Boshlang‘ich sinflarda so‘z tarkibini o‘qitish allayeva Gulraftor, Abduraxmonova Dinara
Yüklə 245,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
1 2
3-sinf ona tili darslarida Asos asosdosh soʻzlar mavzusini oʻrganish- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit so ‘zlar
- Ключевые слова
|
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA SO‘Z TARKIBINI O‘QITISH Allayeva Gulraftor, Abduraxmonova Dinara Jizzax davlat pedagogika instituti Annotatsiya. Ushbu maqolada o‘zbek tilidagi so‘zlarning tarkibiy qismlarini o‘rganib chiqish, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini so‘z tarkibi bilan tanishtirish, so‘zlarning tarkibiy qismlari: o‘zak va qo’shimchalarni tanishtirish haqida fikr yuritiladi. Kalit so‘zlar: so’zning o‘zagi va qo‘shimchalari, so‘z, gap, tarkib Аннотация. В данной статье рассматривается изучение компонентов слов в узбекском языке, приобщение младших школьников к структуре слов, компонентам слов: ядру и суффиксам. Ключевые слова: основа слова и суффиксы, слово, предложение, содержание. Annotation. This article examines the study of the components of words in the Uzbek language, introducing younger students to the structure of words, the components of words: the core and suffixes. Key words: word stem and suffixes, word, sentence, content. O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan to bugungi kunga qadar barcha sohalarda ko‘plab islohotlar amalga oshib kelmoqda. Shu jumladan, maktabgacha va boshlang‘ich ta’limga bo’lgan e’tibor yildan-yilga kuchayib bir qator yangiliklar kiritildi. Ma’lumki o‘zbek tili xalqimizning ma’naviyati va madaniyati rivojlanishi uchun asosiy rol o’ynovchi vosita sanaladi. Bunda birinchi prezidentimiz Islom Abdug‘aniyevich Karimov “Ayni paytda jamiyatimizda til madaniyatini oshirish borasida hali ko‘p ish qilishimiz lizimligini ham unutmasligimiz zarur. Ayniqsa, ba’zan rasmiy muloqotlarda ham adabiy til qoidalariga rioya qilmaslik, faqat ma’lum bir hudud doirasida ishlatiladigan sheva elementlarini qo’shib qapirish hollari uchrab turishi bu masalaning hali-hanuz dolzarb bo’lib qolayotganini ko‘rsatadi. Bu haqida so‘zlar yuritganda bobomiz Alisher Navoiyning “Tilga e’tiborsiz, elga e’tiborsiz” degan so‘zlarida naqadar chuqur hayotiy ma’no mujassam ekaniga yana bir bor ishonch hosil qilamiz”–degan fikrlari til o‘rganishga yetaklovchi omil bo‘lib xizmat qilmoqda. [1] Tilimizda uchraydigan bunday muammolarni hal qilish uchun boshlang‘ich ta’limdan boshlab katta ahamiyat berishimiz lozim. Ona tili darslarida so’z tarkibini o‘qitishga katta ahamiyat berish lozim. 3-sinfda so‘z tarkibini o‘rgatishda dastlab so‘zning asosiy qismi haqida ma’lumot berish lozim. So‘zning asosiy qismi uning o’zagi sanaladi. Tilimizda minglab so‘zlar bor. Ular orasida bir umumiy qismga ega bo’lgan so’zlar ham mavjud. Masalan: bosh, boshliq, boshchilik; gul, gulchi, guldor, gulzor, gulla so’zlariga e’tibor bersak ular uchun bosh, gul qismlari umumiy ekanligini ko’ramiz. mavzu tushunarli bo‘lishi uchun o‘quvchilar bilan turli savol- javoblar o‘tkaziladi. Masalan: bog‘ so’ziga so‘roq bering. (qayer?) bog‘bon so‘ziga so’roq bering ( kim?) bog‘ deganda nimani tushunasiz? ( darxtlar ko‘p bo‘lgan joy) bog‘bon deganda-chi? ( daraxtlarni parvarishlovchi inson) bu so’zlar uchun umumiy bo’lgan so‘zni toping. ( bog‘) Bu so‘zlar o’zakdosh so’zlar deb ataladi. O’zakdosh so’zlar uchun umumiy bo‘lgan qism esa o‘zak deyiladi. Bir xil o’zakli so‘zlarning ma‘nolaridagi umumiylik o‘zakning umumiyligi tufayli vujudga keladi, ularni bir guruhga birlashtiradi; qo‘shimchalar esa so‘zning ma’nosiga o’ziga xos ma’no qo‘shadi; ularni bir-biridan farqlaydi. Bir xil o‘zakli so’zlar ustida bunday ishlash usuli o‘quvchilarning bilish faoliyatini faollashtiradi, ular diqqatini so‘zning umumiylikka asoslangan aniq belgilariga jalb qilish imkonini beradi. Masalan, o‘qituvchi kombayn rasmini ko‘rsatadi va “Kombayn boshqaradigan kishi nima deb nomlanadi?” savolini beradi. Javob doskaga yoziladi kombayn-kombaynchi.tushunchalarni taqqoslab quyidagi aniq, til materialini yaratish imkonini beradi, uni tahlil qilish jarayonida bir xil o‘zakli so‘zlarning xususiyatlari haqida xulosa chiqariladi. Avval so‘zlarni ma’no va tarkibiga ko‘ra taqqoslash asosida “O‘zakdosh so‘zlar” atamasi beriladi, keyin o‘zakdosh so‘zlarning umumiy qismi o‘zak deyilishi, o‘zakdosh so‘zlarni boshqacha qilib, bir xil o‘zakli so‘zlar deb nomlanishi ham tushuntiriladi. [2] Qoida: Ma’no va shakl jihatdan umumiy qismga ega bo‘lgan so‘zlar Yüklə 245,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2