Boshlang’ich sinf o’quvchilarining intеllеktual imkoniyatlari to’G’risidagi hozirgi pеdagogik psixologik talablar



Yüklə 284 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/21
tarix20.11.2023
ölçüsü284 Kb.
#163071
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   21
Boshlang’ich sinf o’quvchilarining intеllеktual imkoniyatlari to

Masalan:
Raven jadvali –bu test yordamida idrok va pertseptsiyaning 
xususiyatlari tadqiq etish ko’zda tutilgan. Uning asosida neoginez nazariyasi bilan 
bir qatorda shakillarni idrok etish nazaryasi yotadi.
3ta asosiy psixik jarayonlarni yuzaga chiqishi aniqlanadi. Ular diqqat 
tafakkur persepsatsiyadan iborat. 
Bu test yordamida tadqiqotchilar faqat intellekt haqidagina emas, balki 
intellektual faoliyatga nisbatan yщishdnfetsh ham aniqlaydi.
Shuningdek maruzada hozirgi kunda bolalarni maktab ta’limiga tayyorgarlik 
darajasini aniqlashga imkon beradi. 
VengerA Filipov Ening metodlarini modifikatsiyasi bilan ham tanishtirish 
umididamiz.
Kelajakda aqliy taraqqiyotni o’rgatuvchi testlarni yanada takomillashtirish 
uchun qullaylashtirish amaliy psixoloklar oldidagi muhum vazifa deb bilamiz.
 
 
1.2. Intellektual ijodiy qobiliyatlar rivojlanishining psixologik jihatdan tadqiq 
etilishi 
Ilmiy dialektik talimotga binoan psixika yuksak darajada tashkil topgan 
materiyaning xususiyati yoki miyaning maxsulidir. Odatda psixika tashqi dunyo 
olam, borliqning sezgi organlari orqali insonning miyasiga bevosita tasir etish 
asosida vujudga kelib, bilish jarayonida shaxsning xususiyatlari va xolatlarida, his-
tuyg’usi xarakter hislatlari, fazilatlari, sifatlarida uning diqqati. Qiziqishi va 
extiyojlarida o’z ifodasini topadi.
Psixikaning negizida miyaning reflektor faoliyatiga yotadi. Tashqi dunyodan 
atrofdan kirib keladigan kuzatuvchilarga har xil turdagi va ko’rinishdagi ichki va 
tashqi bialogik organlarning javob relalikasiyasini bildiradi. Bosh miya katta yarim 
sharlarida vujudga keladigan muvaqqat nerv bog’lanishlari psixik xodisalarning 
fiziologik asoslari xisoblanadi va ular tashqi tasir natijasida xosil bo’ladi. Bosh 
miya po’stida vujudga keladigan muvoqqiyat nerv bog’lanishlari I.P.Povlovning 
nerv jarayonlarining irrasional va konsenrurasiyasi hamda o’zaro induksiyasi 
qonunlari zamirida ro’y beradi. Bu qonunlar turli yo’nalishdagi muvaqqat 


20 
bog’lanishlar, asostiyalar qanday yuz berayotganligini qanday shart-sharoitlarda 
tormozlashishi, qo’zg’alishini, muvaqqat bog’lanishlarininng yo’qolganligi yoki 
paydo bo’layotganligini tushuntirish imkonini beradi. Psixofiziologik 
qonuniyatlarga binoan miyaning funksiyasi hamda analizatorlar faoliyati 
mexanzmlari tasirida hosil bo’ladi. 
Psixikaning tadqiq etish insonning butun ongli faoliyatini uning ham 
nazariy. Ham amaliy xayot va faoliyatini o’rganishdir. 
Inson shakli har xil shakl va mazmunga ega bo’lgan nazariy hamda amaliy 
faoliyatlarda tarkib topib boradi. Bunda muxit, irqiy belgilar, tarbiya asosiy omil 
hisoblanadi. Odam-inson-shaxs-subyekt-individuallik komil inson.
Insonning bilish faoliyati jarayonlari rivojlanishini unga uzili kurtab turgan 
borliqni yanada chuqurroq. To’laroq va aniqroq ettirish imkonini yaratish hamda u 
dunyoning asl mohiyatini turli yo’sindagi o’zaro bog’lanishlari. Murakkab 
munosabatlar va aloqalarni tobora aniqraq yoritadi. Shu bilan birga mazkur 
shakillanib kelayotgan insonning borliqqa voqyelikka, jismlarga, kishilarga va 
o’ziga-o’zi nisbatan munosabati vujudga keladi. Bilishning bosqichlari xarakatli 
hissiy-aqliy, rotional-ijodiy, kretivlik-tarixiy. 
Inson ongining rivojlanishi uning tashqi olamni faol aks ettirishda namoyon 
bo’ladi. Ijtimoiy falsafa talimoticha insonning moddiy turmushi, u xayot 
kechirayotgan tizimning asosigina emas, balki uni qurshab olgan odamlarning 
turumush tarzlari, umuminsoniy qiyofalari, etiqodlari, dunyoqarashlar masalalari 
ijtimoiy munosabatga intilishlari, faoliyati, ijod maxsullari va hatti-xarakatlari 
majmuasidir. O’sish rivojlanish, balog’atga yetgulik-kamolot-taraqqiyot. 
Inson borliqni aks ettirishi faol jarayondir. Malumki inson zotining 
rivojlanishi obeytik borliqqa boqyeylikka va o’ziga faol tasir ko’rsatishda sodir 
bo’ladi. O’z-o’zini baxolash, o’zini nazorat qilish, o’ziga buyruq berish. O’zini 
boshqarish, o’zini rivojlantirish, o’zini faollashtirish, o’zini namoyon qilish va x.k. 
Inson intellektual taraqqiyotdagi tezkorlik, kutilmaganlik xodisalari nafaqat 
moddiy nigiz orqali izohlanadi balki, idrok maydonining paydo bo’lishi “suniy” 
tizimning vujudga kelishi, fazoviy maxsus shart-sharoitlarni yaratish orqali 


21 
to’laroq foydalanish evaziga moddiy negizning ikkilanuvchi “tabiiy” va “suniy” 
kashfiyotlar, ixtirolar tug’ilishining bosh omili ekanligini takidlab o’tish maqsadga 
muvofiqdir. Sinaluvchilarning intellektual taraqqiyotiga tasir qiluvchi ijobiy va 
salbiy omillar turkumi: 
-
bilim maskanlariga zamonaviy texnik vositalar mavjudligi 
-
turli xil to’garak, seksiya, bilim o’yinlari faoliyat ko’rsatishi va ularda 
qatnashish imkoniyatining borligi 
-
oila muhitida yaratilgan moddiy va manaviy sharoitlar hamda 
shaxslarning ruxiy rag’batlanishi yo’lga qo’yilganligi 
-
shaxslar bilan o’zaro muloqot o’rnatishning uzluksizligi va oilada 
shaxslaroaro to’liq psixologik muhitning xukum surishi. 
-
Turli televizion viktorinalar, baxslar, tortishuvlar, zukkolik ijodkorlik, 
tezkorlik bo’yicha musobaqalar uyushtirish va ularda qatnashish, ishtirok etish 
imkoniyati yaratilganligi. 
-
Ortiqcha informatsiya, xabarlar ko’lamini kamaytirish masalan, vidiolar, 
avtomat o’yinlar. 
-
Bolalar va yoshlarni ro’zg’or ishlari bilan band qilib qo’yish muhitida 
mexnatning shaxslararo oqilana va shaxsni qatiy yumush bilan shug’ullanishiga 
majbur etilganli. 
-
Hozirgi davrda ayrim kasblarning nufuzi kamayib ketayotganligi, 
o’quvchi va talabalarning o’quv motivlariga kuchli tasir qilayotganligi. 
-
Kollej va oliy o’quv yurtlarida talim va tarbiya tizimini zaiflashib 
borayotganligi. 
-
O’g’il va qizlarda vatanparvarlik va milliy iftixor tuyg’ularining 
barqarorligi va ularni shakillanib ulgurmaganligi. 
-
Kishilar o’rtasida borliqqa, jamiyatga, shaxslararo munosabatga, 
isrofgarchilikka, fidoyilikka nisbatan loqaydning mavjudligi va boshqalar. 
Shunday qilib intellekt tushunchasi chet yel va sobiq sovet psixologiyasiga 
turlicha talqin qilinadi, lekin inson intellekt o’rganishga qaratilgandir. Chunonchi 
sobiq sovet psixologiyasida esa qobiliyatni miqdor jihatdan ulash uchun. 


22 
Shuningdek uni tasvirlash maqsadida intellekt tushunchasi yuritilgan. Chet yel 
Yevropa va PQSh psixologiklari testlarni shaxsning ist’edod darajalarini aniqlash 
vositasi deb hisoblaydilar. 
Biroq test tekshirilayotgan xodisalarni psixologik mezoni rolini bajarmaydi. 
Chunki bir muammoni yechimini izlash turli psixologik vositalar yordamida 
amalga oshiriladi. Chet yel psixologlari tadqiqot obektlarini o’zgartirib turadilar va 
qobiyat, tafakkuv, bilim, ko’nikma, malakalarini aralash xolda o’rganadilar. 
Bilish nazariyasi falsafa, tarix, filologiya, psixologik -, pedagogika 
fanlarning predmitiga kirgan bo’lib ularning xar qaysisi alohida o’z tadqiqot 
obektidan kelib chiqqan xolda uning u yoki bu jabxalari va jixatlarini o’rganadi. 
Boshqa fanlardan farqli o’laroq, psixologiya fani inson ontonezida bilishning 
vujudga kelishi. Uning psixologik qonuniyatlari, mexanizmlari, unda extiyoj, 
motiv yemosiya, xarakter va irodaning roli, obektning notanishligi, ko’rinishi, 
shakli, fazoviy joylashuvi hamda matiriallar mazmunining ahamiyatini tekshiradi. 
Bizni qurshab turgan obektiv dunyo borliqni bilish jahon psixologiyasi 
fanida yuzlab ilmiy nazariyalari, mustaqil konsepsiyalari, tugal qarashlari, puxa 
pozitsiyalari xilma-xil yondashishlari mavjudligi munosabati bilan qanoat xosil 
qilamiz. Biroq shu narsani aloxida takidlab o’tish joizki, bilishning filogenetik 
qonuniyatlari, xossalari, taraqqiyot bosqichlari, ularning bunyodkor mexanzmlari, 
muayyan o’ziga xos xususiyati, o’ziga xosligi ulardagi barqarorlikni taminlovchi 
muhim shart-sharoitlar, xarakatlantiruvchi kuchlar, obyektiv va subyektiv olimlar 
faktorlarning tasirchanlik tasir o’tkazish imkoniyati rang-barangligi tufayli 
ontogenetik davrning xususiyatlariga to’xtalishning o’zi yetarlidir. Mazkur 
yondashishni amalga oshirish realizasiya qilish orqali ijtimoiy tarixiy davrning 
murakkab bog’lanishlari, ularning irorxiyasi, ularni keltirib chiqaruvchi manba, 
negizi, ijtimoiy psixologik ildizi va sabab oqibatlari bilan uyg’unlikka ega bo’lgan 
tavsilotlardan mukin qadar cheklanish imkoniyatini yaratadi. Bu esa o’z navbatida 
yuzaga kelgan muammoning yechimi, uning psixologik taxlili, talqini, izoxi, 
izchilligi, o’zaro tasir etish tasir o’tkazish, tasirlanish ehtimoli bo’yicha fikr va 
mulhazalar ko’lamini kengaytirishga muayyan-shart-sharoitlar yaratadi, obyekt va 


23 
subyekt to’g’risida yaqqolroq va aniqroq fikr almashishi uchun mustaxkam 
psixolog zamin xozirlaydi. Muammoning metatalogik va ilmiy nazariy talqindan 
kelib chiqqan xolda ushbu saxifalarning birlashishining psixologik fazilatlar, 
bosqichlari, darajalari, ko’lami, kengligi, chuqurligi, yaxlitligi, to’laligi, aniqligi, 
yaqqolligi, ifodalashni aks etish imkoniyati shakillari formasi, tiblari, vositalar, 
barqarorligi, puxtaligi. Mustaxkamligi, ijtimoiy psixologik mexanizmlari 
to’g’risida muloxaza yuritishga ularni sharxlashga o’rin ajratiladi. Binobarin 
ontoginezda gidroxrodikka talaqli malumotlar taxlil qilinadi. Xush insonning 
antoginitek xayoti va faoliyatiga bilish jarayonlarining funksiyasi qachondan 
boshlanadi, u qay tariqa rivojlanishi asta-sekin buzib-tuzatib, birdaniga “insayt” 
sakrab-sakrab, bir tekis dinamik va boshqacha shakillar orqali qanday yo’sinda 
takomillashadi ichki imkoniyat, rizeyf orqali yoki tashqi kuzatuvchilar kuchi, 
quvvati, yangilik elementlariga serobligi subyekti va obyektiv omillarning 
ustunligi. O’ziga xos mazmun orginallik izchilliklar mantiqiy uyg’unlik, o’zaro 
taqozchanlik imkoniyati hamda mohiyat tub, tur, tus, konipsiyasi, polikizm kasb 
eta boradi. Bunday shaxsiyatlilik, individiallik gitoraginlik, gomoginlik, 
gitorazigatlik, gomozagigatlik xususiyatlari qanday rol o’ynaydi. 
Bizningcha, obyektiv dunyo borliq, moddiylik to’g’risidagi malumotlar, 
xabarlar, fan asarlari bo’yicha axborotlar, ijtimoiy va individual tajribalar 
shaxslararo, guruhlararo munosabat, kishi o’rtasidagi muomila o’rnatish hamda uni 
muayyan bir boshqarib turish, faoliyatini taxlil qilish va unga subyektlarga jalb 
etish, o’z-o’zini anglashga taluqli takidlar bilan odamlarni qurollanishiga, ijod va 
yangilik yaratishga qaratilgan – intuativ, murakkab, irorxiyali, intigiral 
xususiyatlari faqat insongina aqliy va jismoniy negiziga quriluvchi intilish ehtiyoj 
va motiv zaminidan kelib chiquvchi va faollikning majmuasi bilish deb ataladi. 
Fan olamida bilishning mohiyatini ochib berishga qaratilgan, yo’naltirilgan falsafiy 
tasvirlar mavjud bo’lsada lekin ular tub manoda uning psixologik mohiyati 
xususiyatini yoritib berish imkoniyatiga ega bo’lganligi sababli biz o’z shaxsiy 
fikrimizni iroda qilishga xarakat qildek, biroq bu narsa aslo uning mutoqligiga 
davogar ekanligini bildirmaydi. Chunki ayrim zaif tarkiblar. Bog’lanishlarda 


24 
egiluvchanlik yetishmasligiga imkonimz komil. Xuddi shu bois ehtiyotkorlik yetuk 
qoidalarga rioya qilish. G’oya nufuzini oshirishga xizmat qiladi degan umiddamiz.
Bilish jarayonlarining asosiy maxsuli muayan tizimli va tuzilmali, turli 
shakildagi ko’rinishdagi, verbal va noverval, simvorlik v.x. bilimlar majmuasi 
sifatida namoyon bo’ladi, ularning har qaysisi o’ziga xosligi bilan ajralib turadi. 
Shuning bilan birga aks ettirish imkoniyati, tanlovchanlik xususiyati orqali o’zaro 
tavofutga ega. Biroq bilimlarning shakli. Urinishi, mazmuni aks ettirishdagi 
batafsillik, yaxlitlik, ixchamlik, tashqi va ichki omillar bilan mujassalashganligiga 
ko’ra ularni quyidagicha ajratish mumkin.
1.
Yemotsonal- hissiy manoli 
2.
Piktogammaviy moxiyatli. 
3.
chizma grafik urunishli
4.
Shartli belgili, simvollik xususiyatli 
5.
Ifodali. Xarakatli. 
6.
Verbal so’z ifodali va boshqalar 
Dunyoda mavjud va qo’llanib kelinayotgan bilimlarning tuzilishi, faolligi, 
aniqligi, mazmundorligi, ko’lami va qamrovi muayyan kasbiy mano aks 
ettiruvchanligiga binoan ularni ushbu ko’rinishlarga ajratish maqsadga muvofiq 
1.
sodda-murakkab 
2.
manoli-manosiz 
3.
chuqur-yuzani 
4.
tartibli-tartibsiz 
5.
barqaror-beqaror 
6.
puxta. 
7.
mustaqil
8.
keng qamrovli-tor xajmli 
9.
nazariy-amaliy kabilar. 
Bilimlarnig u yoki bu turkumiga guruhlarga aloqadorligi to’g’risida talim 
psixologiyasi, didaktika singari fan soxalarida bir talay malumotlar, qonuniyatlar, 


25 
qoidalar. Xossalar bayon qilinganligi sababli ularning mohiyatini ochishga xar 
tomonlama ularni talqin qilishga xech qanday xojat yo’q deb xisoblaymiz.
Yuqorida o’z oldimizga ilmiy-nazariy va metodologik siviyalarga xar 
jixatdan asosan javob berishni namoyish qilish maqsadida avval bilimlarning 
takroriyligi, tarbiyaviyligi, muayyan qismlardan tuzilganligi to’g’risida axborot 
bersak keyinchalik esa uning xar bir bosqichini moxiyatiga talluqli malumotlar 
keltirsak va eng so’ngida xar qaysi tushunchani psixologik nuqtai nazardan 
izoxlasak, imkoniyat boricha psixologik ananalar yondashishdan nechun 
uzoqlashmaganimizni asoslashga intilsak, mazkur muloxazalar bu borada ilmiy 
baxslar davom etishini ro’y-rost takidlab o’tsak u xolda sai xarakat motivini 
xaqqoniy baxolash imkoniyatiga ega bo’lgan bo’lar edik. 
Inson antoginizida bilish jarayonlarini vujudga keltiruvchi va ularni amalga 
oshiruvchi funksional xolatini yaratuvchi, uni xarakatlantiruvchi kuch sifatida 
xukm suruvchi manbalar, negizlar, mexanizmlar bizningcha quyidagilardan iborat. 
1.
tug’ma intellekt 
2.
shartsiz reflekslar 
3.
shartli reflekslar 
4.
ideomotor xarakatlar 
5.
predmetli xarakatlar 
6.
taqlid yoki ilitatsiya 
7.
tajriba-mashq 
8.
bilim ko’nikma malaka va odatlar 
9.
funksiyalar 
10.
regulyatsiya 
Bilish jarayonini vujudga keltiruvchi muayyan obyekt moxiyatida tutib 
turuvchi funksional xolatni saqlab, barqaror tus beruvchi asosiy psixologik negizlar 
tariqasida 
1.
Extiyoj o’zining turli ko’rinishlari bilan 
2.
motiv motivasiya: uning o’ziga xos turlari. 
3.
mayl. 


26 
4.
moyillik uning batafsil, uzluksiz, izchil xolatlari
5.
qiziqish bosqichlari, darajalari, xillari, xususiyatlari, qo’llash sifatlari 
6.
ustanovka tabiiy xolati, umumpsixolog, ijtimoiy psixolog, ongsizlik va 
onglilik bilan aloqadorligi 
7.
kayfiyat yani his-tuyg’ular, ichki va tashqi kechinmalar, shakillari, kuchi, 
davomiyligi 
8.
tug’ma irsiy, tabiy alomatlar 
9.
faollilik ishiga tasir etuvchi belgilar, unga undovchi omillar, 
barqarorligini taminlovchi faktorlar 
10.
idintirikatsiya
11.
refleksiya 
12.
ilxom
13.
ijodiy 
14.
qulay sharoit yoki muhit 
15.
fiziologik va psixologik mexanzmlar xizmat qilishi mumkin.
Bilish jarayonida inson miyasiga kirib boruvchi o’ziga xos iz qoldiruvchi, 
xar-xil munosabatlarda ifodalanuvchi xoxish va extiyojlar maxsulasi sifatida 
vujudga keluvchi, mantiqiy yoki mexanik ravishda o’zlashtirilgan, aks ettirilgan, 
egallangan bilimlarning shakillari va turlari. 
1.
sodda tarzdagi shakillanish bialogik va fizialogik darajada 
2.
muvaqqat tasurotlar shartli reflikslar asosida 
3.
tashqi belgilarga asoslangan tanishish 
4.
ilk tasvirlar majmuasi 
5.
obrazlar turli ko’rinishlari, bosqichlari ko’lami uzviyligi, uyg’unligi 
kabilar 
6.
tasavvur timsollari xar xil bosqichdagi turlicha aniqlikdagi 
7.
tushunchalar yaqqol umumiy, xususiy, yakka, mavxum, to’planma 
8.
xukm chin, taxminiy. Zid, qarama-qarshi va x.k. 
9.
xulosa chiqarish induktiv, deduktiv, analogiya 


27 
10.
anglash mavxumlashni mavxumlashtirish, umumlashmani 
umumlashtirish, shaxsiy pozitsiya, yondashish indivual talqin, taxlil 
konsepsiyasining tug’ulishi 
11.
tushunish fikriy, mantiqiy intiliktual 
12.
kereasiya ijodiyot, ijod, ijodiy qobiliyat va ist’edod kashfiyot, ixtiro va 
boshqalar 
13.
antisipasiya faoliyat va ijod maxsulining oldindan modelini yaratishdan 
iborat shaxs fazilati 
14.
refleksiya faoliyat va xulq atvorni ongli boshqarish imkoniyati 
15.
o’z-o’zini anglash “men”, xozirgi “men”, bo’lg’usi “men”, idial “men”, 
dinamik “men” yoki o’zlik kabilardan iborat bo’lishi mumkin. 
Obyektiv borliq, dunyo, realvoqyelikni inson tomonidan aks ettirish negizida 
unga nisbatan shaxsning individual munosabati va muxokama uslubiga yotishini, 
ularni ifodalash imkonini ongsizlik ost-anglilik, onglilik hamda o’zini-o’zi anglash 
bosqichlari, mexanizmlari vujudga kelish xususiyatlari, xukm surish choralariga 
bog’liqdir. Yuqorida bildirgan sximatik fikrlar, muloxazalar, muxokamalar 
bayonidan ko’rinib turibdiki, inson nafaqat muayyan axborotlar xabarlar va 
bilimlarni o’zlashtirish hamda egallash bilan qanoat xosil qiladi bilan 
cheklanmasdan balki u yangilik yaratish o’zining ijodiy maxsullari bilanmanaviy 
boyliklarni ko’paytirishiga butun ongli faoliyati, mexnati davomida intiladi. Bu 
narsa insondan onglilikning onglilikini o’ta onglilik yoki sindividual onglilik, 
alomatlik yoki daxolikni taqazo etadi, bilishning yuksak darajalari, mukammal 
tizimini talab qiladi. Binobarin, mazkur xolat o’z navbatida ijodiy. Tarixiy 
jarayonni keltirib chiqaradi, subyktlilik nomillik bosqichlarini o’zida aks ettirish 
imkoniyatiga ega. Ana shu murakkab psixologik xolat yoki xodisani atroflicha 
dalillash, isbotlash maqsadida bir qator omillarga murojat qilish, ularning 
yordamida intergallik jins birlilik moxiyatini iqrorlik xususiyatlarini, taqsimlash, 
tarkibiy qismlarning o’rni vazifasi, roli va ahamiyatini ochib berishga muxim ruxiy 
zamin xozirlaydi. Fikrlashda mantiqiy izchillik mavjudliligiga kafolat tuyg’usi 
tug’iladi.


28 
Ontogenizda inson bilishining psixologik tuzilishi, uning o’ziga xos 
xususiyatlarini sharxlashda moddiy manba, xarakatlanuvchi turtki, kuch-quvvat 
negizi, atrof-muhitni aks ettirish bosqichlari, ifodalanish shakillari va ko’rinishlari, 
ruxiy jarayonlarning, qatnashuvchi shaxslararo munosabat, o’z-o’zini baxolash va 
borliq to’g’risidagi tasurotlari, bilimlari orqali namoyon bo’lishini muayyan 
tartibda joylashtirish quyidagi orgional sximani vujudga keltiradi. Oldimizda 
turgan navbatdagi ilmiy-nazari metodologik asosiy vazifa bu mazkur tizimni 
sximaning psixologiktashqi faraziy mulohazalar, har bir tarkibning o’zaro izchil 
bog’liqligi va uyg’unligi to’g’risida fikrlashdan iboratdir. O’ylaymizki ushbu 
g’oyani psixologiya fani negizida ilgari surish jarayonida baxsli munozarali 
jihatlarning mavjudligi va ularning bosqichma-bosqich bayonda tug’ilishi olimlar 
uning riginolligidan dalolat beradi. Bilish bosqichlari o’rtasidagi jaxon 
psixologiyasi fanidagi gumanitor va ijtimoiy predmetlarda xukm surib yuruvchi 
talqindan uzulishlarni to’ldirishga xizmat qiladi. 
1.
Jaxon psixologiyasi fanida intellekt va intellektual faoliyat to’g’risida 
qator ilmiy konsepsiyalar mavjud bo’lishiga qaramay ayrim ziddiyatli xolatlaridan 
qatiiy nazar insonning aqliy taraqqiyotini aniqlashga, uni oldindan aytib berishga, 
o’lchashga rimojlanish yo’l va vositalarini islox qilish xizmat qiladi. 
2.
intellekt va intellektual faoliyat ko’rsatkichi koyfesenti ko’p xollarda test 
bilan o’lchanlanligi sababli jaxon psixologiyasi namoyondalari tomonidan 
ko’pgina testlar, test savollari va test majmualari komplekslari batoriyalari 
yaratilgan. Ularning aksariyati tuzish prisplariga to’la rioya qilingan xolda barcha 
talablariga javob bera oladi. Tuzilgan testlar o’zaro o’zining aloxidalilik, orginallik 
xususiyatlari bilan turli vaziyat va xolatlarda insonning intellektual taraqiyot, 
ijodiy qobiliyat ist’edod darajalarini aniqlash imkoniyatiga ega bo’lib ular 
maxalliy, xududiy muhim hamda sharoitlarga moslashtirishga juda qulay, 
omilkordir 
Hozirgi zamon va psixologiya tarixi tizimida mavjud intellektual taraqqiyot 
darajasi bosqichi, ko’rsatkichi, individulligini aniqlashga muhim omillar, 
qonuniyatlar, mexanizimlar, qiyosiy samara va tavsif. Shaxslar urtasidagi 


29 
individul-tipologik hamda jinsiy, yosh, tafovutlari to’g’risidagi malumotlar to 
hozirgacha o’z axamiyatini yo’qotgan emas. 

Yüklə 284 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin