Boshqarish qurilmasi, arifmetik mantiqiy qurilma. Mashina takti va mashina tsikllari Reja

Qo`shish operatsiyasi 
Funktsional jihatdana mantiqiy qurilma registr 1, registr 2, summattor va 
boshqaruv sxemasidan iborat bo`ladi. 
Endi arifmetik amalni tsikllarda yozamiz: 
1.Qo`shish operatsiyasida ishtirok etuvchi 1-operandning qiymati kod shinasi 
orqali 1-registrga kiradi. 
2.Qo`shish operatsiyasida ishtirok etuvchi 2-operandning qiymati kod shinasi 
orqali 2-registrga kiradi. 
3.Shunga ko`ra, ushbu operatsiyani bajarish bo`yicha ko`rsatmalar ko`rsatma 
kod shinasi orqali boshqaruv sxemasiga yuboriladi. 
4.Registrlardan olingan ma’lumotlar summatorga tushadi. Bundan tashqari, 
boshqaruv sxemasi allaqachon qo`shishni bajarish buyrug`ini bergan bo`ladi. 
5.Amalga oshirilgan operatsiya natijasi 1-registrga o`tadi. 
6.Keyin arifmetik mantiqiy qurilmaning ishlash natijasi natijaviy blokga 
beriladi. 
Mashina tsiklllari va mashina taktlari 
Buyruq - bu kompьyuterni (ROM)da ikkilik kodlar ko`rinishida saqlanadigan 
mikrobuyruqlar to`plami. Buyruqning bajarilishini protsessorning ba’zi funktsional 
birliklarining alohida vaqt oralig`ida (tsikllarida) ishlashini boshlaydigan doimiy 
xotirasidan mikrobuyruqlarni o`qish jarayoni deb hisoblash mumkin. Buyruqni 
bajarish uchun ketadigan vaqt 
buyruq tsikli 
deb ataladi. 

---

Buyruqlarning bajarilishida buyruq tsikllari bir xil davomiyligiga ega emas, 
chunki ular turli xil miqdordagi mikrobuyruqlarni o`z ichiga oladi, turli 
adreslash usullari va boshqa qo`shimcha ma’lumotlardan foydalanadi. Bu holat 
uzunligi bir, ikki yoki undan ortiq bayt bo`lgan buyruqlar formatlarida o`z 
aksini topadi. Buyruqlar tsiklida ikkita asosiy bosqich mavjud: 
─
buyruqni tanlash bosqichi. 
─
Ushbu bosqichda shaxsiy kompyuter 
RC dastur hisoblagichi 
buyruqning 
birinchi bayti manzilini adres shinasiga o`rnatadi. Mikroprotsessor "xotirani 
o`qish" signalini ishlab chiqaradi, buning natijasida 
ma’lumotlar shinasi 
orqali adreslangan xotira katakchasi tarkibi IR buyruqlar registriga 
(Instruction Register) yoziladi. 
─
Kompyuter 
dasturi hisoblagichi 
ob’yekt kodining keyingi elementiga ishora 
qiluvchi adresni hosil qiladi. Tanlash fazasi 
─
barcha buyruqlar uchun bir xil; 
─
buyruqni bajarish bosqichi. 
Buyruqni bajarish bosqichi buyruqning (deshifratsiya) shifrini ochish bilan 
boshlanadi. Birinchi baytni deshifratsiyasi natijasida operatsiya turi (kodi) 
aniqlanadi va boshqaruv moslamasida uning bajarilishi uchun zarur bo`lgan 
boshqaruv signallari hosil bo`ladi. Protsessorning buyruqni bajarish bosqichidagi 
harakatlari va uning davomiyligi operatsiya turiga bog`liq. Buyruqni bajarish 
uchun qo`shimcha ravishda xotiraga yoki ma’lumotlar uchun tashqi qurilmalarga 
kirish, ma’lumotlarni tegishli protsessor registrlariga uzatish, 
ARMQda operatsiyani to`g`ridan-to`g`ri bajarish, natijalarni xotiraga yoki tashqi 
qurilmaga chiqarish va hokazo kerak bo`lishi mumkin. 
Buyruqlar tsikllarining turlicha davom etishi va ularning alohida 
fazalarining bir hil emasligi buyruqlarni bajarish uchun mashina tsikllarini 
tashkil qilish uchun sabab bo`ldi. Har bir mashina tsiklli tizim shinasiga kirish 
tsiklidir. Mashina tsiklida buyruq yoki ma’lumotlarning keyingi bayti (so`zi) 
xotiradan olinadi, xotiraga yoziladi, ma’lumotlarni kiritadi yoki chiqaradi. 
Buyruqlar tsikli har xil miqdordagi mashina tsikllarini o`z ichiga olishi 
mumkin. 
Birinchi mashina tsiklida, agar ma’lumotlar protsessorning ichki registrlarida 
bo`lsa, buyruqning birinchi bayti olinadi, dekodlanadi va bajariladi. Agar buyruqni 
bajarish xotiraga yoki tashqi qurilmalarga kirishni talab qilsa, u holda ikki, uch va 
undan ortiq mashina tsikllari qo`llaniladi. 
Mashina tsikllari, buyruqlar tsikllari kabi, bir hil emas. 
Shuning uchun ularning bajarilishi turli xil sondagi taktlar sariflanadi. Shunday 
qilib, buyruq bajarilganda, protsessorning barcha harakatlari uchta darajadagi 
ichki tsikllar bilan sinxronlashtiriladi: buyruq, mashina va takt tsiklllari. 

---