Botirova mohigul davron qizi

---

BOTIROVA MOHIGUL DAVRON QIZI
711-GURUH

---

1. Boshlang„ich sinflar o„quv 
dasturida ona tili
, 
o„qish bolalarning lug„atini boyitish 
2. O„quvchilarni so„zning yangi ma‟nolari 
bilan tanishtirish 
3. O„quvchilar tilida kam qo„llaniladigan 
so„zlar ma‟nosi ustida ishlash. 
4. Yangi paydo bo„lgan so„z ma‟nolari ustida 
ishlash. 
5.Grammatik atamalar ma‟nosi bilan 
tanishtirish. 
Reja:

---

•
O„quvchilarni notanish so„z va iboralar bilan tanishtirish. 
O„quvchilar darslikdagi so„z va iboralarga birinchi marta duch 
kelayotgan bo„lishi mumkin. 
Bu so„z yangi paydo tbo„lgan so„z bo„lmasa ham o„quvchi 
uning ma‟nosini bilmaydi, demak, o„quvchi uchun yangi so„z 
hisoblanadi. 
Masalan, 1-sinf “Ona tili” darsligida xabib (do„st) darparda 
(oyna o„rniga shaffof qog„oz yopishtirilgan deraza parda), 
(mag„rur (kekkaygan, mag„rur-kamtar), kamol (har 
tomonlama yetuk, to„kis, kamol topmoq-xazon bo„lmoq), 
xaroba (qarovsiz qolgan vayrona), qardosh (do„st, birodar, 
qarindosh-urug„), safdosh (harbiy xizmatda birga, tashkilotda 
birga), xavza (daryo va ko„llarga qo„yiladigan, uni tashkil 
etadigan irmoqlar yoki majmui rasm ko„rsatiladi), sarkarda 
(qo„mondon, lashkarboshi), zeb (bezak, ko„rk, husn), ziynat 
(go„zallik uchun xizmat qiluvchi buyum), qasr (xashamatli 
saroy, ko„shk) kabi so„zlarga duch keladilar 
1. Boshlang„ich sinflar o„quv 
dasturida ona tili
, 
o„qish bolalarning lug„atini boyitish 

---

2. O‘QUVCHILARNI SO‘ZNING YANGI 
MA’NOLARI BILAN TANISHTIRISH 
•
O„quvchilarni so„zning yangi ma‟nolari bilan tanishtirish. 
O„quvchilar ko„p ma‟noli so„zlarning bir ma‟nosini tushunsa, 
boshqa ma‟nosini bildirmasliklari mumkin. Bolalar so„zlarning 
hamma ma‟nolarini birdaniga o„zlashtirib ololmaydilar. Ularning 
ma‟nosini o„zlashtirish bosqichma bosqich amalga oshiriladi. 1-2 
sinfda ko„p ma‟noli so„zning bir-ikki ma‟nosi bilan tanishsa, 3-4-
sinflarda yana boshqa ma‟nolarini bilib oladi. Tilning barcha 
sathlarini: fonetika, leksika, so„z tarkibi, morfologiya, sintaksis 
(boshlang„ich sinfda bu bo„limlar “Tovushlar va harflar”, “So„z”, 
“Gap”, “Bog„lanishli nutq” deb nomlanadi)ni o„rganish jarayonida 
tasviriy ifodalar, 
iboralar
, ma‟nodosh, shakldosh, qarama-qarshi 
ma‟noli so„zlarning ma‟nolari turli ish turlari asosida tushuntirib 
boriladi. 1-sinf ona tili darsligida fikr buzuq-ko„chma ma‟noli ibora 
berilgan, uni soat buzuq birikmasi bilan taqqoslang. Qaysi birikma 
boshqa ma‟noda qo„llanayapti? (soat buzuq) Qaysi birikma 
boshqa ma‟noda qo„llanayapti? (fikri buzuq). Fikri buzuq birikmasi 
qanday ma‟noni ifodalayapti? Bolalar o„ylab, niyati yomon 
kishilarni fikri buzuq deyishadi deb izoh beriladilar. 

---

O‘QUVCHILAR TILIDA KAM QO‘LLANILADIGAN 
SO‘ZLAR MA’NOSI USTIDA ISHLASH. 
•
O„quvchilar tilida kam qo„llaniladigan so„zlar ma‟nosi ustida ishlash. Adabiy tilga 
oid ba‟zi so„zlar o„quvchilar nutqida kam qo„llaniladi. Bu so„zning ma‟nosini 
o„quvchi yetarli darajada tushunmaydi. Uning o„rnida oddiy so„zlarni qo„llaydi. 
O„qituvchi ularni kitobiy so„zlar bilan almashtirish uchun nutqida qo„llashga majbur 
etadigan vaziyat yaratishi, ehtiyojni yuzaga keltirish zarur. Masalan, jim –tinch, -
osuda-osoyishta, yurakdan-dildan, soat strelkasi-soat millari, -garmdori-
qalampir, 
minut-daqiqa
, rayon-tuman kabi. 
So„zlarning qo„llanishini faolashtirish uchun yozma ishlar o„tkazilayotganda ham 
o„quvchilar e‟tiborini ayrim so„zlarni boshqasi bilan almashtirishlari ta‟kidlandi. 
Masalan, 1-sinfda rasmlar asosida og„zaki hikoya tuzayotgan o„quvchilarning nutq 
elementlari biri-biridan farqli bo„lishi –biri ikkinchisining so„zini qaytarmasligi talab 
qilinadi. Masalan, shirinsuxan so„zi o„rnida shirinso„z, nasim-tonggi yel (shamol), 
tanbeh berdi –dashnom berdi, zilol suv-tiniq suv, kichik mo„jaz, tik-adl, nafis-nozik, 
ishbilarmon –ishning ko„zini biladigan kabi... 
Yozma bayon yozishga tayyorlanish jarayonida ham (2-sinf) so„zlarni boshqasi bilan 
almashtirishga, kitobiy so„zlar tanlashga e‟tibor berish lozim. Darsliklarda bola 
hissiyotiga ta‟sir qiluvchi ko„chma ma‟nodagi badiiy ifodalar ko„p qo„llangan, ular 
ustida maqsadga muvofiq ishlash o„quvchi nutqini jozibador qiladi, ularning nutqiy 
adabiy tilga yaqinlashtiradi. 

---

YANGI PAYDO BO‘LGAN SO‘Z MA’NOLARI USTIDA 
ISHLASH. 
•
Yangi paydo bo„lgan so„z ma‟nolari ustida ishlash. 
Bunday so„zlar darslikda kam qo„llaniladi. Bunday 
so„zlarning bolalar hayoti bilan bog„liq bo„lganlarini 
ajratib olib “Bilib qo„ygan yaxshi” rubrikasi ostida 
ishlansa o„quvchining nutqi zamon bilan baravar 
rivojlanib boradi. 

---

GRAMMATIK ATAMALAR MA’NOSI BILAN 
TANISHTIRISH. 
•
Grammatik atamalar ma‟nosi bilan tanishtirish. 
Grammatik atamalarning avvalo to„g„ri talaffuzi, imlosi 
o„rgatiladi. Shundan so„ng misollar asosida uni mazmuni 
ochiladi. Qoidani o„qitish va mashqlar bajarish orqali 
atama ma‟nosini to„laqonli anglashlariga erishiladi. 
Lug„at ustida ishlashda quyidagi metodik usullardan 
foydalaniladi: 
So„z ma‟nolarini taqqoslash va ularni sharhlash. Bu usul 
ko„chma ma‟noli so„z 
va iboralar
, paronim so„zlar, shakli 
bir xil so„zlar ma‟nosi, imlosi, talaffuzini izohlashda 
qo„llaniladi. 
Urush-urush: ikki kishining janjallashib qolishi –urish; ikki 
xalq, ikki davlat orasidagi jang-urush. 
Bu so„zlarning talaffuzi ham ikki xil.