Biznesni rejalshtirish fani

BIZNESNI REJALSHTIRISH FANI
YAKUNIY NAZORAT ISHI VARIANT N@17
1.Ishlab chiqarish rejasini ishlab chiqarish quvvatlari bilan ta’minlanishi
2.Operativ biznes rejalashtirishning mohiyati
3.Biznes g’oya biznes rejani ishlab chiqishning boshlang’ich nuqtasi sifatida.
1. Mahsulotni ishlab chiqarish rejasi biznes-rejaning muhim bo’limi bo’lib, odatda ishlab chiqarish faoliyati bilan shug’ullanuvchi korxona tomonidan ishlab chiqiladi. Ushbu bo’limda korxonaning ishlab chiqarish strategiyasi aks ettirilib, ishlab chiqarish jarayoni texnologik va tashkiliy nuqtai nazardan batafsil bayon qilinadi. Ishlab chiqarish rejasining asosiy vazifasi korxonaning belgilangan muddatda kerakli mahsulotni kerakli miqdorda ishlab chiqarish imkoniyatlarini asoslab berishdan iborat.

Ishlab chiqarish rejasi bo’limi quyidagi tuzilmaga ega bo’lishi mumkin:

• 
  Ishlab chiqarish texnologiyasi;
  
• 
  Ishlab chiqarish kooperatsiyasi;
  
• 
  Ishlab chiqarish jarayoni nazorati;
  
• 
  Atrof muhit muhofazasi tizimi;
  
• 
  Ishlab chiqarish dasturi;
  
• 
  Ishlab chiqarish rejasining ishlab chiqarish quvvatlari bilan asoslanishi;
  
• 
  Ishlab chiqarish rejasining resurslar bilan ta’minlanganligi.
  
• 
  Xarajatlar bashorati
  

Ishlab chiqarish rejasining ishlab chiqarish quvvatlari bilan asoslanishi

Korxonaning ishlab chiqarish quvvati bu belgilangan muddat ichida tayyorlanishi mumkin bo’lgan mahsulot birligi yoki hajmidir. Qisqa vaqt uchun olingan korxona quvvatlari doimiy kattalik bo’lishi mumkin. Bunda ishlab chiqarish hajmi va chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi o’zgargan sari o’zgartirishlar kiritish zarurligini nazarda tutish kerak.
Korxonaning zarur quvvatlarini aniqlash quyidagilarni hisobga olgan holda texnik-iqtisodiy tadqiqotlar davomida amalga oshiriladi:

• 
  Muayyan mahsulot turi uchun bozorga kirib borish darajasi va talab bashorati;
  
• 
  Talab qilinuvchi resurslarning mavjudligi;
  
• 
  Ishlab chiqarish turi (donalab, seriyali va hokazo);
  
• 
  Chiqarilayotgan mahsulot yoki ko’rsatilayotgan xizmat turi;
  

Korxonaning boshlang’ich (yil boshidagi), chiqish (yil oxiridagi), o’rtacha yillik va loyiha quvvatini ajratib ko’rsatish mumkin. Bulardan oxirgisi qurilish loyihasida ko’rsatilgan quvvatdir. Qayta ta’mirlash, kengaytirish va texnik jihatdan qayta jihozlashdan so’ng loyiha quvvatiga o’zgartirish kiritish mumkin. Shu sababli amaliyotda ko’pincha loyiha quvvati korxonaning amaldagi quvvati bilan taqqoslab ko’riladi. Korxonaning amaldagi quvvati ishlab chiqarish dasturini tayyorlash uchun asos bo’lib xizmat qiladi.

Korxonaning ishlab chiqarish quvvati odatda etakchi (asosiy) tsexlarning quvvatiga, tsexlar quvvati esa etakchi uchastkalar quvvatiga, uchastkalar quvvati esa etakchi asbob-uskunalar quvvatiga asosan aniqlanadi. Korxonaning ishlab chiqarish quvvatini belgilab beruvchi asosiy elementlar quyidagilardan iborat:

• 
  Asbob-uskunalarning tarkibi va turlari bo’yicha soni;
  
• 
  Asbob-uskuna, qurilma va stanoklardan foydalanishning texnik-iqtisodiy normalari;
  
• 
  Asbob-uskunalarning ishlash vaqti fondi;
  
• 
  Ishchilar soni;
  
• 
  Chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi va assortimenti.
  

Quvvatlarni kiritish, chiqib ketishi va asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni yaxshilash bilan bog’liq boshqa tadbirlar ko’pincha ishlab chiqarish quvvatlarining balansini tuzish yo’li bilan hal qilinadi. Bunda korxonaning zarur quvvatlarga ehtiyoji va ularni qoplash manbalari aniqlanadi.
Ishlab chiqarish dasturi hisob-kitob qilingan va quvvatlar tanlangandan so’ng moddiy resurslarga ehtiyoj aniqlanadi.
Resurslarga bo’lgan talabni, ehtiyojlarni hisoblash quyidagilar bo’yicha amalga oshiriladi:

• 
  Aylanma mablag’larga talab, ehtiyoj (asosiy va yordamchi materiallar, masalan, xom-ashyo, yarim tayyor mahsulotlar, ehtiyot qismlar va boshqalar);
  
• 
  Uzoq muddatli aktivlarga talab, extiyoj (asosiy ishlab chiqarish fondlari);
  
• 
  Ish haqi to’lovlari uchun mablag’larga talab.
  

Resurslarga ehtiyojni aniqlash uchun determinant (normativ), statistik va empirik (tajriba asosidagi) kabi turli usullar qo’llanishi mumkin.

Determinant (normativ) usul bilan mahsulot chiqarish uchun resurslarga bo’lgan ehtiyojni aniqlash maqsadga muvofiq. Empirik va boshqa usullardan ta’mirlash-ekspluatatsiya ishlariga materiallar extiyojlarini hisoblashda foydalanish mumkin.
Ishlab chiqarish rejasi ishlab chiqarish jarayonini bayon qilish, korxonaning ishlab chiqarish quvvatlari va resurslar ta’minotini asoslab berish, ishlab chiqarish rejasi ko’rsatkichlarini hisob-kitob qilishni qamrab olishi lozim.
Ishlab chiqarish rejasini ishlab chiqarish quvvatlari bilan ta’minlanganligini asoslab berish, ishlab chiqarish muddatining davomiyligi, ishlov beriluvchi detallar hajmi va operatsiyalar yig’indisi kabi hisob-kitoblarni nazarda tutadi.

2. Operativ rejalashtirish tashkilot resurslarini (inson, moliyaviy va jismoniy) muvofiqlashtirishni osonlashtiradigan boshqaruv vositasi bo’lib, ushbu kompaniyaning strategik va taktik rejalarida mavjud bo’lgan maqsad va vazifalarga erishish mumkin.

Yuqori darajadagi rahbariyat strategik reja va o’rta menejment taktik reja tayyorlagan deb faraz qilsak, quyi menejment nimaga erishmoqchi ekanligi to’g’risida aniq tasavvurga ega bo’lishi kerak. Buni amalga oshirish uchun faqat batafsil operatsion rejani ishlab chiqishingiz kerak.
Operativ rejalashtirishning asosiy maqsadi tashkilot xodimlariga strategik rejada keltirilgan maqsad va vazifalarga mos keladigan vazifalari va majburiyatlari to’g’risida aniq tasavvur berishdir. Bu kompaniyaning xizmatlari va mahsulotlariga (ishlab chiqarish, asbob-uskunalar, xodimlar, zaxiralar va jarayonlar) qaratilgan.
Maqsad moliyaviy prognozlarni ishlab chiqish va kompaniyaning bozordagi ishtirokini maksimal darajaga ko’tarish uchun rejalarni joylashtirishdir. Operatsion reja tashkilotning rentabelligini tahlil qilish uchun uning moliyaviy koeffitsientlaridan foydalanadi.

Rejada foydani oshirish uchun qanday jarayonlar zarurligini aniqlash uchun hissa tahlilini o’z ichiga olishi mumkin. Bu premium mahsulotlarni sotishga yoki o’zgaruvchan xarajatlarni kamaytirishga e’tibor berishni anglatishi mumkin.

Operativ REJALSHTIRISH umuman korxona uchun ham, uning bo’linmalari uchun ham ma’lum vaqt (oy, o’n yil, kun, smena, soat) uchun ishlab chiqarishning aniq maqsadlarini ishlab chiqishdan va operatsion hisob va nazorat ma’lumotlari bo’yicha ishlab chiqarish jarayonini tartibga solishdan iborat.
Operativ i rejalashtirish quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• 
  Mahsulotni chiqarish bo’yicha yillik (choraklik) dasturni oylar bo’yicha taqsimlash;
  
• 
  Mahsulotlarni ishlab chiqarish va chiqarish jadvallari va jadvallarini ishlab chiqish;
  
• 
  Korxonaning asosiy do’konlari uchun oylik muddatdagi yig’ilishlar va ehtiyot qismlarni chiqarish bo’yicha nomenklatura va kalendar rejalarni ishlab chiqish, kalendar hisob-kitoblarni hajmli o’tkazish;
  
• 
  Seminarlar va bo’limlar uchun oylik operatsion batafsil dasturlarni ishlab chiqish. Uskunalar va maydonlarni yuklashni tekshirish hisob-kitoblarini o’tkazish;
  
• 
  Oylar, haftalar, kunlar va h.k.lar bo’yicha mahsulotlar, yig’ilishlar va ehtiyot qismlar ishlab chiqarishning operatsion jadvallarini (jadvallarini) tuzish;
  
• 
  Kunlik smenani rejalashtirishni tashkil etish;
  
• 
  Ishlab chiqarish kursining operativ hisobini tashkil etish;
  
• 
  Ishlab chiqarish jarayonini boshqarish va tartibga solish.
  

Operativ rejalashtirishning asosiy vazifasi har bir ish joyining, uchastkaning, sexning, umuman korxonaning muvofiqlashtirilgan va ritmik ishi asosida tayyor mahsulotni chiqarish rejasini bajarilishini ta’minlash, uskunalar va ish joylaridan eng maqbul foydalanishni ta’minlash, ishlab chiqarish tsikli davomiyligini va tugallanmagan ishlab chiqarish hajmini minimallashtirish
Korxonada bo’ysunish bilan bog’liq operativ rejalashtirish ikki turga bo’linadi:

• 
  Korxona ishlab chiqargan barcha mahsulotlarni ishlab chiqishni va nazorat qilishni ta’minlaydi, shuningdek, har bir bo’lim yoki bo’limi robotini to’g’ri yo’lga yo’naltiradi. Ushbu turdagi rejalashtirish butun ishlab chiqarish jarayonining muvofiqligini ta’minlaydi.
  
• 
  Barcha xodimlarning ish rejasini sinxron ravishda bajarishga qaratilgan. Bu yangi oylik yoki uch oylik ishlab chiqarish rejalarini ishlab chiqish, robotlarning oqim jadvallarini tuzishni ichiga oladi.
  

Operatsion rejalashtirishda, ishlab chiqarish xususiyatiga qarab bir necha asosiy usullar qo’llaniladi.

Volumetrik usul. Ishlab chiqarish va sotishning yillik hajmlarini taqsimlash uchun mo’ljallangan. Ushbu usul nafaqat ish hajmini taqsimlashga, balki ishlab chiqarish aktivlaridan foydalanishni optimallashtirishga ham yordam beradi.

Kalendar usuli yoki operativ rejalashtirilgan rejalashtirish. Bu robotni bajarishning batafsil rejasi, mahsulot ishlab chiqarish boshlanishi va oxiri va boshqa robotning oldingi ishlash muddatlarini aniqlash.
Volumetrik-taqvim usuli. Korxonada amalga oshirilgan ishlarning vaqtini va hajmini belgilash imkonini beradi.
Volumetrik-dinamik usul. Bu shunday rejalashtirish va hisoblash ko’rsatkichlarining mahsulot, tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishning shartlari, hajmi va dinamikasi kabi yaqin o’zaro bog’liqligini ta’minlaydi.

Operatsion rejalarning asosiy vazifasi xodimlarning kundalik faoliyati, shuningdek, korxonaga foydali bo’lgan zarur kanalda uning yo’nalishini tashkil etishidir. Bundan tashqari, quyidagi kabi vazifalarni o’z ichiga olgan ikkinchi darajali rejalashtirish vazifalari ham mavjud:

• 
  Yakuniy mahsulotni ishlab chiqarish bo’yicha vazifalarni bajarish;
  
• 
  Integral ishlab chiqarishni tashkil qilish;
  
• 
  Ish vaqtidan samarali foydalanish.
  
• 
  Nomenklatura-kalendar rejalarini ishlab chiqish, uning tarkibiy qismlarini ishlab chiqarishni tashkil etish.
  
• 
  Har bir bo’lim yoki bo’lim uchun ishlab chiqarish tsiklining boshlanishi va oxirigacha rejalashtirilgan vazifalarni ishlab chiqish.
  
• 
  Bozorda tayyor mahsulotni ishlab chiqarish bo’yicha ishlab chiqarish dasturini yaratish.
  

3. Biznes reja — aniq tanlangan tadbirkorlik ishining barcha bosqichlari tavsiflangan va taxminan hisobkitob qilingan loyiha. Unda aniq tanlangan tadbirkorlik ishining hamma tomonlari oʻz aksini topadi. Biznes reja oʻz tarkibi jihatidan loyihaning afzalliklari va uni amalga oshirishdan kutiladigan moliyaviy natijalar bayon etilgan yakuniy xulosa hamda asosan 10 boʻlimdan iborat asosiy qismga boʻlinadi. Biznes reja da loyiha boʻyicha ishlab chiqariladigan tovar (xizmat)larning tavsifi hamda uning haridorgirligi va raqobatbardoshligini taʼminlaydigan omillar; bozor hajmini baholash asosida sotish bozori, tadbirkor bozorning qaysi segmentida ish yuritishi, savdo hajmi, tovar(xizmat)lar narxi prognozlari; ehtimoli boʻlgan raqobatchilar (ularning mahsulotlari sifati va haridorgirligi, narxi toʻgʻrisida axborot beriladi); marketing xizmatining asosiy unsurlari (tovarning qanday yoʻl bilan sotilishi, tovar narxining shakllanishi, sotishni ragʻbatlantirish, reklamaning qaysi usullarini tanlash va boshqalar); mahsulot ishlab chiqarish rejasi (ishlab chiqarish aloqalari, mahsulot sifatini nazorat qilish, ishlab chiqarish harajatlari va boshqalar); umuman ishni, xodimlar ishini tashkil etish; loyihaning tashkiliyhuquqiy shakllarini belgilaydigan yuridik reja; loyiha boʻyicha barcha maʼlumotlarni umumlashtiradigan hamda ularning qiymat ifodalari koʻrsatilgan moliya rejasi; loyihani moliyalash strategiyasi (vositalarni qayerdan va qanday shaklda olish, jami qancha pul kerakligi, uning qayerdan olinishi va harajatlarning qoplanishi, investorlarning daromad olish vaqgi va boshqalar) oʻz ifodasini topadi. Biznes reja ni ishlab chiqishda tadbirkorning oʻzi (“birinchi rahbar”), firma (xoʻjalik)larning mutaxassislari ishtirok etadi, tashqaridan maslahat va tavsiyalar olinadi. Biznes reja ekspertlar koʻrigidan oʻtkaziladi va olingan xulosalarga tayanib Biznes reja yanada mukammallashtiriladi. Biznes reja kredit berish uchun asos boʻlib xizmat qiladi.
Odatda bu pulga sotilishi mumkin bo’lgan tovarlar yoki xizmatlarni yaratish uchun ishlatiladi. Biznes g’oyalarini yaratish va sinashning bir necha usullari mavjud. Muvaffaqiyatli biznesga aylanish qobiliyatini amalga oshirish mumkin bo’lgan va puxta ishlab chiqilgan biznes-reja qo’llab-quvvatlashi kerak, uni keyinchalik g’oyani amalga oshirishdan oldin ma’lum miqdordagi manfaatdor investorlarga yoki kompaniyalarga sotish mumkin. Shuningdek, uni menejer bilan amalga oshirish uchun shartnoma tuzish orqali sotilishi mumkin yoki boshqa kompensatsiya usullaridan foydalanish mumkin.
Tovar va xizmatlarga talab ortishi kutilayotgan vaqtda, o’z vaqtida qo’llanilgan g’oya yuqori rentabelli biznesni yaratishga yoki mavjud bo’lgan biznesning o’sishiga olib kelishi mumkin. Ko’plab sohalarda yuqori raqobat kuchaygan bir sharoitda, tovarlar / xizmatlar yaratishga yo’naltirilgan innovatsion biznes g’oyalar paydo bo’la boshladi. Ular bozorga mutlaqo yangi mahsulotlar taklif qilish orqali talabni shakllantirishga qaratilgan.
Xulosa órnida shuni aytish mumkinki har qanday mukammal biznes rejasi asosida puxta óylangan biznes g’oya yotadi va kelajakda óz ravnaqiga erishishda asosiy rol óynaydi

BAJARDI : talaba Humoyuddin Norqulov.