiladi. Elektronlarning anodga ta'siri rengen nurlarinishining paydo bo'lishiga olib keladi.
Bir qancha muddatdan keyin rentgen trubkasi takomillashtirila boshlandi. 1913 yilda AQSHlik olim Uilyam Kulidj Rentgen trubkasining katodini volfram tolalari bilan ta’minlab, rentgen trubkasining yanada takomillashtirilishiga o’z hissasini qo’shdi. Buning natijasida yana ham sifatli va tiniqroq tasvir olish imkoniyati paydo bo’ldi. Keyinchalik ham olimlar va muhandislar, hamda, tibbiyot mutaxassisalari umumiy izlanishlar orqali Rentgen nurlarining samaradorligini oshirish, ularning bemorlar va doktorlarga salbiy ta’sirlarini kamaytirish borasida muttasil izlanishlar olib bordilar.
Hozirgi kunda ham Rentgen apparatlari tashxis va davolash masalalarida o’z dolzarbligini yo’qotmagan. Ayniqsa o’pka kasalliklari, suyak sinishlari va tish kasalliklarini tashxis qo’yishda Rentgen diagnostikasiga yetadigan vosita yo’q.

8.10-§. Kompyuter tomografiyasi

1970 yillardayoq KT skanerlar – rentgen va kompyuter tomograflarining o’zaro uygunlikdagi qurilmalari paydo bo’ldi. Bu usulning mohiyati shunda ediki, odam organizmidagi turli xil to’qimalar, rentgen nurlarini turlicha o’tkazadi. Shu sababli, har xil organlarning rentgen tasvirlarini olish uchun kompyuterda murakkab qayta ishlash jarayonlari bajariladi. Kompyuter tomografi (KT) skanerlangan organning turli qalinlikdagi to’qimalari qatlamlar bo’yicha alohida alohida tasvirga tushiriladi va ular keyingi qayta ishlash jarayonida kompyuterdagi maxsus dastur orqali yagona va yaxlit organ tasviriga qayta birlashtiriladi.

Kompyuter tomografiyasi – bu ham o`rganilayotgan ob`ektning ichki strukturasini qatlamma-qatlam o`rganadigan usuldir. Ilk bor 1972 yilda inson miyasining sifatli tomografiyasi olingan. Lekin KTning tarixi ancha avval boshlangan: 1917 yilda Avstraliyalik matematik I. Radon rentgen nurlanishinig yutilishi modda zichligiga bog`liqligini isbotlab bergan. 1956-1958 yilda Sovet Ittifoqi olimlari Tyutin, Korenblyum va Tetel’baum rentgen suratlarini rekonstruktsiya qilish sitemasini yaratdilar. Dastlabki tomograf 1962 yilda ishlab chiqilib, 10 yildan so`ng tajribada sinaldi. 1979 yilda Xаunsfild va Kormak buning uchun Nobel’ mukofotini oldilar.