4.Shaxsiy xarakterga ega bo’lgan majburiyatlar va shaxsiy xarakterga ega bo’lmagan majburiyatlar. Bazi majburiyatlar huquqiy munosabatda qatnashuvchilarning har qaysisi yoki
birining shaxsi bilan qatiy bog’liq bo’lishi mumkin. Masalan, topshiriq shartnomasi bo’yicha vujudga
keladigan majburiyat vakilning (topshiriqni bajaruvchining) ishonchli shaxs bo’lishiga qarab
belgilanadi. Bunday shaxsiy xarakterga ega bo’lgan majburiyatlarning bajarilishini, agar qonun yoki
shartnomada boshqacha hol belgilanmagan bo’lsa, boshqa shaxsga o’tkazilishiga yo’l qo’ymaydi,
kreditor ham boshqa shaxs bilan almashinishi mumkin emas. Bunday majburiyatlar, odatda qarzdor
yoki kreditorning vafot etishi bilan bekor bo’ladi.
Aksariyat huquqiy munosabatlarda majburiyatning kim tomonidan bajarilishi ahamiyatga ega
bo’lmaydi. Masalan, qarz shartnomasi bo’yicha majburiyatning fuqaro G. tomonidan ham yoki uning
uchun fuqaro B. tomonidan ham bajarilishi mumkin. Bunday shaxsiy xarakterga ega bo’lmagan
majburiyatlar bo’yicha kreditor ham, qarzdor ham boshqa shaxs bilan almashinishiga yo’l qo’yiladi.
Bunday majburiyatlar bo’yicha kreditor yoki qarzdorning vafot etishi majburiyatning bekor qilinishi
uchun asos bo’lmaydi.
Majburiyatda sanktsiya masalasiga kelsak, fuqarolik huquqi normalariga muvofiq
qo’llaniladigan majburlash choralari ko’pincha huquq buzilishda, majburiyatlarni bajarmaslik yoki
tegishli darajada bajarmaslik uchun qo’llaniladi. Sanktsiya fuqarolik huquqiy munosabatida ishtirok
etayotgan taraflar o’z zimmalaridagi majburiyatlarini bajarmagan yoki lozim darajada
bajarmaganlarida huquq normalariga muvofiq qo’llaniladigan majburlash chorasidir. Buzilgan
majburiyatlar yuzasidan qo’llaniladigan sanktsiyalar har xil. Majburiy chora sifatida qo’llaniladigan
sanktsiyalar umumiy xarakterga ega bo’lishi hamda maxsus, yani aniq bir huquqiy munosabatdan
yuzaga kelgan harakatlarga nisbatan qo’llaniladigan bo’lishi mumkin.
Umumiy xarakterdagi sanktsiyalar majburiyatning bajarilishini kechiktirish, biror ashyoni
topshirish majburiyatini bajarmaslik uchun qo’llaniladi.
Maxsus sankiyalarga misol qilib sotilgan ashyolarning sifati tegishli darajada bo’lmasligi uchun
sotuvchining javobgarligini ko’rsatishi mumkin.
Sanktsiya majburiyatlarda ishtirrok etuvchi va o’z zimmalaridagi majburiyatlarni bajarmagan
taraf – kreditor va qarzdorga nisbatan qo’llaniladi.
Majburiyatlarni buzganlik uchun qo’llaniladigan sanktsiyalar quyidagi guruhlarga bo’linishi
mumkin: